Vísir - 04.02.1981, Síða 23

tsak (Woody Allen) niælir nokkur orö um kosti og galla mannllfsins inn
á segulband.
SkiKl al tilverunni
Tónabíó: Manhattan
Leikstjórn: Woody Allen
Handrit: Woody Allen og Mar-
shall Brickman
Kvikmyndataka: Gordon Willis
Tónlist eftir George Gershwin
Aöalleikarar: Woody AUen,
Diane Keaton, Michael Murphy,
Mariel Hemingway og Meryl
Streep
Bandarisk, árgerö 1979.
Manhattan er ekki nema litill
skiki af New York og þar býr fólk-
iö sem fjallað er um I nýjustu
mynd Woody Allen, en myndin
ber einnig nafn þessa rómaða
hverfis. Persónur myndarinnar
eiga viö ófá vandamál að striða,
en erfiöleikar þeirra eru aðeins
litið brot vandamála mannkyns.
Hér er fjallað um sálarháska
Vesturlandabúans af dæmafárri
gamansemi. Aðalpersónurnar að
Tracy (Mariel Hemingway),
sautján ára gamalli ástkonu Is-
aks (Woody Allen) undanskilinni,
lifa og hrærast i mennta-og
menningarklikum New York
borgar. Þar bera menn nöfn
„ismanna” fram af mikilli leikni
og dæma fagrar listir með hraða
ljóssins.
Þrátt fyrir afspyrnu góðar að-
stæður til fullnægingar likam-
legra og andlegra þarfa er lif aö-
alhetjunnar, Isaks, þyrnum stráö
braut. Stúlkan, sem hann er ást-
fangin af, er einum tuttugu og
fimm árum yngri en hann, og
svoleiðislagað gengur ekki. Besti
vinur Isaks, Yale, gefst upp i
framhjáhaldi sem hann hefur
lengi staöiö i meö blaðakonu
nokkurri. Þar eð Isak tekur að sér
aö hugga blaðakonuna en Yale er
enn ekki orðinn henni afhuga, þá
er voðinn vis.
En „Manhattan” er ekki bara
flækja um ástarþrihyrninga, þvi i
myndinni er lýst margslugnum
peráónuleikum aðalpersónanna.
Isak er dæmigerður nútimamað-
ur. Hann er taugaveiklaður, ótt-
ast t.d. krabbamein meir en orð
fá lýst, hefur stöðugar áhyggjur
af samböndum sinum við konur,
er fráskilinn og á son sem hann
fær lánaöan á sunnudögum. Aðr-
ar persónur „Manhattan” eru
ekki siöur dæmigerðar fyrir nú-
tima miðstétt.
Woody Allen tekur oft heim-
spekileg vandamál til umfjöllun-
ar, en það ætti samt ekki aö gera -
„Manhattan” fráhrindandi þvi
hann fjallar um þau á harla
Sólveig K.
Jónsdóttir
skrifar
hversdagslegan hátt. Raunar
hjálpastflestaö til að gera „Man-
hattan” aðlaðandi. Leikararnir
eru allir snjallir og fara vel meö
hlutverk sin. Kvikmyndatakan er
oft á tiöum ákaflega góö, einatt
blátt áfram og gerir New York að
einkar geðslegum staö. Tónlist
George Gershwin fellur vel að
efni myndarinnar auk þess sem
hún er alla jafnan góð af sjálfri
sér.
Til eru .þeir sem þykir Woody
Allen litiö spennandi og tæpast
áhugaverður, en þó er sá hópur
likast til stærri sem finnur ein-
hver hluta af sjálfum sér og sin-
um áhugamálum i „Manhattan”.
— SKJ
VISIR
23
Alþýöuleikhúsiö sýnir:
Kona
Þrir einþáttungar eftir Dario Fo
og Franca Rame
Þýöing: Olga Guörún Arnadótt-
ir
Ólafur Haukur Simonarson
Lárus Ýmir óskarsson
Leikstjóri: Guörún Asmunds-
dóttir
Leikmynd og búningar: Ivan
Török
Hljóð: Gunnar Reynir Sveins-
son
Lýsing: David Walters
Kæra Alþýðuleikhús! Til
hamingju meö nýja húsnæðið.
Megi það verða þér eins og egg
utan um blómiö sem þú ert!
Kær kveöja, undirrituð.
Fyrsta leikritið, sem Alþýðu-
leikhúsiö fraumsýnir i Hafnar-
biói eru. reyndar þrir einþátt-
ungar eftir Dario Fo og konu
hans, Franca Rema. Þrjár sög-
ur af þremur konum i fjarska
hversdagslegum kringumstæö-
um, sem eru teygðar sundur og
saman likt og myndir i spé-
spegli. Fyrsta myndin sýnir
konu, sem vaknar hálftima fyrr
en eiginmaðurinn til aö koma
barninu fyrir hjá dag-
mömmunni áður en hún ver i
verksmiöjuna. Ég held enginn
verði bættari þó þráöurinn veröi
rakinn, og læt það þvi vera.
