Morgunblaðið - 01.12.2003, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 1. DESEMBER 2003 23
H
ún er máttleys-
isleg mennta-
stefna stjórn-
valda og hefur
verið um langt
skeið. Að mörgu leyti má segja
að það hafi bjargað grunnskól-
anum að sveitarfélögin skuli
hafa tekið yfir rekstur hans. Þó
að ekki hafi fylgt til þess það
fjármagn sem til rekstrar hans
þarf og er að sliga mörg sveit-
arfélaganna. Metnaður og
kraftur hefur hins vegar fylgt í
kjölfar færslu grunnskólans á
meðan framhaldsskólastigið
hefur verið svelt og Háskóli Ís-
lands á í eilífum kröggum þann-
ig að við blasir að hann þarf að
vísa frá 900 nemendum á næsta
skólaári verði ekki gripið til
þess að veita til hans aukið fé.
Háskóli þjóðarinnar allrar er
hornreka og mætir ekki skiln-
ingi stjórnvalda, enda hefur það
virst svo um árabil að Sjálf-
stæðis/Framsóknarflokkurinn
sé að þrautpína skólann til að
hafa sjálfur frumkvæði að
auknum skólagjöldum til að
mæta peningaþörfinni.
Öflug fræðslunet
Einn af sprotunum í mennta-
og atvinnulífinu eru fræðslunet-
in og uppgangur þeirra. Í gegn-
um þau menntast nú hundruð
út um allt land úr heimabyggð.
Mikilvæg uppbygging á sér
stað innan þeirra og er óhætt
að fulltrúa að þau opna miklum
fjölda fólks aðgengi að ódýrri
og góðri menntun án þess að
taka saman tjöld sín og flytja
til höfuðborgarinnar. Ekki þarf
að tíunda um kraftinn sem
fræðslunetin veita inn á svæðin
og opna mörgum tækifæri til að
bæta við nám sitt og þar með
auka atvinnuuppbyggingu á
viðkomandi svæðum. Hins veg-
ar bregður svo við að illa er
gert við þessar menntastofn-
anir á núverandi fjárlögum og
veldur það óvæntu bakslagi.
Ástæða er til að skora á stjórn-
völd að átta sig á mikilvægi
fræðslunetanna og veita til þess
miklu meiri fjármuni þannig að
það hamli ekki vexti og upp-
gangi netanna. Þau hafa sum
hver brugðist hart við kulda-
legu þeli stjórnvalda í sinn garð
enda verið að leggja stein í
götu uppbyggingar náms á
landsbyggðinni.
Stytting náms
til stúdentsprófs
Samfylkingin hefur það á
stefnuskrá sinni að lækka út-
skriftaraldur í framhaldsskólum
landsins og fyrir því liggja ýmis
rök. Það var því athyglisvert
þegar skýrsla verkefnisstjórnar
menntamálaráðuneytisins um
styttingu náms til stúdents-
prófs leit dagsins ljós á dög-
unum. Skýrslan sú á að vera
grunnur að þessari mikilvægu
vinnu og er óhætt að fullyrða
að lækkun útskriftaraldurs úr
framhaldsskólum sé grundvall-
arbreyting á íslensku mennta-
kerfi og slík breyting þarfnast
vandaðs undirbúnings. Slíkan
undirbúning er ekki að finna í
skýrslunni. Forsenda breytinga
á borð við þessa er víðtækt
samráð við menntasamfélagið
og síðast en ekki síst þarf hún
að byggjast á heildstæðri skoð-
un á skólakerfinu öllu. Frá leik-
skóla og upp í háskóla. Þar
skipti meginmáli að skoða teng-
ingu grunnskóla og framhalds-
skóla. Samkeppnishæfni Ís-
lands í framtíðinni ræðst ekki
síst af því að unga fólkið okkar
standi jafnfætis jafnöldrum sín-
um í grannlöndunum. Af þeim
sjónarhóli skiptir það þess
vegna töluverðu máli fyrir ís-
lensk ungmenni ef jafnaldrar
þeirra geta hafið sérhæft nám
á háskólastigi, eða þátttöku í
atvinnulífinu, ári fyrr en þeir.
