Pressan - 22.08.1991, Blaðsíða 24

24
FIMMTUDAGUR PRESSAN 22. ÁGÚST 1991
Níjjnr
tölenðímr
ftjóöéögur
Bátur, sem var á leið til
hafnar við Breiðafjörð,
strandaði skammt frá landi.
Talsverður vindur var
þessa vetrarnótt og mikið
snjóaði. Sent var út neyðar-
kall, varðskip og fiskibátar
komu fljótlega á staðinn.
Sama er að segja um björg-
unarsveitarmenn í landi.
Þeir komu fljótlega á sínum
stóru bílum með allan sinn
mikla tækjabúnað í fjöruna,
skammt frá strandstaðn-
um. Til öryggis var læknir
kallaður út.
Læknirinn ræsti út ekil
sjúkrabílsins. Saman flýttu
þeir sér eins og mest þeir
máttu að ferðbúast. Nokkr-
um mínútum áður en þeir
lögðu út í nóttina og óveðr-
ið kom að þeim maður, sem
þeir þáðir þekktu vel, og
hafði hann greinilega feng-
ið sér neðan í því. Sá
slompaði spurði hvert þeir
væru að fara um miðja nótt
í þessu líka leiðinlega veðri.
Eftir að hafa fengið svör við
spurningum sínum bað
hann kurteislega um að fá
að fara með. Þar sem hann
var vel klæddur var þessari
málaleitan tekið vel.
Segir nú ekki af þeim fyrr
en þeir eru komnir á sjúkra-
bílnum niður í fjöruborðið.
Bylur var svo mikill að varla
sást milli bíla. Af og til létti
þó aðeins til þannig að sjá
mátti strandaða bátinn þar
sem hann veltist um á
strandstaðnum. Þegar ver-
ið var að gera línubyssuna
klára heyröist óvænt í þeim
slompaða, þegar hann kall-
aði upp í vindinn: „Ég tek
völdin." Þessu sinntu menn
engu og héldu áfram við
línubyssuna. Sá slompaði
meinti hins vegar hvert orð.
Hann gekk út í sjó og
hvarf í sortann. Þar sem
menn voru uppteknir af
vinnu sinni veittu þeir
þessu ekki frekari athygli.
Þar sem sá slompaði var
kunnugur vel á þessu
svæði vissi hann hvað hann
var að gera. Ekki reyndist
strandaði báturinn vera
lengra frá landi en svo að sá
slompaði gat gengið að
bátnum. Þegar hann var
kominn að hlið bátsins náði
sjórinn honum í brjósthæð.
Þegar þangað var komið
barði hann þéttingsfast í
bátinn og öskraði: „Ég hef
tekið öll völd. Fylgið mér."
Eftir það stukku skipverj-
arnir allir í sjóinn, sem, eins
og áður sagði, var ekki
dýpri en svo á strandstaðn-
um, að mennirnir óðu í land
án þess svo mikið sem hár
þeirra blotnaði.
(úr björgunarmannasögum)
ar, en ég hef verið að lagfæra
safnið frá fyrstu árunum, því
hafði ég ekki gengið nægi-
lega vel frá. Líka á ég mikið
ljósmyndasafn úr ferlinum."
Helgi segir að vegna söfn-
unaráráttunnar hlaðist alltof
mikið „drasl“ upp hjá sér.
„Þetta er stundum yfirþyrm-
andi. Ég hef þó passað mig á
því að sökkva aldrei svo djúpt
að eyða öllum mínum pen-
ingum og kannski meira en
það í þetta, eins og suma hef-
ur hent. Ég læt mér duga að
ná í það sem ég get náð í með
góðu móti. Og satt að segja
veit ég ekki hvað á að verða
af þessu öllu saman, ætli liggi
nokkuð annað fyrir en að
henda þessu. Þessi söfn geta
vart talist dýrmæt eða merki-
leg, mest eru þau fyrir mig
persónulega. Kannski á drasl-
ið helst heima á haugunum.
Þó á ég mér einn draum
þessu sambandi," segir Helgi,
þegar blaðamaður pressar
stíft á hann. „Ég hef sem fyrr
segir safnað ýmsu úr knatt-
spyrnuferlinum; verðlauna-
gripum, gjöfum og fleiru.
Draumur minn er að það fari
allt á einn stað í byggðasafn-
inu á Akranesi, helst að það
iverði stofnuð sérstök deild
Jhelguð íþróttinni. Það er nú
einu sinni knattspyrnan
sem öðru fremur hefur
haldið nafni Akraness á
lofti. Ég vona að af þessu
geti orðiðog það fyrr
en seinna,“ segir Helgi
og er þessari tillögu hér
með komið prentaðri
á fram færi.
