Pressan - 18.07.1991, Blaðsíða 21

FIMMTUDAGUR PRMSSAM 18. JÚLÍ 1991
21
*
Agætasta fólk
gleymir
skynseminni í
bókmennta-
umræðunni
segir Kolbrún Bergþórsdóttir, kennari,
sölumaður og
bókmenntagagnrýnandi á Áðalstöðinni.
menntum en í raun og veru
er það aukaatriði hver skrifar
þær. Þegar ég hugsa um
ábyrgð gagnrýnenda fyllist
ég skelfingu því að hún er svo
mikil. En dómar samtíma-
manna eru enginn lokadóm-
ur. Tíminn er hinn eini
óskeikuli lokadómari."
En hefur þig aldrei langad
til ad skrifa skáldsögu?
„Mig langar mikið til þess,“
segir Kolbrún dreymandi á
mínu sem dagbókin hendir
ekki reiður á. Þetta hefur
mikið tilfinningalegt gildi fyr-
ir mig, því að fólk týnist
manni og deyr og sjálfur tek-
ur maður ýmsum breyting-
um. Þegar ég lít yfir það sem
ég skrifaði fyrir nokkrum ár-
um rennur mér kalt vatn milli
skinns og hörunds, er við mér
blasa alls kyns sleggjudómar
um menn og málefni og
mestu andans jöfrar og snill-
ingar voru vegnir og metnir
nota ég þann tíma til að lesa,
hlusta á góða tónlist og fara í
gönguferðir. Ég held mikið
upp á klassíska tónlist, ekki
síst óperur, og ég á gott bóka-
og plötusafn. Og síðast en
ekki síst er gott að nota tím-
ann til að sitja við tölvuna og
skrifa með rauðvínsglas við
höndina. Það er hin full-
komna hamingja.
ÁSTIN OG LISTIN
Ég held að ástin og listin
sem maður reynir að gera
vel.“
BÓKMENNTAUMRÆÐAN
HEFUR FJARLÆGST
VERKIN
Hefur bókmenntaumrœd-
an almennt ekki fjarlœgst
fólkid of mikid? Eru þessir
þœttir kannski tilraun til ad
ná betur til hins almenna les-
anda?
„Það er kannski öllu verra
að bókmenntaumræðan hef-
ur fjarlægst verkin of mikið.
Það ber mest á tvennskonar
umræðu. Annarsvegar mjög
klisjukenndri og hinsvegar
þeirri sem fjallar meira um
kenningar erlendra fræði-
endum hættir til að blanda
saman persónu höfunda og
verkum þeirra. Verkið á að
standa eitt og það á að meta
það þannig. Einhver bók-
menntaspekingurinn sagði
við mig um daginn að Einar
Kárason væri kjöftugur og
gengi í ljótum leðurjakka. Ég
svaraði að ég fengi ekki skilið
hvernig hann yrði verra skáld
fyrir það. Mér finnst ágætasta
fólk stundum gleyma skyn-
seminni í bókmenntaumræð-
unni. Þetta verður einskonar
áhlaup á verkið og maður er
engu nær.
ÉG FYLLIST SKELFINGU
Fólk á að unna góðum bók-
svip. „En það þarf svo óskap-
lega mikinn þroska og hæfi-
leika til að skrifa góða bók,“
segir hún síðan ströng og fyr-
irtektarsöm. „Mér finnst ég
ekkert hafa í það. En mér fer
nú frekar fram en aftur.
Reyndar skrifa ég smávegis
fyrir sjálfa mig og skúffuna."
DAGBÓKARSKRIF
Bladakona getur ekki setiö
á sér aö forvitnast nánar um
þetta innihald skúffunnar?
„Þetta eru til dæmis dag-
bókarskrif — ég hef haldið
dagbók í tíu ár — og með
henni fylgja ljósmyndir,
blaðaúrklippur og fleira. Það
gerist ekkert merkilegt í lífi
ansi léttvægir. Þegar maður
er ungur er maður fullur af
fordómum og það eru í raun-
inni árin sem færa manni víð-
sýni."
EKKERT UM ÞAÐ
AÐ SEGJA
Kolbrún er ófáanleg til aö
rceba ástamál sín og segist
hafa ímugust á fólki sem
kunni ekki aö eiga einkalíf án
þess aö hlaupa meö þaö í
blööin. Hún segir þó:
„í rauninni er ekkert um
það að segja annað en það að
ég hef aldrei kynnst ástinni á
þann hátt sem ég hefði viljað.
Ég á mér vissulega líf fyrir ut-
an vinnuna og oftar en ekki
séu það tvennt sem mestu
máli skiptir í iífinu. Það getur
verið að listin sé merkilegri,
en ég þori ekki að fullyrða
það. Hugsaðu þér hvað Hall-
dór Laxness hefur gert mikið
á ævi sinni. Hann var þess
megnugur að breyta hugsun-
arhætti og lífi heillar þjóðar.
Það er ekki til betri uppalandi
en góður rithöfundur."
