Vísir - 26.02.1981, Qupperneq 8

8
VÍSIR
Fimmtudagur 26. febriiar 1981
VÍSIR
utgefandi: Reykjaprent h.f.
Ritstjóri: Ellert B. Schram.
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guðmundsson, Elías Snæland Jónsson. Fréttastjóri
erlendra frétta: Guðmundur Pétursson. Blaðamenn: Axel Ammendrup, Arni Sig-
fússon, Frlða Astvaldsdóttir, Gylfi Kristjánsson, lllugi Jökulsson, Jóhanna Sig-
þórsdóttir, Kristin Þorsteinsdóttir, Páll Magnússon, Sigurjón Valdimarsson,
Sveinn Guðjónsson, Sæmundur Guðvinsson, Þórunn Gestsdóttir, Blaðamaður á
Akureyri: Gísli Sigurgeirsson. Iþróttir:- Kjartan L. Pálsson, Sigmundur O.
Steinarsson. Ljósmyndir: Ðragi Guðmundsson, Emil Þór Sigurðsson, Gunnar V.
Andrésson. Utlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson, Magnús Olafsson. Safn-
vörður: Eirikur Jónsson.
Auglýsingastjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson.
Ritstjórn: Siðumúli 14, slmi Sóóll, 7 llnur.
Auglýsíngar og skrifstofur: Siðumúla8, Simar86óll og 82260.
Afgreiðsla: Stakkholti 2-4, simi 86611.
Askriftargjald kr. 70 á mánuði innanlands og verð í lausasölu 4 nýkrónur eintakið.
Visir er prentaður i Blaðaprenti, Siðumúla 14.
SKOLLALEIKUR MEB SKATTA
Fyrst er skattahækkunum dembt yfir þjóBina. SiBan er grynnt á súpunni og þaB kallaO
skattalækkun. Hvenær ætla menn aO sjá I gegnum þennan skollaleik?
Ríkisstjórnin hefur tilkynnt
lækkun á sköttum og hækkun á
bótum almannatrygginga. Sjálf-
sagt er að taka þessum ákvörð-
unum vel, en óþarfi að þakka
sérstaklega fyrir. Með þessum
aðgerðum er nefnilega ekki
nema hálf sagan sögð.
Hvað varðar tryggingabæturn-
ar er ríkisstjórnin aðeins að leið-
rétta að hluta það augljósa rang-
læti sem leiddi af bráðabirgða-
lögunum, þar sem bætur voru
skertar til jafns við launaverð-
bætur.
Það hefði verið argasta
óskammfeilni hjá ríkisstjórninni,
að láta elli - og örorkuþega gjalda
þessefnahagsöngþveitis sem hun
hefur sjálf átt þátt í að skapa.
Bæði stjórnarandstaðan og sér-
fræðingar framkvæmdavaldsins
höfðu bent á, að skerðingar-
ákvæði bráðabirgðalaganna bitn-
uðu að fullu á bótaþegum. Ríkis-
stjórnin hefur séð að sér í þeim
efnum.
í skattamálunum hafa þau boð
verið látin út ganga, að ríkis-
stjórnin sé að lækka skatta um
100 milljónir króna, eða um 1,5%.
Að þessu leyti er hún að efna það
loforð, sem verkalýðshreyfing-
unni var gefið um áramótin.
En ekki er allt sem sýnist.
Við afgreiðslu fjárlaga ákvað
ríkisstjórnin skattvísitölu 145
stig. Þó lá það fyrir, að tekjur
síðasta árs sem skattar eru
greiddir af, höfðu hækkað um 51-
52%. Þetta þýðir einfaldlega að
persónufrádrátturinn er ekki
hækkaður til jafns við tekjuaukn-
inguna. Skattar hækka sem mis-
muninum nemur. Frádrátturinn
verður því í hlutfallinu 45, meðan
tekjur aukast í hlutfallinu 51-52. í
krónum talið gefur þetta ríkis-
kassanum, um 100 milljónum
króna meira í skattheimtu.
Við skulum taka sem dæmi að
rétt verð vöru væri 100 krónur.
Kaupmaðurinn tæki hinsvegar
ákvörðun um að verðleggja hana
á 120 krónur. Þessu næst auglýsti
hann útsölu og tilkynnti verð-
lækkun niður í 110 krónur!
Þetta er sá leikur sem ríkis-
stjórnin dundar sér við um þess-
ar mundir. Hækkar fyrst skatt-
ana stórlega, en tilkynnir síðan
með bumbuslætti, að hún hafi
ákveðið að lækka skatta.
Því miður virðast alltof margir
ganga í gildruna og taka mark á
slíkum blekkingum. Stjórnmála-
menn hafa brugðið sér í ýmsa
skollaleiki í gegnum tíðina. Þar
er enginn með hreinan skjöld. En
annað mál er það, hvað almenn-
ingur lætur bjóða sér enda tak-
mörk fyrir óskammfeilninni.