Markmiðið með lækkun út-
skriftaraldurs úr framhalds-
skólum hlýtur því að vera að
búa nemendurna betur undir
frekara nám og störf á vinnu-
markaði.
Gengisfelling á náminu
Tillögur menntamálaráðu-
neytisins, eins og þær birtast í
skýrslu verkefnisstjórnar
menntamálaráðuneytisins, eru
talsvert langt frá því að ná
þessum markmiðum. Þar er til
dæmis lagt til að nám til stúd-
entsprófs sé skorið niður um
20%, og þannig náist hreinn
sparnaður upp á 1,7 milljarða á
ári. Það er því engu líkara en
að verkefnisstjórnin líti á lækk-
un á útskriftaraldri sem sér-
staka sparnaðaraðgerð. Það er
kolröng nálgun sem felur í sér
nokkrar hættur: Stúdents-
prófið sem slíkt myndi geng-
isfalla, námið verða einsleitara,
og nauðsynlegur fjölbreytileiki
skólanna hverfa. Það er jafnvel
hætta á því að þessi aðgerð
gæti aukið á brottfall, sem er
þó í dag einn svartasti blettur
framhaldsskólans. Í tillögunum
er ekki að finna þær forsendur
sem verða að liggja til grund-
vallar því að lækka útskrift-
araldur. Þær þurfa að fela í sér
að gæði þeirrar menntunar
sem einstaklingurinn hefur afl-
að sér þegar framhaldsskóla
sleppir hafi aukist og þar með
undirbúningurinn fyrir frekara
nám eða þátttöku á vinnumark-
aði.
Forsendur styttingar
náms til stúdentsprófs
Lækkun útskriftaraldurs
verður því m.a. að byggjast á
betri tengingu grunnskólans og
framhaldsskólastigsins til að
nýta betur tíma á námsstig-
unum fram að útskrift, verk-
og listnám verður að stórefla
og brýnt er að fjölga kostum í
formi styttri námsbrauta sem
undirbúa þátttöku í atvinnulíf-
inu. Ein af forsendunum á líka
að vera að skapi breytingin
einhvers staðar aukið svigrúm
á að nota það til að bæta skóla-
starfið og starfskjör kennara.
Samfylkingin hefur líka alltaf
lagt áherslu á að forsenda þess
að ráðist sé í grundvallarbreyt-
ingu eins og lækkun útskrift-
araldurs sé að þokkaleg sátt
ríki um hana. Tillögur mennta-
málaráðuneytisins komu hins
vegar eins og þruma úr heið-
skíru lofti án nokkurs verulegs
samráðs við kennarasamtök
landsins. Menntagáttin á Net-
inu er vissulega þarft og gott
framlag en hún kemur á engan
hátt í stað ítarlegs samráðs við
skólasamfélagið. Hin sameig-
inlegu markmið okkar allra
hljóta að vera betri menntun
og betri undirbúningur ís-
lenskra ungmenna fyrir starfs-
ævina. Þau nást einfaldlega
ekki með framkomnum til-
lögum og verður að byrja á
byrjuninni og vinna vel svo að
þessi breyting á skólakerfinu
verði til þess að bæta námið en
ekki öfugt.
Máttleysis-
leg mennta-
stefna
Eftir Björgvin G.
Sigurðsson
Höfundur er alþingismaður
Samfylkingarinnar.
um til háskólans að ,,Háskóla Ís-
rvantar peninga á flestum sviðum
ð sé ,,mikilvægara en nokkru sinni
auka ríkisframlög til Háskóla Ís-
En í fyrstu atkvæðagreiðslu Dagnýj-
ingi um málefni Háskóla Íslands
hún að kjósa gegn auknum fjárveit-
l háskólans.
r að taka það fram að Dagný Jóns-
aus einnig gegn 140 milljóna króna
fjárveitingu Samfylkingarinnar til
ns á Akureyri.
