Pressan - 19.01.1989, Blaðsíða 4

4
GaSiimmt aö'B^lii r ’ t31§ F'f §89
lítilræði
Af húðrofi
Ég hef allatíö, alveg frá blautu barnsbeini
og til þessa dags, verió voöa spenntur fyrir
hjúkkum.
Sérstaklega laglegum hjúkkum.
Ég hef á löngu æviskeiði hataö hjúkkur,
elskað hjúkkur og allt þarámilli.
Hjúkkur hafa alltaf verkaö rosalega sterkt
á mig.
Hafi ég á annaðborð komist í tæri við
hjúkku hefur hún aldrei látió mig ósnortinn
og nú erég, einsog svo oft, að tala um sálina
en ekki líkamann.
Bestu, elskulegustu og fallegustu mann-
eskjur sem ég hef hitt á lífsleiðinni hafa
verið hjúkkur og verstu sköss sem orðið
hafa á vegi mínum hafa líka verið hjúkkur.
Þó að ég hafi lengstaf verið við hesta-
heilsu er ég dálítið hagvanur á spítölum,
braut stundum á mér limina í íþróttum í den-
tíð og var þá lagður inná spítala á meðan
beinin voru að gróa, eða þá að fjarlægja
þurfti aðskotahluti úr skrokknum.
Þá fékk ég að njóta lífsins um stundar-
sakir á spítölum umlukinn hjúkkumeyja-
blóma.
Ég er eiginlega ekki í stuði að tala um
vondu og Ijótu húkkurnar.
Ég held að þær séu ekki lengur til.
Það er, held ég, liðin tíð að hjúkkur séu
vondar við sjúklinga og beiti þá hörðu.
Talið er að upphaf mannúðarstefnu í
hjúkrunarkonumálum þjóðarinnar sé það
þegar fyrsti karlmaðurinn sótti um að fá að
verða hjúkrunarkona.
Þetta var áður en konur fóru að krefjast
þess að vera kallaðar „menn“ og þessvegna
var lagt til að karlmaðursem yrði hjúkrunar-
kona yrði kallaður „hjúkrunarmaður“.
Eftir að konur náðu svo markmiði sínu að
vera kallaóar „menn“ mátti Ijóst vera að
„hjúkrunarmaður“ gat sem hægast verið
kona þó hann væri maður.
Þá kom til tals að fara að kalla hjúkkur
„krafta“ og var lagt til að allar hjúkkur yrðu
kallaðar „hjúkrunarkraftar", hvort sem þær
pissuðu sitjandi eða standandi.
Og þarmeð var umræðan komin á
anatómískt og félagsfræðilegt plan.
Hjúkrun var orðin akademísk.
Og með því að umræðan var komin á há-
skólaplan var borðleggjandi að setja hjúkk-
urnar líka á háskólaplan.
Að góðramannadómi varljóst að hjúkkur
höfðu of lengi einblínt á það að annast
sjúka og líkna þjáðum.
Kominn var tími til að gera sér Ijóst að
hjúkrun er félagsfræðilegt fyrirbrigði.
Vísindagrein.
Og nú varð bylting. Klofningur.
Þó ekki sé enn Ijóst hverjar það voru sem
höfðu klofið blasti sú staðreynd við að
hjúkkur skiptust í tvo hópa (án tillits til kyn-
ferðis): „Hjúkrunarfræðinga“ og „sjúkra-
liða“.
I grófum dráttum virðist verkaskiptingin í
dag sú að sjúkraliðar og gangastúlkur ann-
ist sjúklinga og njóti við það félagsfræði-
legrar handleiðslu hjúkrunarfræðinga, sem
hafa fengið það viðbótarstarf að útskýra á
fræðimáli hvað hjúkrun sé og sýnaframáað
hjúkrun sé ekki hjúkrún, heldur félagsvís-
indi.
Nú erfrá því að segjaað um hátíðirnar var
frændi konunnar minnar að spila Lúdó við
konuna og börnin yfir glasi af góðu víni og
skar sig illa á eggjárni í hita leiksins.
Varð af þessu svöðusárog féll í minn hlut

hSnarfrÍT fá8t
r
Erfiöleikar sem koma upp í '
lýsingum á fyrirbærum og skil-
greiningu á hugtökum i m
Hvert hugtak hlýtur að hafa margit^ t
iliðar. Tökum t.d. ógleði: AðstæiV»
atyi rtnloftin tnmnr nnn . nni ■ • tí»
hliðar.
sem ógleðin kemur upo
birtingarform
á vellíð,.
Einnig ma
samh
&
oA

