Morgunblaðið - 12.11.2003, Blaðsíða 21

DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. NÓVEMBER 2003 21
N
Ú á tímum búum við ef til
vill við meiri öfgar og and-
stæður en áður í verald-
arsögunni. Þessu má víða
finna stað og vissulega
gætir þess í heilbrigðis- og fé-
lagsmálum. Annar af tveimur
stærstu faröldrum 21. aldarinnar
er offita. Þyngd íslenskra barna
fer hratt vaxandi; um eitt af
hverjum tuttugu íslenskum börn-
um er of feitt og um fimmtungur
of þungur. Á hinum enda litrófs-
ins eru átraskanir, en talið er að
um 1% unglinga þjáist af lyst-
arstoli og fjórir til átta af hundr-
aði hafi einkenni lotugræðgi. Í
þessum hópi ber langmest á
stúlkum, yfir 90%.
Flókið samspil
Orsakir þessara vandamála
eru flóknar og margþættar og
ýmsar óþekktar en má þó rekja
að mörgu leyti bæði til erfða og
umhverfis. Rík tilhneiging er
hjá öllum þorra almennings að
telja þetta fyrst og fremst heil-
brigðisvandamál sem kallar á
nýjar og bættar leiðir til með-
ferðar. Þar er oft mjög örð-
ugt um vik vegna þess hve
orsakir eru flóknar, en þó
fyrst og fremst vegna þess
að hér er á ferð vandi sem
rekja má til tiltekinna
breytinga á hegðun og at-
ferli. Mikið djúp er milli
þess að vita að tiltekin
hegðun geti verið óæskileg
eða hættuleg og þess að
breyta eftir eigin þekkingu.
Til dæmis veit öll þjóðin að hættu-
legt er að reykja en samt reykir enn
rúmlega fimmtungur landsmanna.
Samnefnari ofþyngdar og offitu annars
vegar og át-
raskana hins
vegar eru
þær sam-
félagsbreyt-
ingar sem orðið
hafa á
und-
anförn-
um áratugum. Vafalítið má rekja
vaxandi offitu barna og unglinga
til ofáts þar sem skyndifæðisiðn-
aðurinn á hlut að máli. Sífellt er
verið að tefla fram stærri pítsum
með aukaskammti af hinu og þessu
fyrir sama verð. Jafnframt hefur
Átröskun, lotugræðgi og
offita – samfélagsvandi
Um fimmtungur
íslenskra barna
er of þungur og
eitt barn af
hverjum tuttugu
of feitt.
Átrúnaður og til-
beiðsla: Tísku-
iðnaðurinn er ötull
við að hampa horuðum
og tærðum kroppum.
tómstundaiðkun breyst með tilkomu sjónvarps og
tölvuleikja. Það virðist vera meira gaman að leika
gameboy í herberginu sínu en að spila fótbolta úti
á túni. Foreldrar aka börnum sínum í skólann,
m.a. af ótta við að umferðaröngþveitið við skólann
geti verið börnunum hættulegt, klassískt dæmi
um hvernig menn geta bitið í skottið á sér. Á hinn
bóginn hefur svo átrúnaður og tilbeiðsla hor-
aðra skrokka og tærðra kroppa farið vax-
andi. Fyrirmyndir unglinga, einkum stúlkna
í skemmtanabransanum, tísku- og snyrti-
vöruiðnaðinum, eru allt að því vannærðar.
Slík misnotkun á líkama er jafnvel kennd
við hreysti og kölluð íþrótt sem keppt er í.
Það er engin furða að óharðnaðir ung-
lingar setji putta í kok og kasti upp. Er
nokkuð kyn þótt keraldið leki? Með réttu
kallar samfélagið eftir auknum úrræðum í
þessum málum. Þetta sama samfélag verð-
ur hins vegar einnig að líta í eigin barm og
freista þess að vinna gegn sölumennsku og
ímyndarsköpun sem að hluta til veldur
börnunum okkar og unglingunum okkar
ómældum þjáningum. Það er aðeins sam-
félagsvitundin sem getur á þessu tekið.
Sigurður Guðmundsson
landlæknir
Reuters