Kúamjólkin fær sitt
Ólíkt hinum stjórnarandstöðuflokkunum,
Vinstri grænum og Frjálslynda flokknum,
lagði Samfylkingin fram sparnaðartillögur á
móti hverri útgjaldatillögu. Ráðdeild getur
því ekki verið ástæða þess að Dagný Jóns-
dóttir skuli kjósa gegn auknum fjárveit-
ingum til Háskóla Íslands.
Það er þó rétt að halda því til haga að við
sömu umræðu um fjárlög kusu Dagný og
aðrir stjórnarþingmenn með ákveðinni
hækkun til Háskóla Íslands. Sú hækkun
voru heilar 5 milljónir króna sem er m.a.
tímabundin fjárveiting til næringarfræði-
legra rannsókna á kúamjólk. Sennilega hef-
ur kúamjólkin haft sitt að segja þegar fram-
sóknarkonan Dagný gerði upp hug sinn.
Gleymd kosningaloforð
Kosningaloforð Framsóknarflokksins í
menntamálum frá því í vor eru fróðleg í ljósi
efndaleysis þeirra. Því var lofað að ábyrgð-
armannakerfi Lánasjóð íslenskra náms-
manna yrði afnumið og að framfærslu-
grunnur námslána yrði endurskoðaður. Því
var einnig lofað að endurgreiðsla námslána
yrði lækkuð til samræmis við eldri lánaflokk
og hluti af lánum þeirra sem ljúka fullu
námi innan tilskilins tíma myndi breytast í
styrk. Ekkert hefur verið gert í þessum
málum þrátt fyrir að varaformaður mennta-
málanefndar, Dagný Jónsdóttir, sé í ein-
stakri aðstöðu til að bæta stöðu stúdenta
Háskóla Íslands til muna.
Háskólastigið fær helmingi minna fé
Það er margt að í íslenskum mennta-
málum. Háskólastigið býr við fjársvelti og
það er alls ekki í því ástandi sem stjórn-
arherrarnir tala um að það sé í. Þetta vita
hins vegar stúdentar Háskóla Íslands. Sam-
kvæmt nýjustu skýrslu OECD frá árinu
2003 kemur fram að opinber fjárframlög til
háskólastigsins á Íslandi voru einungis um
0,8% af landsframleiðslu á meðan hin Norð-
urlöndin vörðu á bilinu 1,2%-1,7% sem er
allt að helmingi hærri framlög. Rík-
isstjórnin er því hálfdrættingur annarra rík-
isstjórna þegar kemur að opinberum fram-
lögum til háskólastigsins. Að óbreyttu
fjárlagafrumvarpi stefnir í að Háskóli Ís-
lands þurfi að synja tæplega 1.000 nem-
endum um námsvist á næsta ári.
Háskóli Íslands þarf því á stórátaki að
halda ef vel á að vera. Sorglegt er að sjá
fyrrum forystumann stúdenta í lykilstöðu á
Alþingi greiða atkvæði gegn tillögu um
hækkun fjárframlaga til háskólans sem svo
sannarlega þarf á liðsinni þingsins að halda.
Rétt er að hvetja þingmanninn til að rifja
upp málflutning sinn í stúdentaráði.
