Pressan - 29.10.1992, Blaðsíða 36

36
FIMMTUDAGUR PRESSAN 29. OKTÓBER 1992
LÍFIÐ EFTIR VINNU
Klassíkin
»• Lifun og fleiri verk úr
léttari Suðurnesjakantinum
verða flutt á tónleikum Sin-
fóníuhljómsveitarinnar sem
eru haldnir í tengslum við íslenskan
tónlistardag og M-hátíð á Suðurnesj-
um. Þetta eru Fanfare eftir Sigvalda
Kaldalóns í útsetningu Ed Welch, sem
er stjórnandi á tónleikunum, Noc-
turne eftir Gunnar Þórðarson, nýtt
verk eftir Þóri Baldursson, útdráttur úr
Lifun og ísland er land þitt eftir Magn-
ús Sigmundsson. Háskólabíó kl. 17.
• Keith Reed hefur sungið mörg
hlutverk í íslensku óperunni og við
góðan orðstír. En nú er Keith að
kveðja og heldur tónleika í húsinu þar
sem hann hefur oft sungið áður. ís-
lenska óperan kl. 14.30.
SUNNUDAGUR
• Fjölskylduhátíð er haldin í Perl-
unni í tilefni af því að tónlistarmenn
hafa ákveðið að nú stöndum við á
mótum Árs söngsins og Tónlistarárs
æskunnar. Fram koma ungir hljóð-
færaleikarar og söngvarar og meðal
annars flutt verk eftir Atla Heimi
Sveinsson, en að auki syngja Andrea
Gylfadóttir, Eyþór Arnalds, Móeiður
Júníusdóttir og Þorvaldur Þorsteins-.
son barnalög. Aðgangur ókeypis.
Perlan kl. 14.30.
Leikhús
Dunganon „Ef maður
^jgerir kröfu til að leikverk sé
1 ^VJdramatískt í uppbyggingu
•^■þá vantar slíkt í leikritið. En
öðrum skilyrðum er fullnægt; maður
skemmtir sér vel og fær nóg til að
hugsa um eftir að sýningu er lokið,"
skrifaði Lárus Ýmir Oskarsson í leik-
dómi. Borgarleikhús kl. 20.
• Ríta gengur menntaveginn
„Fyrir þá leikhúsgesti sem ekki eru að
eltast við nýjungar, heldur gömlu
góðu leikhússkemmtunina með hæfi-
legu ívafi af umhugsunarefni, þá mæli
ég eindregið með þessari sýningu,"
sagði Lárus Ýmir Óskarsson í leikdómi.
Þjóðleikhúsið, litla svið, kl. 20.30.
• Platanov. Æskuverk eftir Tsjékov í
leikgerð Péturs Einarssonar sem hefur
stytt leikritið allverulega. Borgarleik-
hús kl. 20.
• Kæra Jelena Ungu og efnileg-
ustu leikararnir í snjallasta leikritinu
sem var fært upp á síðasta leikári. Það
virðist líka ætla að ganga á stóra svið-
inu. Þjóðleikhúsið. kl. 20.
• Clara S er leikrit eftir Elfriede
Janeck frá Austurríki og er þar sögð
saga af því þegar og ef Clara Schu-
mann, píanisti og eiginkona Róberts
tónskálds, lendir í höllinni hjá ítalska
saurlífisseggnum og skáldinu Gabriel
d'Annunzio. Nemendaleikhúsið frum-
sýnir verkið. Lindarbœrkl. 20.30.
• Uppreisn. Þrír bandarískir ballettar
í uppfærslu íslenska dansflokksins sem
er að vakna aftur af værum blundi
undir stjórn Maríu Gísladóttur. Þjóð-
leikhúsiðkl. 14.
• Heima hjá ömmu. Margt er ágætt
um þessa sýningu að segja. Þó er eins
og flest sé þar í einhverju meðallagi,
sem ekki er beint spennandi, skrifar
Lárus Ýmir Óskarsson. Borgarleikhúsið
kl. 20.
• Ríta gengur menntaveginn
Þjóðleikhúsið, litla svið, kl. 20.30.