FRÁ LANDLÆKNISEMBÆTTINU
hluti stærri rann-
sóknar sem
Manneldisráð
framkvæmir.
Stóra rannsóknin
tekur til 549
kvenna, en í þeirri
rannsókn eru ekki
mælingar á rauð-
um blóðkornum.
Ég reikna út úr
gögnum frá þess-
um 176 konum en
Anna Sigríður
Ólafsdóttir, dokt-
orsnemi í næring-
arfræði við raun-
vísindadeild
Háskóla Íslands,
reiknar út úr
gögnum frá kon-
unum 549. Ég ein-
beiti mér hins
vegar að ómega-3
fitusýrum, bæði
í fæði og blóðinu og hvort megi finna tengsl
við útkomu meðgöngu,“ segir Anna Ragna og
bætir við að ómega-3 fitusýrur komi úr fiski
og lýsi.
Tengjast ómega-3 fitusýrur útkomu með-
göngu?
„Já, niðurstöður beggja rannsóknanna
sýna að neysla lýsis á fyrri hluta meðgöngu
er marktækt og jákvætt tengd stærð
barnanna við fæðingu. Það þýðir að þær kon-
ur sem tóku inn lýsi á fyrri hluta meðgöngu,
eignuðust stærri börn.“
Borða mikinn fisk og taka lýsi
En er æskilegt að börn fæðist stór?
„Það er umdeilt. Íslensk börn hafa lengi
verið mjög stór við fæðingu, enda hafa ís-
lenskar konur öldum saman borðað mikinn
fisk og margar hafa tekið lýsi. Bæði íslensk-
ar og erlendar rannsóknir sýna að aukin fæð-
ingarstærð tengist minni hættu á ýmsum
sjúkdómum síðar á ævinni. Börn sem fæðast
stór eiga síður á hættu að fá hjarta- og æða-
sjúkdóma, of háan blóðþrýsting og sykursýki
síðar á ævinni. Aftur á móti eru einhver efri
mörk á æskilegri fæðingarstærð, því ef börn
fæðast mjög stór, getur það valdið erf-
iðleikum í fæðingu, bæði fyrir móður og
barn.
Okkar ályktun er sú að fyrir heilbrigðar
konur geti heilbrigður lífsstíll og neysla lýsis
á fyrri hluta meðgöngu, stuðlað að bættri
heilsu barnanna síðar á ævinni.“
Langtíma ávinningur af lýsisneyslu

RANNSÓKN
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Anna Ragna Magnúsardóttir: Börn sem fæðast stór eiga síður á hættu að
fá hjarta- og æðasjúkdóma og ýmsa aðra sjúkdóma síðar á ævinni.
V
IÐ Lífeðlisfræðistofnun Háskóla
Íslands vinnur Anna Ragna
Magnúsardóttir að doktorsverk-
efni undir stjórn Guðrúnar
Skúladóttur, vísindamanns og í
samvinnu við Laufeyju Steingrímsdóttur,
forstöðumann Manneldisráðs og Arnar
Hauksson, yfirlækni á Miðstöð mæðravernd-
ar. Titill verkefnisins er „Ómega-3 fitusýrur í
rauðum blóðkornum barnshafandi kvenna.
Tengsl við neyslu og útkomu meðgöngu.“
Með útkomu með-
göngu er átt við með-
göngulengd, fæðing-
arþyngd, lengd barns,
höfuðummál og
fylgjuþyngd.
Anna Ragna er í
rannsóknartengdu
framhaldsnámi í heil-
brigðisvísindum við læknadeild Háskóla Ís-
lands, en í námið koma nemendur úr ýmsum
fögum, t.d. lífefna- og líffræði. Sjálf kemur
Anna Ragna úr matvælafræði.
Rannsókn Önnu Rögnu nær til 176 kvenna,
sem svara spurningalistum og gefa blóðsýni
tvisvar á meðgöngu. Aflað er upplýsinga um
neyslu kvennanna og annan lífsstíl, s.s. reyk-
ingar og líkamsrækt, auk upplýsinga um
blóðþrýsting og ýmislegt fleira. Úr blóðsýn-
unum eru rauðu blóðkornin einangruð og
fitusýrur mældar. En hver er niðurstaðan?
„Rannsókn mín tekur til 176 kvenna og er
Þær konur sem
tóku inn lýsi á
fyrri hluta
meðgöngu,
eignuðust
stærri börn.
#25 NÁTTÚRULAUGIN Á
LAUGAVÖLLUM
ICELAND REVIEW
ÁSKRIFTARSÍMI 512-7517
askrift@icelandreview.com
HVERS VEGNA ÍSLAND?
40 ÁSTÆ‹UR