Höfundur er alþingismaður Samfylkingarinnar.
yrstu atkvæða-
slu Dagnýjar Jóns-
ur á Alþingi um mál-
Háskóla Íslands
ður hún að kjósa
auknum fjárveit-
m til háskólans. ‘
g
n hóp. Í dag er krafan til slíkra aðila í
tilfellum meistaragráða.
langi tími sem skólinn hefur starfað
uðvitað gefið honum færi á að sanna
innulífið þekkir Bifröst og veit hvað
stendur fyrir. Skemmst er frá því að
ð samkvæmt könnun sem skólinn lét
or á högum þeirra sem hafa útskrifast
anum s.l. fimm ár starfa um 70%
em stjórnendur, þ.e. framkvæmda-
millistjórnendur eða almennir stjórn-
Enginn af þeim sem náðist í var at-
us, þrátt fyrir fréttir um atvinnuleysi
afræðinga. Í könnuninni var úrtakið
ið, 214 einstaklingar og náðist í um
ss. Það segir auðvitað líka sína sögu að
gur ríkisstjórnar Íslands er menntað-
röst. Það að segja að við menntum
ndur og leiðtoga fyrir atvinnulíf og
g er þess vegna ekki nein glansmynd,
a lygi, heldur einföld staðreynd sem
ðir nemendur skólans hafa sýnt fram
öld.
t er hvernig meta skuli gæði við-
menntunar háskólanna. Auðvitað er
útskrifaðra nemenda og viðtaka at-
sins ólygnust í þeim efnum. Í áð-
dri könnun var spurt hversu mikið
r þættir námsins hefðu nýst viðkom-
msmanni á vinnumarkaði eftir að
uk. Þannig svöruðu tæp 70% að fyr-
rnir á Bifröst hefðu gagnast þeim
ikið eða mikið og einungis um 6% að
ðu gagnast lítið. Þetta er býsna góður
r miðað við að oft er talið að fyr-
r séu sá þáttur háskólanáms sem
ri fyrir ofan garð og neðan. Þegar
ar um vikuleg verkefni svöruðu tæp
krifaðra því til að þau hefðu gagnast
ikið eða mikið. Enginn sagði að þau
agnast lítið. Áðurnefnd misserisverk-
u talin hafa gagnast um 90% mjög
ða mikið og þar af voru um 50% þeirra
ðist í sem sögðu að þau hefðu gagnast
ikið. Ofangreindar niðurstöður voru í
fyrri kannanir sem skólinn hefur lát-
og þær gefa því vísbendingar um að
Bifröst sé í takt við þarfir atvinnulífs-
röst er mikil vinna lögð í gæðastarf og
tirlit og má segja að sú vinna gangi í
gegnum alla verkþætti skólans. Þannig er
starfandi sérstakt gæðaráð, sem sér um hið
formlega gæðastarf, sem styðst við s.k.
EFQM líkan í starfi sínu og fylgist í því skyni
með yfir tuttugu árangursmælikvörðum með
því að framkvæma um sjö viðamiklar kann-
anir á ári auk þess sem notaðar eru ýmsar
upplýsingar úr gagnagrunnum háskólans.
Þeir þættir sem falla undir þessa vinnu eru
m.a. gæði kennslu, gæði þjónustu á Bifröst,
árangur nemenda í atvinnulífinu og það
traust sem skólinn nýtur meðal fyrirtækja.
Til viðbótar við innra gæðastarf skólans
sjálfs má nefna þær úttektir sem mennta-
málaráðuneytið lætur gera á starfsemi skól-
ans á ca. þriggja ára fresti. Síðasta úttekt var
gerð nú í vor af IMG Deloitte fyrir ráðu-
neytið og segja má að stjórnendur skólans
geti ekki verið annað en afar sáttir við nið-
urstöður hennar. Í henni segir t.a.m.: „Skól-
inn hefur þróast… í framsækinn, alþjóð-
legan, tæknivæddan og verkefnatengdan
háskóla sem býður nám á BS stigi og meist-
aranám, stundar rannsóknir og hefur há-
menntað starfsfólk.“ Metnaður hefur ein-
kennt uppbyggingu og stjórnunarhætti
skólans. „[E]f horft er til þeirrar starfsemi
sem fram fer í skólanum og stöðu nemenda í
atvinnulífinu fyrir og eftir nám, má halda því
fram að skólinn sinni vel hlutverki sínu um að
efla og styrkja íslenskt atvinnulíf og sam-
félag.“ Úttekt IMG Deloitte má nálgast í
heild sinni á vefsíðu menntamálaráðuneyt-
isins.