• Luda di Lammermoor. Sigrún
Hjálmtýsdóttir er stjarnan sem skín
skært á íslensku óperufestingunni. ís-
lenska óperan kl. 20.
• Stræti. „Þessi sýning er gott dæmi
um það hve stílfærður og stór leikur
fer vel á sviði. Leikararnir smyrja vel á,
en ævinlega með sannleika persón-
unnar pg atburðarins sem fastan
grunn. Útkoman: grátleg og spreng-
hlægileg blanda." segir Lárus Ýmir
Óskarsson í leikdómi. Þjóðleikhúsið,
Smíðaverkstœði, kl. 20.
• Emil í Kattholti Leikrit sem er lík-
legt til að geta höfðað til allra barna á
öllum tímum. Bessi Bjarnason kann
betur en aðrir að leika fyhr börn. Þjóð-
leikhúsiðkl. 14.
• Lucia di Lammermoor íslenska
óperan kl. 20.
Ókeypis
ÞaÖ er hægt að komast
ókeypis í bíó eða svo gott
sem. Sá blanki veit náttúr-
lega af kvikmyndasýning-
um gömlu kommanna í
Mír-salnum við Vatnsstíg. Þar er
hægt að fá húsaskjól á sunnudag-
inn klukkan 16 og horfa á mynd frá
Litháen sem lýsir vist í fangabúðum
Þjóðverja á stríðsárunum. Sá blanki
getur haft nokkra uppörvun af því
að svo illa er ekki komið fyrir hon-
um. Honum er heldur ekki í kot vís-
að fimmtudag og föstudag, því í
Menningarstofnun Bandaríkjanna
við Laugaveg stendur yfir smávegis
kvikmyndahátíð. Þar eru sýndar
myndir eftir kvennabósann Woody
Allen; á fimmtudag kl. 14.30 Man-
hattan og kl. 16.10 Broadway Danny
Rose, en á föstudag kl 15 Crimes and
Misdemeanors.
Myndlist
• Orðlist Guðbergs
Bergssonar í tilefni af sex-
tugsafmæli Guðbergs (er
hann svo gamall?) setur
Gerðuberg upp sýningu á myndverk-
um eftir hann, en Guðbergur var ein
meginsprautan í SÚM-hópnum á ár-
um áður. Opnað á laugardag. Opið kl.
13-16, lokað á sunnudögum.
• Guðrún Kristjánsdóttir málari
opnar sýningu í Norræna húsinu á
laugardag. Opiðkl. 14-19.
• íslenski myndlistarrefillinn
1992 er yfirskriftin á sýningu sem
stendur yfir á Mokkakaffi. Á veggi
kaffihússins hefur verið strengdur 16
metra langur og 50 sentímetra breið-
ur refill. Á hverium morgni verður það
svo viðfangsefni listamanns að koma
einhverju til skila á þessum refli, sem
nemur svosem 45 fersentímetrum.
Meðal listamannanna eru Magnús
Tómasson, Kristján Guðmundsson,
Magnús Kjartansson, Þorvaldur Þor-
steinsson, Ragnheiður Jónsdóttir, Ge-
org Guðni, Magnús Pálsson, Jón Axel
Björnsson, Sigurður örlygsson, Helgi
Þorgils Friðjónsson og Páll Guð-
mundsson. Opið kl. 9.30-23.30.
• Þrír myndlistarmenn opna sýn-
ingar á Kjarvalsstöðum á laugardag. í
Austursal er yfirlitssýning á verkum
Hrólfs Sigurðssonar sem hefur málað
sleitulaust þótt síðasta einkasvning
hans hafi verið í Bogasal 1962. ÍVest-
ursal sýnir Eiríkur Smith olíumálverk
og vatnslitamyndir, en í miðsal sýnir
ungur myndhöggvari, Þórir Barðdal,
nýja skúlptúra. Opiðkl. 10-18.
• Sigurður Örlygsson söðlar um
og sýnir litlar myndir sem hann hefur
unnið úr pappír í Galleríi 15 á Skóla-
vörðustíg. Opið kl. 10-18 virka daga,
11-14 á laugardögum.