aostæC
Húðrof er dæmi um nýtt vfirhugtak s,
sem fanðerað notasem samnefnara fyrir fe, u-
ymiskonar sár og fleiður á húð. Þessi '
fynrbæri þarfað kanna betur og lýsa þeim ^ £
og flokka og finna út samspil húðrofs og % i=
aðstæðna og finna gjaldgenga skilgrein-
mgu a fynrbærinu sem nær yfir allt sem
pað a að spanna.
að flytja manninn uppá slysavarðstofu til að
freista þess að stöðva blóðrásina.
Á meðan ég beið greip ég það lesefni sem
hendi var næst á slysavarðstofunni og var
svo gæfusamur að rekast á FHH, sem er
tímarit háskólamenntaðra hjúkrunarfræð-
inga.
Hafi ég einhverntímann verið að velkjast
í vafa um það hvort hjúkrun væri félagsvís-
indagrein, hvarf sáefi einsog dögg fyrirsólu
við lesturinn.
Efst í huga mér var auðvitað það, hvort
frænda konunnar minnar blæddi út, eða
hvort hjúkrunarliðinu tækist að stöðva
blóðrásina með snörum handtökum, vafn-
ingalaust og án þess að velta málinu mikið
fyrir sér á félagsfræðilegum grundvelli.
Ég get ekki neitað því að ég varð svolítið
kvíðinn, þegar ég fór að lesa þetta málgagn
hjúkrunarfræðinga, sérstaklega greinina
um það hvað „hjúkrun" væri, en um það seg-
ir orðrétt í tímaritinu:
Hjúkrun leitast við að lýsa, skýra, spá
fyrir um og stjórna ákveönum fyrirbærum.
Framfarir í hjúkrunarfræöum eru háðar því
að grundvallarhugmyndir í hjúkrun séu út-
skýrðar og tengdar sérstæðu markmiði,
sjónarhorni og umræðu innan fagsins ...
... og nokkru síðar... hjúkrunarfræðingar
hafa meiri tilhneigingu til að fást við skil-
greiningar á flóknum andlegum, félagsleg-
um og sálrænum þörfum eða vandamálum
en við skilgreiningar á líkamlegum fyrirbær-
um ...
— Honum blæðir út, hugsaði ég og sá í
anda fimm potta af blóði buna úr frænda
konunnar minnar á meðan hjúkkurnar væru
að velta vöngum yfirfélagsvísindalegu hlið-
inni á svöðusárinu.
Og ekki róaðist ég þegarég rakst, í þessu
tímariti hjúkrunarfræðinga, á skilgreiningu
á hugtakinu „sár“.
Hugtakið sár er almennt hugtak sem hef-
ur aðallega verið skilgreint vefjafræðilega
og útfrá meinafræðikenningum.
Líffræðileg einkenni eru þá forsenda skil-
greininga.
Hjúkrunarfræðingar hafa oft átt erfitt
með að átta sig á hvernig nota megi hugtak-
ið án þess að fást við það á meinafræðileg-
um grundvelli og þ.a.l. út frá læknisfræði-
legum markmiðum. Því hafa margirhjúkrun-
arfræðingar séö þörf fyrir að skilja fyrirbær-
iö frá sjónarhóli hjúkrunarfræðinnarog vilj-
að skilgreina það útfrá afstöðu einstakl-
ingsins (innra og ytra umhverfi hans) til
fyrirbærisins.
í þessu sambandi hafa hjfr. notað hugtök
einsog húðvirkni, húðhirða, sáragróun og
sáraumönnun til að lýsa afstöðu sinni til
fyrirbærisins ...
— Honum blæðir út, hugsaði ég.
Svo las ég áfram:
„Húðrof“ er dæmi um nýtt yfirhugtak
sem fariö er aö nota sem samnefnara fyrir
ýmiskonar sár og fleiður á húð ...
— Honum blæðir út!
... þessi fyrirbæri þarf að kanna betur og
lýsa þeim og flokka og finna út samspil húð-
rofs og aðstæðna og finna gjaldgenga skil-
greiningu á fyrirbærinu sem nær yfir allt
það sem það á að spanna ...
Nú lagði ég FHH, tímarit háskólamennt-
aðrahjúkrunarfræðinga, frámérog hugsaði
sem svo:
— Ef ekki tekst að stöðva blóðrásina úr
sárinu á frænda konunnar minnar með
félagsvísindalegum aðferðum, þá nær það
bara ekki lengra.
Honum blæðir bara út.