Vísir - 04.02.1981, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 4. febrúar 1981
VISIR
9
TONLEIKAR I KYRRÞEY
Tónleikar í Háskólabiói
Laugard. 31. janúar 1981.
Efnisskrá:
Sigursveinn D. Kristinsson: Svíta í g-moll
Magnús Blöndal Jóhannesson: Adagio
Áskell Másson: Klarinettkonsert
Jónas Tómasson: Orgía
Þorkell Sigurbjörnsson: Mistur
Skúli Halldórsson: Gos i Heimaey
Fjögur fyrst töldu verkin voru frumflutt hér.
Flytjendur: Einar Johannesson, klarinettleikari og
Sinfóníuhljómsveit islands, stjórnendur Páll P. Páls-
son og Jean-Pierre Jacquillat.
Það gæti vel farið svo, þegar
upp er staðið, að þessir tónleikar
verði taldir hinir merkustu á þvi
starfsári Sinfóniuhljómsveitar-
innar, sem nú stendur yfir.
Frumflutningur fjögurra
islenzkra hljómsveitarverka og
endurflutningur tveggja i viðbót
er enginn smáviðburður. Samt
voru tónleikarnir haldnir i mikilli
kyrrþey, með leynd mætti næst-
um segja, og eins litiili viðhöfn og
framast gat orðið. Að visu var vel
frá þeim sagt i útvarpi, en heldur
seint til að það kæmi að fullu
gagni. Þeir voru ekki auglýstir,
svo að ég yrði var við, og ekki sá
ég þeirra getið i blöðum fyrr en að
morgni tónleikadagsins. Þeir
voru haldnir á tima, sem hingað
til hefur varla talizt nothæfur
nema e.t.v.fyrir nemenda-
tónleika.
„Annars flokks" tónleik-
ar?
Efnisskráin var fjölritaður tvi-
blöðungur sem bar öll merki þess
að sparnaöarsjónarmið hefðu
ráðið mestu um útlit hennar og
frágang. Og enginn hafði að þessu
sinni orðið til að skreyta sviðið
blómum, sem siðan færu i sjúkra-
hús, eins og tiðkað hefur verið á
tónleikum Sinfóniuhljómsveitar-
innar. 1 stuttu máli má segja að
tónleikarnir bæru flest ytri merki
þess að vera taldir „annars
flokks” af forsvarsmönnum
hljómsveitarinnar, ill nauðsyn, en
ekki sjálfsagður þáttur, mikils-
verðasti þátturinn i þvi menn-
ingarstarfi, sem Sinfóniu-
hljómsveitinni var frá upphafi
ætlað að rækja og er i rauninni al-
gert skilyrði fyrir tilvist hennar.
Um sjálfan flutning tónlistarinn-
ar gegndi öðru máli, og varð ekki
annað séð eða heyrt en vel væri til
hans vandað af hálfu stjórnenda
og hljómsveitarmanna.
Kaupa Sínfóníuna.
Það vakti athygli i haust, þegar
kynnt var verkefnaskrá Sinfóniu-
hljómsveitarinnar fyrir þetta
starfsár, hve fátt var þar af
islenzkum tónverkum. Aðeins tvö
verk átti að frumflytja, og af
öðrum tveimur átti að dusta
nokkurra ára ryk. Þegar um
þetta var talað, var þvi svarað til,
að efnt mundi verða til sérstakra
islenzkra tónleika, og munu það
vera þeir tónleikar, sem hér eru
til umræðu. En ekki var stór-
hugur f o r s t ö ð u m a n n a
hljómsveitarinnar meiri en svo,
þegar til kom, að þess var krafizt
af Tónskáldafélaginu að það
greiddi húsaleigu fyrir tónleika-
haldið, laun lausráðinna hljóð-
færaleikara i hljómsveitinni og
e.t.v. eitthvað fleira. Með öðrum
orðum er svo komið, að islenzk
tónskáld þurfa að kaupa Sinfóniu-
hljómsveitina til að flytja verk
sin. Þá held ég að ástæða sé til að
staldra við og athuga sinn gang.
islensk tónskáld.
Svo vill tU, að sá sem þessar
linur ritar átti nokkurn þátt i að
koma Sinfóniuhljómsveitinni á fót
á sinum tima. Þá var ekki farið
dult með það, að eitt aðalhlutverk
hennar hlyti að vera að koma á
framfæri islenzkum
hljómsveitarverkum, sem til
féllu. Við þetta held ég að hafi
verið staðið sæmilega allmörg
fyrstu árin, eftir þvi sem framboð
var á slikum verkum og bolmagn
hljómsveitarinnar leyfði. Þá voru
fáir menn hérlendir, sem sömdu
slik verk. En fyrirsjáanlegt var,
að þeim mundi fjölga, og það
hefur orðið. Núlifandi Islensk tón
skáld, sem hafa skrifað og eru að
skrifa mjög frambærileg hljóm-
sveitarverk, munu vera nálægt
tveim tugum talsins. Þetta eru
vel menntaðir tónlistarmenn, og
afköst þeirra, miðað við allar
aðstæður, eru ótrúlega mikil.
Islendingar eru kallaðir bóka-
þjóð. Hugsum okkur, að á landinu
væri starfandi aðeins eitt bóka-
forlag, rekið fyrir almannafé, og
engin önnur leið til að koma rit-
verkum á framfæri. Mundum við
ekki telja það menningarlega og
siðferðilega skyldu slikrar stofn-
unar að gefa út allar frambæri-
legar islenzkar bækur, sem
skrifaðar væru? Væri ekki annað
hrein og bein skemmdarstarf-
semi gagnvart islenzkri menn-
ingu? Og hvað um hið rómaða
tjáningarfrelsi, sem við eigum
að búa við a.m.k. i orði kveðnu?
