Vísir - 25.11.1980, Blaðsíða 9

Þriöjudagur 25. nóvember 1980
r
Eitt mesta þjóöfélagslega
ranglætiö sem viö búum viö I
dag er misréttiö I lifeyrismálum
— og veröur ekki lengur undan
þvi vikist aö uppræta þaö og búa
þannig um hnútana aö þjóö-
félagsþegnarnir sitji viö sama
borö I þvf efni. — Ástandiö er
hreinlega oröiö óþolandi — og er
þaö skylda stjórnmálamanna aö
taka höndum saman um aö
finna sameiginlega lausn á þvi
máli, sem allir geti vel viö unaö.
Vanmegnugir lífeyris-
sjóðir
Þegar litiö er til lifeyrissjóös-
málanna, þá hefur þróunin i
vaxandi veröbólgu oröiö sú, aö
þeir hafa fjarlægst mjög sitt
upprunalega markmiö, aö
tryggja öllum sem eru komnir á
ellilifeyrisaldur aö lokinni
starfsævi viöunandi lifskjör —
og er þaö oröinn veigameiri
þáttur i starfsemi sumra sjóö-
anna aö vera lánasjóöir, — en aö
geta sinnt sínu upprunalega
hlutverki aö tryggja öldruöum
fjárhagslegt öryggi, þegar þeir
hafa skilaö sinu dagsverki.
Og eftir þvi sem árin hafa
liöiö hefur þaö komiö æ skýrar I
ljós hve óréttlætiö er mikiö og
hvaö lifeyrissjóöirnir almennt
eru vanbúnir til aö standa viö
skuldbindingarsinar, sem hefur
grundvallast á þeirri megin-
reglu aö uppsöfnun og ávöxtun
yfirleitt til 30 ára eigi aö standa
undir lifeyrisgreiöslum sjóö-
félaga almennt, en útreikningar
sýna aöslik uppsöfnun og ávóxt-
un nægir aöeins til aö standa
vlsnt
siöan myndar uppistööuna viö
þá stigsöfnun hans i sjóönum —
sem ákvaröar lifeyrisréttindi
hans.
4. I þvi gegnumstreymiskerfi
sem viö tekur er viö þaö miöaö
aö iögjöld allra greiöenda mæti
jafnóöum uppsöfnuöum rétti
lifeyrisþega og allir hafi sama
rétt til fullnægjandi ellilifeyris-
greiöslna á grundvelli ævitekna.
Gegnumstreymiskerfiö mun þvi
tryggja fullar veröbætur — án
þess aö fjárhagsgrundvöllur lif-
eyris sé i hættu. Réttur til lif-
eyris veröi i megindráttum
þannig aö tryggöur veröi lág-
markslifeyrir, sem allir öölist,
en siöan komi viöbótarlifeyrir
sem ávinnst meö iögjalda-
greiöslum. Meginhugmyndiner
þvi aö lifeyrir veröi aldrei undir
ákveönu lágmarki sem viöun-
andi getur talist til aö afkomu-
öryggis, auk þess sem lifeyrir-
inn veröi aö einhverju leyti i
samræmi viö fyrri kjör. Þaö
sem á skortir aö lágmarksrétt-
indi náist getur mismunurinn
fjármagnast aö hluta af iögjöld-
um hátekjumanna — eöa I gegn-
um almannatryggingakerfiö. 1
þessum tillögum er gert ráö
fyrir ekki lægri lágmarksllfeyri
en sem nemur rúmum 300 þús.
kr. á mánuöi. Einnig er gerö til-
laga um þann möguleika aö
frjáls framlög sem greidd eru i
sjóöinn umfram skylduiögjald
— geti gefiö hækkaöan lifeyri,
og er þar um sparnaöarform aö
ræöa ef menn kjósa aö tryggja
sig frekar i ellinni.
5. Þá er lagt til aö sameiginleg
stig sem hjón eöa sambúöarfólk
HIMINHROPANDI MISRÉTTI
undir lifeyrisgreiöslum um
nokkra mánaöa skeiö.-
Veröur þvi ekki annaö séö aö
eftir þvi sem sjóöirnir veröa
eldri og ellilifeyrisþegum fjölg-
ar veröur sifellt erfiöara fyrir
sjóöina aö standa viö skuld-
bindingar sinar — og er þaö
hreint timaspursmál hvenær
sjóöirnir veröa gjaldþrota hver
á fætur öörum. Er þvi ljóst aö
timinn er aö renna frá okkur og
skynsamlegar ákvaröanir
veröur aö taka — og þaö fljótt.