Viö sitjum á veitingahúsi í
miöborginni og tilaö Kolbrún
heröi upp hugann bendir
blaöakona á ungan upprenn-
andi mann í gráköflóttri
skyrtu. — Þessi maöur sagöi í
viötali viö Framlíf aö hann
kúkaöi alltaf þrisvar á miö-
vikudögum því þá fengi hann
Þóra Kristín Ásgeirsdóttir
Það reyndist vandaverk
fyrir bladakonu PRESSU
að ná tali af Kolbrúnu
Bergþórsdóttur, bók-
menntagagnrýnanda Að-
alstöðvarinnar. Það tókst
ekki fyrr en búið var að fá
nánustu aðstandendur til
að kortleggja vinnustað-
ina og hringja síðan inn
skilaboð á nokkra hinna
fjölmörgu staða sem státa
af því að hafa Kolbrúnu í
vinnu. Kolbrún gæti verið
kennari dóttur þinnar eða
litla frænda þíns, hún gæti
séð um að þú fengir blöðin
á réttum tíma á morgnana
eða selt þér eitthvað sem
þú hefur engin not fyrir i
gegnum síma. Kolbrún er
allar þessar konur með
stæl og síðast en ekki síst
bókmenntafræðingur og
gagnrýnandi á Aðalstöð-
inni.
„Það atvikaðist þannig að
Guðríður Haraldsdóttir átti
að hafa bókmenntaþátt og
hana vantaði gagnrýnanda,"
sagði Kolbrún. „Ég er henni
ákaflega þakklát fyrir að hafa
haft samband við mig því það
hefur gefið mér svo mikla lífs-
fyllingu að fjalla um bækur.
Þetta eru öðru fremur óform-
legir rabbþættir um bók-
menntir," segir Kolbrún. „Það
er fyrst og fremst því að
þakka hvernig Gurrí er gerð.
Hún er mjög ósnobbuð og lít-
ið gefin fyrir titlatog og þætt-
irnir taka mið af því.“
FYRST OG FREMST
VINNA
Nú hafið þið fengið við-
brögð við þáttunum, en alls
ólík þeim sem bókmennta-
þættir fá venjulega. Ólíkleg-
asta fólk sér sig knúið til að
skrifa lesendabréf um bók-
menntaþátt Aðalstöðvarinn-
ar:
„Ég er mjög glöð yfir þess-
um viðbrögðum. Fólk stöðv-
ar mig einnig stundum á götu
og vill ræða þættina og að
sjálfsögðu geri ég það með
mikilli ánægju. En auðvitað
er þetta fyrst og fremst vinna
manna en verkin sjálf. I beinu
framhaldi af því er mér mein-
illa við Júlíu Kristevu-skrif
Helgu Kress og ég er sann-
færð um að hún hefur unnið
íslenskum bókmenntum mik-
ið ógagn með bullinu í sér.
Þeir karlmenn sem ekki telja
eftir sér að skrifa lærðar rit-
gerðir um Batman og vélsag-
armorðingjann eru litlu
skárri.
ÞÁ GRÆT ÉG
Ég læt mér ekki koma til
hugar að ég sé afburða gagn-
rýnandi. Ég á margt ólært og
geri vitanlega mistök. Ég er
ákaflega hrifnæm og ef bók-
menntaverk snertir mig djúpt
græt ég. Ég veit ekki hvort
þetta er kostur eða löstur á
gagnrýnanda. í bókmennta-
gagnrýni þarf næmi, víðsýni
og heiðarleika gagnvart
verkinu og það er einn bók-
menntafræðingur hér heima
sem mér finnst hafa þetta allt
til að bera. Það er Guðmund-
ur Andri Thorsson.
FERÐALOK
Ég öfunda hann af skrifum
hans — í jákvæðri merkingu
þess. Mér verður á að hugsa
þegar ég les það sem hann
skrifar: mikið vildi ég að ég
gæti skrifað svona vel. Ein
besta bókmenntagrein sem
ég hef lesið á íslensku var
grein Guðmundar Andra um
Ferðalok eftir Jónas Hall-
grímsson. Hann er besti bók-
menntafræðingur sem við
eigum í dag, en ég er ekki
viss um að hann gæti orðið
einn af okkar bestu rithöf-
undum. Mér finnst þó allt
eins líklegt að hann gæti það.
Guðmundur Andri gæti varla
skrifað vonda bók; hann er of
flínkur."
KJÖFTUGUR MAÐUR í
UÓTUM JAKKA
Helduröu aö fólk taki al-
mennt mikiö mark á bók-
menntagagnrýni?
„Það stendur ritdómum
fyrir þrifum hvað gagnrýn-
„Ég held að ástin og listin séu það tvennt sem mestu máli skiptir í lífinu.“
hveitibrauö og hafragraut í
morgunmat hjá mömmu
sinni.
ÞEIR BREYTTU LÍFI MÍNU
Kolbrún lætur sér fátt um
finnast en segir þó: „Ég er
þrjátíu og fjögurra ára gömul
og fann minn farveg fremur
seint. Ég fór í Kennarahá-
skóla íslands og kynntist þar
meðal annars tveimur kenn-
urum sem breyttu lífi mínu.
Það voru þeir Ásgeir Björns-
son, sem nú er látinn, og
Baldur Hafstað. Þeim fannst
ég eiga erindi í Háskóla ís-
lands og það má segja að þeir
hafi sent mig þangað. Ég hef
stundum sagt sem svo að ég
eigi þessum mönnum allt að
þakka.
Ég tilbað þá og geri enn.
Ásgeir lést úr krabbameini
fyrir tveimur árum og var
mjög veikur fyrir andlát sitt.
Hann var þó enn að gefa mér
ráð og hvetja mig. Ásgeir var
einn þessara merkilegu
manna sem bregða birtu á
umhverfi sitt og þegar slíkir
menn deyja glatar umhverfið
nokkru af Ijóma sínum. Ég
ímynda mér alltaf að hann
fylgist með mér einhversstað-
ar frá. Þannig hefði ég viljað
hafa það.“