• Hannes Lárusson sýnir í Galleríi
11 við Skólavörðustíg, þar sem hann
er raunar sjálfur húsráðandi. Sýningin
ber yfirskriftina „Aftur Aftur", en verkin
eru gerð á þessu eða síðasta ári. Opið
kl. 14-18.
• Steinunn Þórarinsdóttir segist
vera búin að taka manninn úr mynd-
unum sínum og fela hann. Á því má
tékka á sjöundu einkasýningu Stein-
unnar sem hún heldur í Listmunahús-
inu niðri í Hafnarhúsi. Opið kl. 14-18.
• Finnsk aldamótalist prýðir veggi
Listasafns íslands. Margar fallegar
myndir af landslagi og sumar dulræn-
ar .Opiðkl. 12-18.
• Sigurlaug Jóhannesdóttir &
Kristján Kristjánsson sýna í Ný-
listasafninu. Kristján sýnir uppi, Sigur-
laug niðri. Opiðkl. 14-18.
• Erla B. Axelsdóttir heldur sjö-
undu einkasýningu sína í Listasafni Al-
þýðu við Grensásveg. Síðasta helgi.
Opið kl. 14-19.
• Fröken Julie Alþýðuleikhúsið og
Strindberg. Síðustu sýningar. Tjarnar-
bœr kl. 21.
• Clara S. Lindarbœr kl. 20.30
LAUGARDAGUR
• Heima hjá ömmu Amerískur
gamanleikur eftir Neil Simon. Borgar-
leikhús kl. 20.
• Ríta gengur menntaveginn.
Þjóðleikhúsið, litla svið, kl. 20.30.
• Stræti. Þjóðleikhúsið, Smíðaverk-
stceði, kl. 20.
• Hafið. „Það er skemmst frá því að
segja að áhorfandans í leikhúsinu bíða
mikil átök og líka, eins og Ólafi Hauki
er lagið í leikverkum sínum, húmor,
oft af gálgaætt," skrifaði Lárus Ýmir
Óskarsson í leikdómi. Þjóðleikhúsið kl.
20.
SUNNUDAGUR
• Uppreisn íslenski dansflokkurinn.
Þjóðleikhúsið kl. 14.
• Þorvaldur Þorsteinsson er
hugsandi listamaður sem miklar vonir
eru bundnar við. Þeir sem aldrei fara
upp í Breiðholt komast varla hjá því
að brenna upp í Gerðuberg. Opið kl.
13-16, lokað á sunnudögum
• Suður-amerísk & mexíkósk
grafík Þetta er farandsýning sem
haldin er á vegum Listasafns Reykja-
víkur í Geysishúsinu. Opið kl. 9-17
virka daga, 13-16 um helgar.
• Karin Tiberg & Thorleif Alpen-
berg eru listamenn frá Svíþjóð og
sýna „Lursong-Bronze Age Echoes" í
Slunkaríki. Þetta er ísetningsverk, hug-
leiðing þeirra um tímaskeið bronsald-
ar í Skandinavíu. Opið kl. 16-18.
• Jóhann Eyfells í Listasafni ís-
lands. Opiðkl. 12-18.
Sýningar
!• Gullsmiðir leggja undir
sig Perluna og sýna tilbúna
muni og vinnubrögð til 14.
nóvember.
• Hafið. Ólafur Haukur og kvótakerf-
ið. Þjóðleikhúsið kl. 20.
• Clara S. Nemendaleikhúsið. Lind-
arbœr kl. 20.30.
• Jómsvíkingar, kannski bjuggu
þeir þar sem nú er Wolin í Póllandi, en
á sýningu í Þjóðminjasafni eru gripir
sem hafa fundist í miklum fornleifa-
greftri þar. Opið kl. 13-16.