Tugir milljarða sparast
Ekki skyldi gera litiö úr lána-
starfsemi lifeyrissjóöanna þvi
hún hefur hjálpaö fjölmörgum
ungum fjölskyldum til aö koma
sér upp þaki yfir höfuöiö. —
Engu aö slöur veröur ekki fram-
hjá þvi litiö aö þessi lánastarf-
semi hefur oröiö til þess aö
slæva vitund og árvekni stjórn-
málamanna fyrir þeirri
nauösyn aö setja á fót viöunandi
húsnæöislánakerfi. Meö fram-
kvæmd hugmyndarinnar um
hreinan lifeyrissjóö fyrir alla
landsmenn ber þvi samhliöa
brýna nauösyn til aö huga betur
aö húsnæöismálum, sérstaklega
meö lánaþörf ungs fólks I huga,
— og veröur I þvi sambandi aö
gera ráöstafanir til aö flýta þvi
80% lánahlutfalli, sem aö er
stefnti húsnæöismálakerfinu. —
Er þaö varla nokkur goögá aö
slikt ætti aö geta tekist samhliöa
þvi aö einn lifeyrissjóöur yröi
tekinn upp fyrir alla landsmenn
byggöur á gegnumstreymis-
kerfinu, þvi þá myndu sparast
tugir milljaröa sem rikissjóöur
hefur nú þurft aö greiöa I verö-
tryggingu lifeyris opinberra
starfsmanna og til ellilifeyris-
greiöslna almannatrygginga.
Vel mætti nota þá fjármuni til
aö flýta þvi aö koma á sterku
húsnæöismálakerfi sem staöiö
gæti undir lánaþörfinni til hús-
býggjenda.
Ásælni ríkissjóðs
t lifeyrissjóöi launþega hefur
rikisvaldiö einnig grimmt reynt
aö seilast og ásælni rikissjóös
hefur fariö vaxandi m.a. til aö
fjármögnun veröbólgunnar færi
ekki einungis fram meö
seölaprentun. En þegar litiö er
til framtiöarinnar — veröur
rikissjóöur aö leita annara leiöa
i þvi sambandi. Heildar-
greiöslur lifeyris hafa til þessa
veriö tiltölulega litlar hjá flest-
um sjóöunum, þvi aö margir lif-
eyrissjóöir eru ungir aö árum.
— Ljóst er aö slfku veröur ekki
aö heilsa er fram liöa stundir —
og greiöslubyröi leggst meö
fullum þunga á sjóöina. — Þá
veröur útséö , aö byggingar-
lán eöa rikisaöstoö mun ekki
koma frá lifeyrissjóöum. — Þá
munu lifeyrissjóöirnir sjálfir
eiga fullt I fangi meö aö standa
undir útgjöldum sinum. — Þeg-
ar kröfur um fullar veröbætur
og lægri lifeyrisaldur koma til
framkvæmda munu flestir lif-
eyrissjóöirnir stefna beint I
gjaldþrot aö óbreyttu kerfi.
Stjórnmálamenn veröa þvi aö
gera sér ljóst aö núverandi
fyrirkomulag mun I framtiöinni
ekki geta staöiö aö fjármögnun
húsnæöismála, — fjárfestingar-
sjóöa eöa fjármögnunarvanda
rikissjóðs — og reyndar ekki
einu sinni geta risiö undir
greiöslum lifeyris. Þetta fyrir-
komulag stenst þvi ekki til
frambúöar — og undan þvi
veröur þvi ekki vikist aö finna
aörar lausnir I þessum efnum.