Helgi Danielsson, rannsoknar-
logreglumaður og fyrrum
landsliðsmarkvórður: Von-
andi verður stofnuð sérstök
deild i byggðasafninu helguð
íþrottinni. Það er nú einu sinni
knattspyrnan sem öðru frem-
ur hefur haldið nafni Akraness
Kannski á draslid
heima á haugcinum
„Eg safna allskonar dj. . .
drasli; frímerkjum, íþrótta-
merkjum, merktum pennum,
barmmerkjum félaga, merkj-
um tengdum golf-íþróttinni,
matsedlum, bladaúrklipp-
um, Ijósmyndum og huad-
eina. Þetta er auduitad hálf-
gerð bilun, alueg hrikaleg ár-
átta. Ég hef oft heitið þuí og
cetlað mér að hœtta þessu, en
einhuern ueginn dettur mað-
ur inn í söfnun aftur. Það er
aldrei að uita huað uerður
nœst fyrir ualinu."
Viðmælandinn er Helgi
Daníelsson rannsóknarlög-
reglumaður, sem kannski er
kunnastur fyrir að hafa verið
iandsliðsmarkmaður íslands
1953 til 1965 og lykilmaður í
gullaldarliði Skagamanna.
Helgi er mikill safnari, en tók
fram að hann safnaði ekki
hlutum er tengjast starfi hans
sem rannsóknarlögreglu-
manns. „Ég reyni helst ekki
að framlengja vinnuna með
þeim hætti þegar heim kem-
ur. Samt get ég sagt að ég hafi
safnað blaðaúrklippum um
nánast allt sem skrifað hefur
verið um lögreglumál frá því
1979 eða 1980. Það safn er
vitaskuld rosalegt að vöxtum
núorðið."
Mesta rækt hefur Helgi lagt
við frímerkjasöfnun. „Eg á til
dæmis myndarlegt safn frí-
merkja með markvörðum
víða úr heimi og merkja
tengdra knattspyrnunni al-
engu.
mennt. Ég man eftir
því t.d. hvað mér
fannst skemmtilegt
þegar ég eignaðist
eitt slíkt frímerki
frá Ungverjalandi,
sennilega var
það árið 1953.
Þá höfðu
Ungverjar unnið
Englendinga
6:3 á Wembley
og þeir tóku
sig til og yfir-
prentuðu á
frímerki marka-
töluna úr leiknum
Síðan man ég vel
eftir því hvað ég
varð undrandi þegar
ég komst yfir frímerki
af De Gaulle
Frakklandsforseta í
íþróttabúningi.Já, frímerkja-
söfnun er heillandi tóm-
stundaiðja. Nú horfi ég með
hryllingi á sókn stimplaðra
burðargjalda og þráðlausra
samskipta. Ég vona að frí-
merkin eigi ekki eftir að detta
upp fyrir."
Helgi á barmmerki frá svo
gott sem öllum aðildarsam-
böndum Alþjóðaknattspyrnusambandsins,
sem eru tæpíega 170 talsins,
og hefur safnað alls konar hlutum frá
knattspyrnuferlinum.
„Maður hendir helst
Ég á blaðaúrklippur
frá öllum mínum ferli
í knattspyrnunni.
Þær eru að
mestu frágengn
SJÚKDÓMAR OG FÓLK
Hávaði og sjúkdómar
Við lifum á öld hávaðans.
Hvarvetna glymur eitthvað í
eyrum frá morgni til kvölds;
umferðarniður frá bílum og
mótorhjólum, glymjandi út-
varpsstöðva, væl í lögreglu-
og sjúkrabílum, byggingar-
framkvæmdir með loftpress-
um og sleggjuhöggum,
glamur frá ritvélum, hávær
niður frá uppþvottavélum,
hárþurrkum, þvottavélum
og hrærivélum og sjónvarpi.
Fólk vaknar upp um nætur
við bílflaut og hnegg mótor-
hjóla og leigubíla og fagnar
nýjum degi við undirleik
morgungjallanda í fjölmiðl-
um. Dagurinn líður við véla-
háreysti og umferðargný og
lýkur með samleik allra
hugsanlegra heimilistækja.
Stundum lætur fólk stereó-
græjurnar sínar keppa við
vélarnar til að yfirgnæfa
þær. Glymurinn er alls stað-
ar; spillir friði manna og ró,
og eyðileggur fyrir fólki
heyrn og veldur sennilega
miklum fjölda sjúkdóma og
krankleika.