Vera má að almenningur taki
gagnrýni stjórnarandstöðunnar
með fyrirvara, þegar hún hefur
bent á þessar kúnstir, en tími er
kominn til að skattgreiðendur
geri sér grein fyrir leikaraskapn-
um sem viðhafður er.
Með þetta í huga er það hrein-
asta fásinna og lýðskrum, þegar
því er slegið upp í málgögnum
stjórnarinnar að einhver stór-
kostleg skattalækkun sé á ferð-
inni. Slíkt er ekkert annað en lít-
ilsgild þjónkun og viðsf jarri hlut-
lausri eða heiðarlegri blaða-
mennsku. Og svo er þetta étið
upp af fréttastofu Ríkisútvarps-
ins án þess að rekja að neinu að-
draganda málsins eða skatta-
dæmið í heild sinni.
í sjálfu sér er ekki hægt að
álasa forystu Alþýðusambands-
ins fyrir að hafa samþykkt þær
tillögur sem nú eru lagðar fram
um skattalækkanir til umbjóð-
enda þeirra. Vitaskuld fallast
menn á hærri persónufrádrátt,
niðurfellingu sjúkratryggingar-
gjalds og breytingar á þrepum.
Með því er ekki verið að viður-
kenna að skattastefna ríkistjórn-
arinnar sé af hinu góða. Það er
verið að endurheimta bita af
þeirri köku sem áður var tekin.
Hinsvegar mættu forystumenn
launþegahreyf ingarinnar að
ósekju tíunda af meiri einurð þá
tvöfeldni sem ríkisstjórnin sýnir
umbjóðendum þeirra.
Þá eru sjálfstæðismenn búnir að kasta sprengju inn
í stjórnarskrórmálið. Að visu er hæpið að hvellur henn-
i ar verði mjög hár og hún mun ekki leggja alla mót-
i spyrnu að velli, en hvað um það: Fram er komin til-
laga, sem menn munu eitthvað ræða og það er alls
I ekki útilokað að hún geti haft veruleg áhrif á loka-
I niðurstöðu.
Ég á þarna auðvitað við hugmyndir um einmenn-
ingskjördæmi. Þær eru langt frá því að vera eitthvað
| nýmæli. Allt fram til 1959 voru mörg einmennings-
| kjördæmi hérlendis, en þá voru þau af numin og komið
' á þeirri kjördæmaskipan, sem enn helst. Þá töldu
| menn að breytingin stuðlaði að auknu lýðræði, áhrif
■ „stóru” flokkanna tveggja, einkum þó Framsóknar-
I flokksins, voru óeðlilega mikil, miðað við heildarat-
J kvæðamagn í skjóli einmenningskjördæmanna.
B Andstætt lýðræði
Þaö hefur heldur ekki staðiö á
höröum viöbrögöum viö þessari
gömlu hugmynd, nú þegar rykiö
hefur verið dustaö af henni.
Formaður Alþýöubandalagsins
rauk udp til handa og fóta og
kallaði hana leiftursókn gegn
lýðræöi. Mundi þó litlu máli
skipta hve margir væru kosnir i
hverju kjördæmi, ef hans flokk-
ur mætti einn ráöa. Væntanlega
veröa alþýöuflokksmenn einnig
andsnúnir hugmyndinni og
framsóknarmenn veröa senni-
lega einnig ragir, þvi Framsókn
arflokkurinn er ekki eins stór og
hann var hér áöur, þegar veldi
hans var sem mest á dögum ein-
mennmgskjördæmanna.
Eru einmenningskjördæmin
andstæö lýöræði? 1 fljótu bragði
er auövelt aö benda á ýmis at-
riöi, sem renna stoöum undir þá
skoöun. Þau stuöla aö tveggja
flokka kerfi og útiloka i mörgum
tilvikum alla þá, sem ekki játast
undir það, frá þvi að eiga mögu-
leika á kjöri til þings. Stór hluti
þjóðarinnar fær óeölilega fáa
fulltrúa á löggjafarþingið.
Glöggt dæmi um það er að finna
á Bretlandi, þar sem frjálslyndi
flokkurinn á ávallt talsvert
miklu fylgi að fagna en hefur
sáralitil áhrif á þingi. Afleiðing-
arnar af þessu yrðu þær aö
miklu skarpari skil yrðu i
stjórnmálum, eins og raunar
gerist þar sem einmennings-
kjördæmi eru viö lýöi, endan-
lega ákvöröunartaka er i hönd-
um eins sigurvegara, mála-
miðlunar gæti i litlum mæli.
Hvað myndi gerast hér?