Við erum
vikingar
HVÍTIVÍKINGURINN
SJÓNVARPIÐ
®
Hvíti víkingurinn var af-
leit bíómynd. Samnefnd-
ir sjónvarpsþættir eru
þess verra verk sem þeir eru
miklu lengri. Hrafn Gunnlaugs-
son kveikti líf í íslenska „norðran-
um“ þegar hann gerði Hrafninn
flýgur. Með Hvíta víkingnum hef-
ur honum tekist að steindrepa
„norðrann“ aftur. Það er ósenni-
legt að Islendingar ráðist í að gera
víkingakvikmynd fyrr en ein-
hvern tíma á næstu öld. Hvíti vík-
ingurinn er varla nein ífamför ffá
Lénharði fógeta og Snorra Sturlu-
syni og líklega bíða hans sömu ör-
lög og þeirra — að týnast ein-
hvers staðar í filmusafni Sjón-
varpsins og sjást ekki framar.
Endursýning kemur varla til álita.
Það furðulegasta við Hvíta vík-
inginn er í raun að nokkur maður
skuli hafa nennt að leggja á sig að
gera myndina, eða þá klára hana
þegar verkið var á annað borð
hafið. Enda bera þættirnir þess
reyndar glöggt vitni að þeir hafi
verið gerðir með hálfum hug og
hangandi hendi — kannslu er
það eina afbötunin sem hægt er
finna aðstandendum Hvíta vík-
ingsins.
Það vottar ekki fyrir skáldskap.
Það er varla neitt handrit heldur.
Engin spenna. Engin dramatík.
Bara einhver moðsuða, tómur
bjánagangur og leiðindadella.
Persónurnar eigra um í einhveij-
um vitleysisskap, gildir einu hvort
það eru sauðheimskir íslenskir
víkingar af yngri kynslóð; feður
þeirra, bændumir, larfar og skarf-
ar sem hírast í grýttum móa innan
um fuglabein og skreiðarhjalla;
eða þá Noregskonungur sem er
mesti asninn og ferðast um með
fámennri sveit kjána og leggur
undir sig Norðurlönd; allt er þetta
svo fráleitt að það tekur varla að
eyða orðum á það.
Það má þó alltént greina að
þjóðinni hefur farið örlítið fram.
Núorðið getur hún drukkið úr
glasi án þess að sulla niður.
Vel má vera, eins og leikstjór-
inn segir, að unglingar hafi ein-
hverja glóð í augum sem fullorðið
fólk glati. En það er ekki þar með
sagt að unglingarnir geti borið
uppi meira en fimm klukkutíma
langa sjónvarpsmynd. Afspyrnu
slæmur leikur gerir endanlega
útslagið um að hægt sé að taka
Hvíta víkinginn hátíðlega. Leikur-
inn einkennist af krampakenndu
sprikli og oflátum; menn tala ekki
heldur stynja, dæsa, öskra eða
skrækja. Sumir virðulegir íslensk-
ir leikarar af eldri kynslóð verða
sér til skammar í hlutverkum sín-
um.
Ekki er heldur hjálp í afleitri
hljóðvinnslu. Músíkin er hins veg-
ar ómþýð en hæfir efninu ekki.
Hún hefði verið ágæt í annarri
arleikhúsinu og þó að deila megi
um hvernig til hafi tekist er hér á
ferðinni hin mesta veisla í góðum
leikbókmenntum, — hugmyndin
er góð að gera þetta svona. Það er
ekki að ófyrirsynju að margir telja
Tsjekov komast hvað næst Shake-
speare sem risi meðal leikskálda
— leiði ég þá hjá mér í bili Grikk-
ina gömlu. Það er reynar spurning
hvort tala eigi um sýningar í fleir-
tölu, því að leikritin eru sýnd
hvort á eft ir öðru, sama leikmynd-
in er notuð og sömu leikararnir
koma fram í báðum sýningum.
Platanov mun aldrei hafa verið
sett á svið á meðan höfundurinn
var á lífi. Þetta var fyrsta leikritið
sem hann skrifaði og því var hafn-
að. Trúlega hefur hann aldrei lok-
ið við það og þegar það fannst að
honum látnum var það sex tímar
að lengd. Þarna er þó að finna öll
helstu einkenni Tsjekovs sem höf-
undar og bæði sögusviðið og per-
sónurnar margar kunnuglegar úr
seinni verkum hans. Á seinni ár-
um hefur það oft verið leikið og þá
í leikgerðum sem aðrir hafa útbú-
ið. Meðal annars var ein útgáfan
kölluð Hunangsilmur og sýnd í
Þjóðleikhúsinu fyrir nokkrum ár-
um. Þá leikgerð sem nú er til sýnis
hefur Pétur Einarsson gert og er
hún að mörgu leyti vel heppnuð.