Sumum konum a.m.k. mun
finnast liktog Dario Fo hafi leg-
ið á hleri heima hjá þeim og
e.t.v. furða sig á þvi hvað sé
svona sprenghlægilegt viö þetta
alltsaman! Sólveit Hauksdóttir
fór á kostum, skopleg og rauna-
leg í senn eins og sannur trúöur.
I næstu sögu segir frá annarri
eiginkonu, sem i þetta sinn er
heima vinnandi. Hún talar
stanslaust við nágrannakonu
um barniö sem sefur, um sjúkl-
inginn mág sinn, sem er kynóð-
ur, um eiginmann sinn, sem
læsir hana inni vegna framhjá-
halds, um framhjáhaldið, um
gluggagæginn hinu megin við
götuna, um dónann sem hringir
til að klæmast i simanum, um
sjálfa sig. Kúgun karlanna, sem
er afbrigðileg og sjúk nema
konan eigi eitthvað undir þeim
komið — i þvi tilfelli er kúgunin
aðeins þreytandi. Karlar fá
vissulega ekki vægan dóm hjá
Dario, en þó fannst mér dómur-
inn yfir konunni þyngri og ekki
siður umhugsunarverður. Þessi
einþáttungur er liklega sá van-
þakklátasti leikkonunni, bæði
fyrir það aö vera meira
ógnvekjandi en fyndinn og ekki
sizt hins, að efni hans höfðar
siður til islenskra kvenna en
Italskra. (Þaö er ég a.m.k. aö
vona!) Þrátt fyrir reynsluleysi
náði Edda Hólm góöum tökum á
þessari innilæstu (ekki aöeins af
eiginmanni heldur sjálfri sér
lika) ráðvilltu, hugrökku og fár-
ánlegu konu.
t hléinu velti ég þvi fyrir mér
hvað þær Sólveig og Edda heföu
nú báðar verið góðar og hvers
vegna þær sæust ekki oftast og
hvaðþað væru nú margar góðar
ungar leikkonur til, sem varla
nokkurn timann fá að njóta sin.
Rúsínan i pulsuendanum kom
þó eftir hlé. Og hvilik rúsina!
Kona, fyrst elskandi og hispurs-
laus, siðan ólétt, siðan fæðandi
barn, siðan móðir að segja
barninu sinu söguna af litlu
stúlkunni með tuskudúkkuna,
sem hitti rauðan kött og dverg
og verkfræðing (orð kvöldsins:
„þvi eins og allir vita, er verk-
fræðingapiss baaaaaneitrað”)
o.fl. o.fl. Þá sögu getur liklega
engin sagt nema Franca Rame
og Guðrún Snæfriður Gisladótt-
ir. Sú Guðrún virtist hafa allar
mannlegar tilfinningar á valdi
sinu, i andlitinu, i augunum, i
röddinni, i öllum likamanum.
Og áhorfendur eins og nótna-
borð undir fingrum sér til að
spila á hvaða lag sem hún vildi.
Þessi siðasti einþáttungur heitir
„Við höfum allar sömu sögu að
segja” og gæti það i raun verið
samheiti þáttanna þriggja.
Leikritum konur, frá konum og
vonandi til margra kvenna, sem
taka vini sina með. Enginn -
hrópandi boðskapur heldur spé-
spegill til aö lita sjálfa sig al-
varlegum augum i.
Leikmyndin var einföld, dálit-
ið harðneskjuleg. (Karlmann-
leg?) Hún opnast i upphafi eins
og bók, eða eins og aflæst hug-
skot. Mér leiddist hjartað með
pflunni af einhverjum ástæðum
en skildi vel eilifa návist barna-
vagnsins, — Og þaö þótti mér
velútfærð og smellin hugmynd
að láta konur leika búsáhöld og
aðra muni, sem þörf var á.
Leikhljóðin voru óaðfinnanleg
og þýðingin eins og þættirnir
hefðu veriö skrifaöir á islensku.
t sýningarlok klöppuðu kátir
áhorfendur öllum aðstandend-
um sýningarinnar með Guðrúnu
Asmundsdóttir leikstjóra i
broddi fylkingar mikið og verð-
skuldað lof i lófa. Sjálf er ég
varla hætt að klappa!
Ms
Svipmynd úr leikritinu Kona, sem Alþýöuleikhúsið sýnir um þessar
mundir.
Hundheiðnar matarvenjur
Þá eru þorrablótin hafin.