Þaö er dálitiö forvitnilegt aö
velta þvi fyrir áer, hvaö myndi
gerast hér, ef landinu yröi skipt
upp i einmenningskjördæmi. Aö
öllum likindum myndu allir
flokkarnir bjóða alls staðar
fram i fyrstu kosningunum, til
þess aö fá fram ákveðna styrk-
leikastööu i hverju kjördæmi,
Afleiðingin yrði nær vafalaust
sú aö Sjálfstæöisflokkurinn
fengi yfirgnæfandi meirihluta á
alþingi. Framsókn fengi all-
marga menn úti á landsbyggð-
inni, Alþýöubandalagið kannski
einhverja i þéttbýli, Alþýöu-
flokkurinn sennilega engan
mann, Þá er átt við aö eingöngu
kjördæmakjörnir menn ættu
setu á þingi. Þó þarf alls ekki
svo aö vera, þvi vel mætti hugsa
sér ákveðið sambland af kjör-
dæmakjörnum mönnum og
landskjörnum, og að þeir flokk-
ar, sem engan mann fengju
kjördæmakjörinn, fengju ein-
hverja landskjörna, ef atkvæða-
magn þeirra væri verulegt.
Engu aö siður er það ljóst að
engan þriflokkanna getur lang-
að i þessar fyrstu kosningar i
einmenningskjördæmum.
Hins vegar eru miklar likur á
þvi aö viöhorfin myndu breytast
verulega i þar næstu kosning-
um. 1 fyrsta lagi myndu sjálf-
stæðismenn einir bera ábyrgö á
stjórnarfarinu i heilt kjörtima-
bil, svo allir þeir, sem væru þvi
andsnúnir, myndu væntanlega
fylkja sér um þá frambjóöend-
ur, sem liklegastir væru til að
fella frambjóðendur sjálf-
stæðismanna. 1 ööru lagi myndu
þriflokkarnir liklega nota þetta
fyrsta kjörtimabil til þess að
stokka upp spilin og mynda
kosningabandalag eða nýjan
stjórnmálaflokk, sem gæti hæg-
lega náð yfirhöndinni aö fjórum
árum liönum.
Magnús Bjarnfreðsson
leggur út af tillögum
sjálfstæðismanna um að
hverfa aftur til einmenn-
ingskjördæma. Hann
undrast mjög þau við-
bröqð, sem gætir meðal
Alþýðubandalagsmanna
en i Þjóðviljanum eru til-
lögurnar um einmenn-
ingsk jördæmin túlkaðar
sem leiftursókn gegn lýð-
ræði.
„Flokkseigendur" skelf-
ast
Einmenningskjördæmi i dag
myndu þannig nær vafalaust
leiöa af sér nýja flokkaskipan.
Margir værukærir valdsmenn
þyrftu að hugsa sér fyrir nýrri
vinnu, áhrif þeirra myndu
minnka og jafnvel hverfa eins
og dögg fyrir sólu. í þeim darr-
aðardansi yrðu úrslit óljós og
þvi vissast að stiga aldrei fyrstu
sporin. Þó ekki væri nema af
þessari ástæðu mun tillaga
sjálfstæðismanna ekki fá hljóm-
grunn.
Hins vegar er hæpið aö lýð-
ræðið herlendis myndi biða
hnekki af þvi að einmennings-
kjördæmi væru upp tekin að
nýju. Það myndi neyða menn til
ábyrgðar á orðum sinum og
gjöröum og er raunar hæpið að
lýðræöi verði með öðru betur
styrkt hérlendis nú. Að þvi má
einig leiða sterk rök að i þeim
óskapnaði sem islensk flokka-
skipan er nú orðin og i þeim
eilifa samsteypustjórna-hring-
dansi, sem hér er stiginn, ráði
litlir harðskeyttir hópar óeðli-
lega miklu, hópar sem ekki
myndu gráta lýðræðið mörgum
tárum, ef þeir einu sinni næðu á
þvi kverkataki sem dygöi.
En þótt ekki sé von til þess að
einmenningskjördæmi verði að
nýju tekin upp hérlendis er ekki
óhugsandi að tillaga sjálfstæðis-
manna muni hafa áhrif. Hún
mun leiöa hugann að þvi að
stjórnmál eru ekki aðeins flokk-
ar, heldur lika einstaklingar —
menn. Það er einmitt sterkasta
hlið einmenningskjördæmanna,
að þá er kosið um menn, ekki
siður en stefnur — aö maður
minnist nú ekki á holtaþokuna
sem nú er moðað úr. Þess vegna
erekki ósennilegt, að um leið og
hugmyndin um einmennings-
kjördæmin verður kveðin niöur
muni menn koma nokkuð til
móts við hana meö þvi aö
tryggja meiri persónuáhrif i
nýjum kosningalögum. Þá er
hún til góös fram komin.