Þar er lögð áhersla á kvennamál
Platanovs og hvernig hann leitar
að fótfestu og tilgangi í þeim kon-
um sem á vegi hans verða, en
finnur aldrei. Aðferðin sem Kjart-
an og leikhópurinn fara að verk-
inu er skemmtileg. Þar er lögð
mikil áhersla á gamansemina og
eru þau að því leyti trú höfúndin-
um, sem sagði verk sín gaman-
leiki. Ærslin og fjörið eru í fyrir-
rúmi og jafnvel svo að gert er grín
að angistinni og lífsháskanum og
fólkið í leiknum er að leika í lífinu
og gerir sér grein fyrir fánýti og
hlægilegum hliðum allra vand-
ræðanna. Þetta á ekki síst við aðal-
persónuna sjálfa. Sýningin á Plat-
anov er þétt og vel leikin og
skemmtileg.
Vanja frændi geldur samflots-
ins við Platanov. Þótt hugmyndin
að nýta sömu leikara og leikmynd
sé í sjálfu sér sniðug ber seinni
sýningin það með sér að leikar-
arnir voru valdir til að leika í þeirri
fyrri. Hér þurfa nokkrir leikarar
að leika allmikið upp fýrir sig í
aldri. Þetta gerir leikstílinn hjá
þeim mun sundurleitari en í Plat-
anov og þótt allir geri góða hluti í
sjálfu sér verður sýningin sundur-
leitari en ella. Aðrir eru kannski
ekki mjög tilvaldir f að leika sín
hlutverk. Þannig verður stílbrot á
milli sýninganna, sem er mikill
brestur þegar heildarhugsunin
með sýningunum tveimur er höfð
í huga. Einnig læðist að manni sá
grunur að Vanja ffændi hafi orðið
eitthvað utundan hvað æfinga-
tíma varðar því að persónurnar
eru ekki jafn vel unnar og í Plat-
anov. Þetta er sárt að sjá þegar um
Vanja sjálfan og Soffíu hálfsystur
hans er að ræða. Theódór Júh'us-
son og Sigrún Edda Björnsdóttir
eru á leiðinni að gera ákaflega
góða hluti. Bæði ná þau sterkri til-
fmningalegri samsömun við per-
sónur sínar og gera margt ákaf-
lega vel, en þau bera tilfinningam-
ar of mikið utan á sér. Strengir
þeirra voru enn óstilltir. Ef þau
hefðu varið persónurnar betur út-
ávið og leyft okkur (og hinum
persónunum) að sjá minna hvað
innra með bærðist hefði sorgar-
saga þeirra orðið átakanlegri. Nú
er það þannig að þau eiga sér vart
viðreisnar von ffá upphafi og fall
þeirra því lágt. Þetta verður að
skrifast á leikstjórann að talsverðu
leyti, því að viðbrögð annarra per-
sóna við þeim, til dæmis hvernig
Jelena (Guðrún S. Gísladóttir)
bregst við Vanja í upphafi sýning-
arinnar, tekur af öll tvímæli um að
hann á þar engrar blíðu að vænta.
Hann breytist úr brotnum manni í
brotinn mann og þannig er leikrit-
ið ekki skrifað. Mikil synd, því að
mér sýndist að Theodór ætti
þarna efhi í leiksigur. Sama er að
segja um Sigrúnu Eddu.