Að auki fékk skólinn Rannsóknarstofnun
Kennaraháskóla Íslands til að gera úttekt á
kennsluháttum og kennslufræði skólans síð-
astliðið vor. Meðal þess sem þar kom fram
var eftirfarandi: Áhersla skólans á samstarf
nemenda og hópvinnu er leið til að styrkja
samstarfshæfni nemenda og kenna þeim
vinnubrögð sem talin eru mikilvæg í atvinnu-
lífinu. Aðstaða nemenda á Bifröst gerir slík
námsvinnubrögð möguleg. Nemendur hrósa
sérstaklega nálægð og persónulegum sam-
skiptum við kennara sína og kennarar virðast
láta sér annt um skólann og skólasamfélagið.
Mjög skýr kennslufræðileg sýn er tvímæla-
laust styrkur skólans. Nemendur lýstu í við-
tölum mikilli ánægju með bæði stefnu og
framkvæmd skólans og tóku fram að sú væri
ástæðan – auk námssamfélagsins – að þeir
völdu skólann umfram aðra.
Fyrir fáeinum árum var rekstrarumhverfi
Bifrastar kollvarpað á einni nóttu. Skólinn
hafði löngum fengið einhver hæstu framlög á
nemanda frá ríkinu og þ.a.l. ekki innheimt
nein skólagjöld. Þessu var breytt í einni svip-
an að frumkvæði Háskóla Íslands og á grund-
velli reiknilíkans sem hann gerði tillögu um
og setti viðskiptamenntun í ódýrasta flokk,
enda hefur Háskóli Íslands, a.m.k. hingað til,
litið á viðskiptanám sem ódýrt massanám
sem kenna megi í 600 manna fyrirlestrum í
Háskólabíói. Ekki verður betur séð en
massanám sé reglan í HR og hinum rík-
isháskólunum einnig, þó nemendafjöldinn
þar sé nokkru minni. Það er auðvitað ákveðið
sjónarmið og vitaskuld hagkvæmt rekstr-
arform. Þannig hefur hins vegar ekki verið
litið á viðskiptanámið á Bifröst og skólinn
hefur ekki verið tilbúinn til að gera neinar
málamiðlanir í þeim efnum. Auk þess hefur
áherslan á Bifröst verið í þá átt að mennta
stjórnendur og leiðtoga eins og áður segir og
það verður ekki gert með 600 manna fyr-
irlestrum. Skólinn stóð því frammi fyrir þeim
valkostum að loka dyrum sínum fyrir fullt og
allt, eða bæta sér upp tekjumissinn með upp-
töku hóflegra skólagjalda. Mikilvægt hefur
verið í þeim efnum að Lánasjóður íslenskra
námsmanna lánar nánast að fullu fyrir skóla-
gjöldum og þau því í raun ekki verið efna-
hagsleg aðgönguhindrun að náminu á Bif-
röst.
Af þessum sökum er það einnig mikið
metnaðarmál okkar á Bifröst að skólinn sé
ávallt að veita nemendum sínum verulegan
virðisauka umfram það sem finna má við aðr-
ar viðskiptadeildir hér á landi. Ofangreint er
stutt yfirferð yfir það helsta sem við erum að
gera í þeim efnum, þó erfitt sé í stuttri grein
að gefa glögga mynd af því umfangsmikla
starfi sem fram fer í háskólum til að tryggja
nemendum bestu aðstæður til að ná árangri í
sínu námi. Þar er sjón sögu ríkari. Lesandi
góður, staldraðu endilega við í háskólaþorp-
inu Bifröst næst þegar þú átt leið um Borg-
arfjörðinn.
Höfundur er aðstoðarrektor og deildarforseti
viðskiptadeildar Viðskiptaháskólans á Bifröst.
Morgunblaðið/Theodór Þórðarson