ÖLL ÞESSI DECIBEL
Hávaði er mældur í deci-
belum (db), á lógaryþmísk-
um skala, sem þýðir að þeg-
ar hærra er farið á honum
verður munurinn meiri milli
einnar tölu og þeirra næstu
fyrir neðan. Hávaði í Con-
corde-þotu er talinn vera
120 db en háreysti frá
venjulegri þotu 115 db. Samt
sem áður er Concordinn
helmingi háværari. Manns-
eyrað er viðkvæmt líffæri. í
innra eyranu eru örsmá bif-
hár sem nema hljóðbylgjur
og flytja hljóð til heyrnar-
tauganna. Stöðugur hávaði
veldur sífelldu áreiti á þessi
hár og skemmir þau með
tímanum og veldur varan-
lega skertri heyrn. Þegar
þessi hár hafa orðið fyrir
hnjaski finnur fólk fyrir
þrýstingi inni í eyrum, suði
og heyrnarleysi sem mark-
ast af minnkandi hæfni til að
heyra háa diskant-tóna. Ein-
kenni slíks heyrnarleysis eru
þau að menn eiga bágt með
að fylgjast með samræðum
þar sem margir sitja saman
og tala og geta tæpast greint
orðaskil. Áður fyrr var elli
langalgengasta orsök bilaðr-
ar heyrnar en nú á tímum er
hávaði einn helsti sökudólg-
urinn og margt ungt fólk leit-
ar til lækna vegna byrjandi
heyrnarleysis sem rekja má
til stöðugs glymjanda dag-
legs lífs. Eyðileggjandi áhrif
hávaða á eyrun eru talin
byrja við 75 db sem mælist á
meðalgatnamótum í Reykja-
vík á hverjum degi. Víða á
vinnustöðum glymja 90 db
stöðugt allan daginn en það
er talið mjög skaðlegt til
langframa.
Mælanlegur hávaði upp í
115 db í yfir 15 mínútur er
hættulegur fyrir eyrun og
getur valdið mikilli vanlíð-
an. Til hliðsjónar má nefna
að hvísl er mælt 25 db, mót-
orhjól er 90—110 db, diskó-
tek er 100—140 db, rokktón-
leikar 90—130 db, garð-
sláttuvél 96 db, ryksuga 85
db og rafmagnsrakvél 90 db.
Vasadiskó sem glymur inni í
eyrum gegnum hátalara hef-
ur mælst um 110 db. Þetta
þýðir að unglingur sem
gengur með vasadiskó á
maganum og lætur það
rymja gegnum höfuðið á sér
leggur heyrn sína að veði í
hvert skipti sem hann hækk-
ar í tækinu sínu.
SVEFNTRUFLANIR,
SÁLIN OG LÍKAMINN
En afleiðingarnar eru
fleiri en heyrnarleysið eitt.
Stöðugur hávaði veldur
svefntruflunum, jafnvel þótt
fólk vakni ekki upp við
hann. Rannsóknir hafa sýnt
að svefnjafnvægi raskast og
draumar breytast ef mikið
gengur á í námunda við
svefnstað. Slikir einstakling-
ar vakna þreyttir að morgni
og kvarta undan spennu og
minnisleysi. Mikill gjallandi
er talinn valda alls konar
geðrænum einkennum og
mikilli andlegri þreytu og
kvíða. Háreysti veldur
streituviðbrögðum í mann-
legum líkama eins og mörg
önnur hættuleg áreiti.
Adrenalín losnar úr læðingi,
hjartsláttur eykst, blóðþrýst-
ingur hækkar og blóðflæði
eykst til hjarta og vöðva.
Mikill hávaði getur því vald-
ið sömu einkennum og önn-
ur streita; aukinni hættu á
hjarta- og æðasjúkdómum
og meltingartruflunum.
Ófædd börn í móðurkviði
hreyfa sig meira í hávaða og
hjartsláttur eykst, sem sýnir
hversu frumstæð og rótgróin
þessi viðbrögð líkamans
eru.
AÐGERÐIR
Fólk ætti að gæta sín á allri
háreysti sem er allt í kring-
um okkur. Sálin þarf á hvíld
að halda og líður sennilega
best þegar slökkt hefur ver-
ið á öllum þeim tækjum og
tólum sem menga umhverf-
ið. Mannseyrað var ekki
hannað fyrir þetta hávaða-
sama amstur sem er alls
staðar. Einhvern tíma verð-
ur kannski hægt að slökkva
og kveikja á heyrninni eins
og algengt er í framtíðarsög-
um, en fram að því verðum
við að ganga með eyrna-
tappa eða heyrnarskjól þeg-
ar skarkali daglegs lífs virð-
ist óbærilégur.