Leikrit Antons Tsjekov gerast
öll í sveitinni og þá þessi tvö auð-
vitað líka. Fólkið sem við sjáum og
heyrum lifir í sínum heimi langt
ffá borginni. Venjulega er reynt að
undirstrika þetta í sýningum á
þessum verkum. Hér höfum við
leikmynd, sem er ansi hreint
þröng og gefúr okkur tilfinningu
fyrir frekar lokuðu rými. Áhorf-
endur er beggja vegna sviðsins og
þetta undirstrikar innilokun leik-
rýmisins. Þetta var til baga fyrir
andrúm sýninganna. Að öðru
leyti var leikmyndin ásjáleg. Tón-
list Egils Ólafssonar var ljúf og
viðeigandi.
Þrátt fyrir aðfinnslurnar verð
ég að mæla eindregið með að allt
leikhúsáhugafólk láti þessar leik-
húskrásir ekki framhjá sér fara.
Og fyrir hina sem vilja „bara“
skemmta sér í leikhúsi, þá gefst
varla betra tækifæri til þess en
með því að sjá Platanov.
Lárus Ýmir Óskarsson
Þriðji
maðurinn
Hannes Lárusson
Gallerí einn einn
ÆfMfö Neðarlega á Skólavörðu-
stíg stendur blátt báru-
W..^ljárnsklætt hús, yfir dyr-
unum er skjaldarmerki sem gefur
til kynna að innan dyra sé Gallerí
einn einn og á þakmæni er flaggað
litríkum fána í tilefni af því að
húsráðandinn sjálfur, Hannes Lá-
russon, sýnir nú í eigin húsakynn-
um.
Sýningar Hannesar eru alltaf
margslungnar og er þessi engin
undantekning. Við fyrstu sýn
virðast sýningarmunirnir ósam-
stæðir, unnir í ólík efhi með ýms-
um aðferðum. Maður hefúr á til-
finningunni að hann hafi skilið
„Það furðulegasta við
Hvíta víkinginn er í raun
að nokkur rnaður skuli
hafa nennt að leggja á sig
. að gera myndina, eða þá
|\klára hana þegar verkiðB
var á annað borð hafið.‘J(<
EGILL HELGASON
„ Vanjafrœndi veldm^amflotsins við
Platanov. Þótjjiiiýmyndin að nýta
sömu leikardog leikmynd sé í sjálfu sér
sniðugberseinnisýninginþað meðsér
að leikararnir vorii valdir til að leika í
þeirri fyrri. “
LÁRu/ýMIR ÓSKARSSON
kvikmynd.
Samt verður það ekki skafið af
þáttunum að á einstöku stað
verða þeir dálítið fýndnir, alveg
óvart: Indíánadans og tóbaks-
reykingar á þingi, það hlýtur að
teljast ákveðinn hápunktur. Hinn
rúmfasti Þorgeir Ljósvetningagoði
er að sönnu broslegur og eins er
erfitt að verjast brosi þegar Hvíti-
kristur birtist og kynórarnir í
nunnuklaustrinu verða alveg
brennandi. Hópatriði eru alveg
sér á parti, hreint undarlega fá-
menn og dauf sé miðað við um-
fang verksins; hið háa Alþingi
minnir helst á útifúnd í Keflavík-
urgöngu.
fslendingasögur lýsa vissulega
ekki alltaf rismiklum atburðum,
enda hefur verið sagt að inntak
þeirra sé fólgið í þremur orðum:
Bændur fljúgast á. Halldór Lax-
ness skopaðist að hetjubók-
menntunum í Gerplu með ein-
stakri blöndu af fínlegu og
groddalegu háði. Máski er Hvíti
víkingurinn líka tilraun til skop-
stælingar, en þar sést ekkert nema
groddaskapur. Líkt og sé verið að
skopast að skopmynd eftir Monty
Python.
Egill Helgason
Angistin káta
LITLA SVIÐ BORGARLEIKHÚSSINS
TVÖLEIKRIT EFTIR
ANTON TSJEKOV
PLATANOV OG VANJA FRÆNDI
LEIKSTJÓRI
KJARTAN RAGNARSSON
Eitt af tilhlökkunarefn-
um vetrarins var að sjá
sýningar á tveimur verk-
um Antons Tsjekov í uppsetningu
Kjartans Ragnarssonar. Nú eru
leikritin tvö, Platanov og Vanja
ffændi, komin á litla sviðið í Borg-
V'