Hver borgar brúsann
En litum á misréttiö. — Þaö
felst I þvi að t.a.m. opinberum
starfsmönnum hefur veriö
tryggöur verðtryggöur lifeyrir,
á sama tima og flestir féíagar
innan A.S.l. urfa aö búa viö
óverulegar lifeyrisgreiöslur,
sem engan veginn tryggir þeim
afkomuöryggi I ellinni. Vel er
þaö aö opinberir starfsmenn
hafi náö þessu marki, enginn
lastar það. — En þaö er fordæmt
aö á sama tima og rikisvaldið
hefur tryggt sinum starfsmönn-
um verötryggöan lifeyri og
lægri lifeyrisaldur — þá standi
þeir úrræöalausir framrhi fyrir
þeirri staöreynd aö helftin af
þjóöfélagsþegnunum sem ekki
starfar hjá hinu opinbera búi við
alls óviöunandi lifeyriskjör og
rikisvaldiö lætur sér nægja aö
gefa fögur loforö og fyrirheit
um betri tið láglaunafólks i lif-
eyrisréttindamálum, — og helst
heyrist sá söngur rétt fyrir
kosningar — eöa þá loforöunum
er skrautlega vafiö inni félags-
málapakka þegar samninga-
málin eru komin I hnút.
Og bikar ranglætisins er þá
fyrst fylltur — þegar það er
skoöaö hvernig rikisvaldiö fer
aö þvi aö búa starfsmönnum
sinum slik kjör. Milljörðum
króna er árlega variö af al-
mannafé til aö standa undir
verötryggingunni, m.ö.o. rikis-
neðanmóls
Jóhanna Sigurðardóttir
alþm. skrifar um lif-
eyrismál og gerir grein
fyrir tillögum Alþýðu-
flokksins um breytingar
á lífeyrissjóðakerfinu.
valdiö seilist i vasa þeirra sem
smánarlega litilla lifeyrisrétt-
inda njóta, til aö tryggja af-
komuöryggi sinna starfsmanna.
Og þá er ekki spurt um þaö hver
sé aflögufær til aö standa undir
slíku misrétti. — Þessi tekjutil-
færsla er bæöi ranglát og óþol-
andi og mál aö linni.
Leiðir til úrbóta
Samræming og sameining i
eitt heildarkerfi er auövitaö
viöamikiö/flókiö og vandmeö-
fariö verkefni, og nefndir hafa
veriö skipaöar til aö finna sam-
eiginlegan flöt og leiöir aö þvl
marki. En sjóöirnir eru meö
mjög mismunandi reglur og
hafa yfir mismunandi miklu
fjármagni að ráöa — og staöa
þeirra þvi mjög misjöfn. Og þó
allir séu sammála um aö sam-
ræming og verötryggö sam-
bærileg réttindi til allra lands-
manna sé þaö sem koma skal —
þá eru enn skiptar skoöanir aö
settu marki. — Og ágreiningur
er ekki hvaö sist um þaö, hvaö
eigi aö veröa um þaö fjármagn
sem fyrir er i núverandi lif-
eyrissjóöum.
Alþýöuflokkurinn hefur lagt
fram tillögur á Alþingi um
framtiðarskipan lifeyrismála,
sem felur i sér gjörbreytingu á
þvi lifeyrisréttindakerfi sem
uppi er i dag. — Þó ekki sé i
þessari grein hægt aö gera þeim
tæmandi skil, — þá skal bó
drepiö á helstu atriöi:
1. Komiö verði á samfelldu lif-
eyrisréttindakerfi fyrir alla
landsmenn, sem tryggi öllum
landsmönnum verötryggöan lif-
eyri á sömu forsendum — og
áhersla lögö á sveigjanleika i
töku lifeyris þannig aö hann geti
hafist fyrir 67 ára aldur ef
ástæöa þykir til, og einnig gæti
veriö um hlutalifeyri að ræöa —
ef starfsorka minnkar eöa aörar
sambærilegar félagslegar
ástæöur liggja þvi til grund-
vallar aö stytta veröur vinnu-
tima áöur en lifeyrisaldri er
náö.
2. í þessum tillögum er lögö
áhersla á aö ekki sé heppilegt aö
beita lögþvingun — og lögbjóöa
þegar I stað aö allir starfandi
lifeyrissjóöir sameinist I efnn
sjóö. — Sú leiö þykir þvi heppi-
legri til árangurs — aö fyrsta
skrefið veröi aö koma á sam-
felldu lifeyriskerfi — og sam-
ræmdum reglugeröarakvæöum
fyrir þá sjóöi sem kjósa aö
starfa áfram, þannig aö þeir
verði aö uppfylla ákveöin skil-
yröi um verötryggingu llfeyris,
iðgjaldagreiöslur og ávöxtun
fjár, auk ákveöinnar meölima-
tölu, sem tryggi raunhæfa lág-
marksstærö sjóðanna. 1 tillög-
unni er þvi lagt til aö fyrst I staö
veröi það lögboönu lífeyris-
sjóöirnir sem sameinist i einn
verötryggöan sjóö. Aörir lif-
eyrissjóöir eiga rétt á inngöngu
I þennan sjóö — og meö víötæku
samkomulagi viö launþegasam-
tökin og viökomandi aðila skal
leitast viö aö sem flestir lands-
menn gerist meölimir sjóösins.