Jón Þórarins-
son skrifar
Blikur á lofti.
Þessi hugmynd kann að virð-
ast fáránleg, og vonandi verð
ur hún aldrei að veruleika.
Kannske er hún samt ekki að
öllu leyti jafn-fjarlæg og virðast
mætti. Þegar alls er gætt, er
Sinfóniuhljómsveit Islands i
svipaðri aðstöðu og slikt útgáfu-
fyrirtæki mundi vera. Hún er
eini farvegur islenzkra
hljómsveitarverka frá höfundum
til njótenda, og ætla má, að meðal
þeirra verka sé margt það
vandaðasta og merkasta, sem til
verður i tónsköpun hér á landi um
þessar mundir. Þær skyldur, sem
þetta leggur hljómsveitinni og
forstöðumönnum hennar á herð-
ar, mega aldrei gleymast. Ef svo
færi, mætti fara að efast um til-
verurétt hljómsveitarinnar sjálfr-
ar.'i
Hljómsveitin hefur einnig
skyldur að rækja gagnvart öðru
tónlistarstarfi og öllum almenn-
ingi i landinu. Þær mega heldur
ekki gleymast. En lika þar sýnast
mér vera blikur á lofti. Ein-
leikaravalið á verkefnaskrá
starfsársins og ferðaáætlanir til
útlanda með erlenda efnisskrá að
langmestu leyti og erlendan ein-
leikara,meðan ekki eru sögð efni
til tónleikaferða innanlands,
vekja grunsemdir um, aö hér sé
ekki nógu vel á verði staðið. En
um það verður ekki fjölyrt að
sinni.
Áhugi almennings.
Það skal tekið.skýrt fram til
þess að koma i veg fyrir hugsan-
legan misskilning, að sá, sem
þetta skrifar, hefur undan engu
að kvarta i samskiptum við
Sinfóníuhljómsveitina eða
forsvarsmenn hennar. Þetta eiga
að vera varnaðarorð, mælt i fullri
vinsemd, en af nokkurri áhyggju.
Það er mikil gróska i tónlistar-
starfi á þessu landi. Þar ætti Sin-
fóniuhljómsveitin að vera i fylk-
ingarbrjósti, og hún ætti að hafa
alla burði til aö vera það. En þvi
miður verður að játa, að flest það
áhugaverðasta, sem gerzt hefur á
tónlistarsviðinu hér nú siðustu
árin, hefur orðið fyrir framtak
annarra aðilja. Þó þarf ekki að
kvarta um, að áhuga almennings
á þessu starfi skorti. Ég hygg
hann sé meiri hér en I flestum
öðrum löndum, sem ég þekki til.
Þetta sannar m.a. aðsókn að tón-
leikum eins og „Myrkum músik-
dögum” um þetta leyti á siðasta
ári, tónleikum Kammersveitar
Reykjavikur i Austurbæjarbiói
fyrir nokkrum dögum og fjölmög-
um öðrum tónleikum, þar sem
flutt er ný eða torráðin tónlist.
Meira að segja var aðsókn að
þeim tónleikum, sem eru tilefni
þessarar greinar, meiri en hægt
var að vænta, eftir þvi hvernig
staðið var að kynningu þeirra. Þó
er mér kunnugt um fjölda fólks,
sem missti af þeim vegna slæ-
legrar kynningar, og harmar það.
íslenzk verk á hverri
efniskrá.
íslenzk tónskáld eiga skýlausan
rétt á þvi, að Sinfóniuhljómsveit
Islands kynni verk þeirra
almenningi i landinu, ekki aöeins
á sérstökum „leynilegum”
tónleikum, sem haldnir eru,að
þvi er virðist, með ólund og það
markmið efst I huga, að þá heyri
sem fæstir, heldur á reglulegum
tónleikum hljómsveitarinnar,
innan um önnur viðfangsefni
hennar, þar sem islenzku verkin
standa þá eða falla eftir verðleik-
um sinum. Höfuðregla ætti að
vera, að eitt islenzkt verk væri á
efnisskrá sem flestra tónleika.
Þurfa ekki aö biöja afsök-
unar.
Um viðfangsefni tónleikanna á
laugardaginn, sem hafa orðið til-
efni þessara hugleiðinga, verða
ekki höfð mörg orð, enda naum-
ast ástæða til að reyna að gera
upp á milli þeirra að sinni. Þau
eru jafnólik og höfundar þeirra
eru margir, en þau eiga það
sameiginlegt, að þau eru öll verk
alvarlega starfandi listamanna,
sem hafa til að bera þá kunn-
áttu að þeir þurfa ekki að biðja
neinnarafsökunará verklagisinu
eða handbragði. Hvert um sig
hefði sómt sér með prýði á efnis-
skrá hinna reglulegu sinfóniutón-
leika, ef þeim hefði verið valinn
þar staður af viti og smekkvísi.
Það er ljúf skylda að geta hér
alveg sérstaklega einleikarans á
tónleikunum, Einars Jóhannes-
sonar, sem lék mjög erfitt og
vandasamt hlutverk i verki Ás-
kelsMássonar af yfirburða leikni
og sannfærandi innlifun, svo að
unun var á að hlýða.
Jón Þórarinsson.