Menn troða sig út á súrum
hrútspungum, sviðum, slátri og
lifrarpylsu, súrum hval og rófu-
stöppu, og sumt af þessu er þess
eðlis aö menn komast varla nær
þvi aö éta söguna sjálfa en ein-
mitt yfir súrfatinu. Annars
skyldu menn ekki álita að blótið
hafi verið fundið upp af
veitingahúsinu Naustinu i
Reykjavik og Halldóri Gröndal
fyrsta forstööumanni þess. Hins
vegar átti Halldór mikinn þátt i
að koma hinni gömlu islensku
matargerö I sviðsljósið á sinum
tima. Blót er hundheiðinn siöur
og þvi bindast sögur af hrossa-
kjötsáti sem aflagðist hér á
landi upp úr árinu eitt þúsund,
þegar viö trúnni var tekið af
lýði. Þá var smám saman hætt
að borða hrossakjöt, og slikum
trúarhryllingi hafði verið bætt
við i aldanna rás, að heldur
sultu menn i hel á hunguröldun-
um en leggja sér hrossakjöt til
munns. Jafnvel enn i dag gætir
hinnar trúarlegu andúðar á
hrossakjöti, sem kemur fram i
þvi, að þaö er talið óæðra kjöt I
kælikistum súpermarkaöa,
innan um svinakjöt sem gyðing-
ar geta ekki borðað af trúar-
ástæðum og gott ef ekki arabar
llka. Og undirritaður hefur
heyrt konu segja viö afgreiöslu-
mann, að hún vildi ekki hrossa-
kjöt af þvi það væri af skepnu
sem svitnaöi. Þann dag komst
jafnvel svitinn I trúarbrögðin.
Þorrablótin, sem Naustiö
vakti upp aö nýju meö glæsileg-
um árangri, eru ekki blót I
eiginlegum skilningi, heldur
krásaveisla gerö úr mat, sem
var alþýðufæöa alla tiö siðan is-
lendingar áttu sögu og allt fram
á þennan dag sums staðar I
sveitum, þar sem fólk nennir
enn aö gera til matar á haust-
dögum og lætur ekki frystikist-
una sjá fyrir matarllfi heimilis-
ins. Hin gamla Islenska matar-
gerð, eins og hún birtist okkur á
þorrablótum ræöst af gömlum
geymsluvenjum, þ.e. sýringu og
reykingu. Dr. Skúli Guðjónsson,
prófessor i Arósum, skrifaði
doktorsritgerö sina um
geymsluaöferöir okkar, þar á
meðal súrsaða matinn, sem
hann taldi hafa ráðið úrslitum
um bærilegt heilsufar lands-
manna, jafnvel á erfiðleikatim-
um. Gott ef hann telur ekki að
súrinn hafi haldiö I okkur llfinu
mestanpart, vegna þess hve
hann var heilsusamlegur.
Hver þjóö á slnar matarvenj-
ur og heldur sig við þær að
nokkru eða endurvekur þær eins
og við með vissu millibili. Eyja-
búar, eins og á Mallorka, eru
þekktir fyrir að búa til margvis-
lega réttiúrsvinum.Þeir tömdu
sér snemma aö henda engu af
svlninu og úr þvi uröu til marg-
víslegar pylsur og innmatur,
sem þeir neyta enn I dag, þótt
útlendingum þyki það ekki beint
fýsilegur matur. Kvenskörung-
ur á borð viö George Sand lýsir
þvi á einum stað, að einkenni-
legt sé hvaða ókjör Mallorkabú-
ar geti búið til af ómeti úr svin-
um. Ætli einhverjir útlendingar
gætuekki skrifað annað eins um
þorramatinn okkar, þar sem
sauðkindin er tekin til likrar
meðferöar, þótt geymsluaöferö-
in sé ööruvisi.
Þegar við étum súra hrúts-
punga, sem er finasti matur á
jarðriki, en sumir geta ekki
borðaðnema kalla kviðsvið, eða
neytum súrra lundabagga, er-
um við komin i beint súrsam-
band við fornöldina. Skyrgerð
annars vegar, og saltleysi og
siglingaleysi hins vegar, réðu
öllu um þessa matarþróun. Að
geyma mat I súr var bæöi snjöll
ogheilsusamleg aöferö, og sumt
af hreysti fornaldarinnar má ef-
laust rekja til súrátsins, eins og
raunar kemur óbeint fram hjá
dr. Skúla. Hvar sem grafiö hef-
ur verið eftir gömlum bæjar-
tóftum koma staöir I ljós, þar
sem geymdir hafa verið sáir til
skyrgerðar og Ilát undir súr-
meti. Og þetta hafa ekki verið
nein smáræðis flát ef marka má
Flugumýrarbrennu fyrst sjálfur
jarl landsins, er siöar varö, gat
leynst með árangri I súrkeri og
fannst ekki þótt stungiö væri
spjótum niður i glmaldið.
Þannig færa þorrablótin okk-
ur talsverða hollustu, fyrir utan
að vera skemmtileg upprifjun á
matarvenjum.
Svarthöfði