Launþegar hafa þvi val um þaö
að ganga inni þennan sjóö ef
hann gefur betri réttindi en sá
sjóöur sem viökomandi er sjóö-
félagi I.
3. Ef sjóöfélagi skiptir um sjóö
— þá beri honum réttur til aö
yfirfæra gjörvallan eignarhluta
sinn meö sér, þ.e. hluta þann
sem hann hefur lagt i sjóöinn
með sinum iögjöldum og iö-
gjöldsem atvinnurekendur hafa
greitt á móti, auk þess sem er
mjög mikilvægt aö hann fái/I
hlutfalli viö framlög sin, hlut-
deild i eignum og vaxtatekjum
sjóösins sem óhjákvæmilega
hlýtur aö veröa aö skoöast einn-
ig sem eign launþeganna
sjálfra. — Þannig flytur hann
meö sér allan sinn eignarhluta
yfir I hinn nýja sjóö, — sem
ávinnur sér meö iögjalda-
greiöslum veröi lögö saman og
skipt til helminga á sinn hvorn
sérreikning, þannig aö saman-
lagöar tekjur hjóna eru lagöar
til grundvallar sem mynda jöfn
réttindi til ellilifeyris, og er
þetta ákvæöi nauösynlegt til aö
tryggja t.a.m. húsmæörum full-
an rétt til ellilifeyris á viö fólk á
vinnumarkaöinum.
6. Einnig er lagt til aö aörar
bætur tryggingakerfisins en
ellilifeyrir veröi áfram I umsjá
Tryggingastofnunar rikisins,
þvi ljóst er aö ef Hfeyrissjóöur-
inn yfirtæki aöra bótaflokka
þyrftu iðgjöld aö hækka svo
verulega, aö launþegar myndu
ekki standa undir þeim — eink-
um þá lágtekjufólk. En lögö er
áhersla á endurskoðun þeirra
réttinda sem verið hafa hjá lif-
eyrissjóöunum s.s. örorkulif-
eyris, þannig aö almannatrygg
ingakerfinu veröi gert kleift aö
greiða hann á sama grundvelli
og lifeyrissjóöurinn ellilifeyri,
þ.e. aö afkomuöryggi sé tryggt
þegar um varanlega örorku er
aö ræöa.
Gjaldþrot blasir við
Eitt brýnasta verkefni stjórn-
málamanna i dag hlýtur aö
vera aö finna leiöir til aö upp-
ræta þaö himinhrópandi rang-
læti sem viögengst i lifeyrisrétt-
indamálunum, auk þess aö
marka skynsamlega húsnæöis-
málastefnu sem geri ungu fólki
þaö viöráöanlegt aö koma sér
þaki yfir höfuöiö. — Þessi mál
eru tengd aö þvi leyti aö lif-
eyrissjóöirnir hafa gegnt stóru
hlutverki á lánamarkaðinum en
þaö fé sem sparaöist i rikiskerf-
inU/Sem eru tugir milljaröar,
meö tilkomu gegnumstreymis-
kerfis þar sem iögjöld allra
greiöenda mæta jafnóöum upp-
söfnuöum réttindum lifeyris-
þega, —- væri hægt að nota til aö
byggja upp öflugt húsnæöis-
málakerfi, sem stæöi undir
lánaþörfinni til húsbyggjenda.
Hér ber aö taka til hendi og
þaö strax. — Viö skulum ekki
biöa eftir þvi aö Hfeyrissjóöirnir
veröi gjaldþrota hver á fætur
öörum. Það stefnir i hrun þess
kerfis sem viö búum viö og
stjórnmálamönnum ber skylda
til aö sameinast um úrlausnir i
þessu máli, áöur en um seinan
veröur.
Jóhanna Siguröardóttir