Pressan - 05.11.1992, Qupperneq 14

14
FIMMTUDAGUR PRBSSAN 5. NÓVEMBER 1992
Yfir 1.100 hagsmunasamtök með æ fleiri starfsmenn:
Ársverkum
starfsmanna
hagsmuna-
samtaka hefur
fjölgað um 120
prósent frá
1980 og eru
átta sinnum
fleiri en 1963.
Nú eru 353
landsmenn á
bak við hvert
ársverkhjá
hagsmuna-
samtökunum,
þar sem starfs-
menn eru þrír
eða færri í 80%
tilvika.
MANNA IfllilA
SAMAflLUTINN
HVBISINI
Starfsmönnum hagsmuna- og
starfsgreinasamtaka hefur fjölgað
verulega á undanförnum árum.
Samkvæmt upplýsingum Hag-
stofimnar flokkuðust 1.105 aðilar
undir þessa „atvinnugrein“, mið-
að við september 1991. Þetta er
allt frá því að vera stóru hags-
munasamtökin á borð við ASÍ,
VSÍ og BSRB niður í félög á borð
við Félag forstjóra Pósts og síma
og Félag húseigenda á Spáni.
STARFSMENN Á HVERN
LANDSMANN ÚR 2 ÞÚS-
UNDUMÍ350
Engum vafa er undirorpið að
„hagsmunagæsla" er orðin mikil
atvinnugrein hér á landi, en þá er
átt við hagsmunasamtök bæði
vinnuveitenda og launafólks. Árið
1990 höfðu samtök í þessum
flokki á sínum snærum um 1.900
launþega. Mjög hátt hlutfall þess-
ara starfsmanna reyndist í hluta-
störfum, því ársverkin eru, þrátt
fyrir fjölgun, enn innan við eitt
þúsund.
Árið 1975 töldust ársverk
starfsmanna hagsmunasamtaka
vera 330. Árið 1980 voru þau
komin í 450 og 1989 í 705. Árið
1990 fór talan síðan upp í 725 og
er ekki talið ólíklegt að hún sé nú
um 750. Miðað við ársverk hefur
þá starfsmönnum þessara sam-
taka fjölgað um 120 prósent á síð-
ustu fimmtán árum og um sextíu
prósent á síðustu tíu árum. Starfs-
menn eru þó sem fyrr segir tals-
vert fleiri eða um 1.900.
Skoða má fjölgun ársverka í
þessum atvinnugreinaflokki í
öðru ljósi. Árið 1963 voru ársverk-
in 91 og samsvaraði það einu árs-
verki á hverja 2.054 landsmenn.
Árið 1975 voru ársverkin 330 eða
eitt á hverja 664 landsmenn. Árið
1990 voru ársverkin 725 og um
leið eitt á hverja 353 landsmenn.
Til að ná svipuðum fjölda starfs-
manna á bak við hvern lands-
mann og var 1980 þyrfti ársverk-
unum hjá hagsmunasamtökun-
um að fækka um 220 til 225
manns.
80 PRÓSENT FÉLAGANNA
MEÐÞRJÁEÐAFÆRRI
STARFSMENN
Þótt hagsmunasamtök séu um
1.100 talsins í gögnum Hagstof-
unnar eru aðeins um 200 sem telja
„Það er að mínu mati nauðsyn-
legt að koma á meiri samvinnu
milli einstakra félaga og jafnvel
sameina félög á sama landsvæði,
þannig að félögin verði betur í
stakk búin að veita þá þjónustu
sem ætlast er til af þeim. Strax og
félög sameinast eykst möguleiki
þeirra á því að ráða til sín sérhæft
starfsfólk og þjónustan verður
betri,“ segir Þóra Hjaltadóttir,
formaður skipulagsnefndar Al-
þýðusambands íslands.
Skipulagsnefndin skilaði fyrir
tveimur árum af sér tillögum um
skipulag verkalýðshreyfmgarinn-
ar, en þær eru enn til kynningar
og hefur þvl ekki reynt á þær.
má til hefðbundinna samtaka at-
vinnurekenda og stéttarfélaga
launafólks, en innan þeirra er síð-
an mikill fjöldi „deilda". í þessu
samhengi eru samtök atvinnurek-
enda 57 talsins með um 174 árs-
verk. 46 þeirra eða yfir 80 prósent
eru með þrjú eða færri ársverk á
bak við sig, átta eru með fjögur til
tíu ársverk og aðeins þrjú með yfir
tiu ársverk. Stéttarfélög launafólks
teljast samkvæmt þessari mæli-
stiku vera 144 með um 377 árs-
verk. Þar af eru 116 með þrjú eða
færri ársverk á bak við sig eða 80
prósent eins og hjá atvinnurek-
endum. 21 stéttarfélag er með
fjögur til tíu ársverk og sjö með
meira en tíu ársverk.
„Þessi mál hafa ekki beint þró-
ast í ranga átt, heldur einfaldlega
ekki þróast. Bara fyrir tíu árum
voru samgöngumöguleikar miklu
fábreyttari og sú samskiptatækni
sem við ráðum nú yfir ekki komin
í gagnið. Nú er hægt að halda
símafundi, senda fax og landið er
orðið miklu minna. Mér finnst
blasa við, að félögin eru of mörg
og of lítil og vanmáttug til að
þjónusta eigendur sína á þann
hátt sem þeir eiga kröfu til.“
Þóra nefnir að á Reykjavíkur-
svæðinu séu félög eins og Dags-
brún, Framsókn, Iðja, Hlíf og
Framtíðin öll að vinna að sömu
málum fýrir sama fólkið.
Greidd laun í þessari atvinnu-
grein reyndust árið 1990 vera á
núverandi verðlagi um 1.100
milljónir. Samanlögð velta stéttar-
félaga er talin allt að 2.500 milljón-
um króna og eignir sömu aðila að
líkindum yfir átta milljarðar. Ekki
reyndist með nokkru móti unnt
að ná fram nákvæmu umfangi
þeirra, en fram hafa komið tölur
um að rekstur stéttarfélaga launa-
fólks kosti um 1.600 milljónir á
ári, rekstur samtaka atvinnurek-
enda um 800 milljónir og rekstur
ýmissa annarra hagsmunasam-
taka, svo sem ýmissa búnaðarfé-
laga landsins, um 700 milljónir til
viðbótar. Samkvæmt þessu kostar
það um þrjá milljarða á ári að reka
„Félög eins og þessi eiga að efla
samvinnu sín á milli, ef ekki sam-
einast. Síðan eru landssamböndin
hvert í sínu herbergi út um allan
bæ að sinna sömu hlutunum. Ég
kysi frekar að sjá landssamböndin
undir sama þaki og Alþýðusam-
bandið eða jafnvel deildaskipt Al-
þýðusamband án þessara milli-
liða.“
Þóra taldi ýmislegt hafa komið í
veg fyrir hagræðingu á þessu
sviði. „Ekki er það þó smákónga-
pólitíkin, hún er að deyja út með
nýjum mönnum. Ástæðan er
meðal annars sú að í öllum þess-
um félögum er fólk svo upptekið
við að leysa hin daglegu vandamál
hagsmunasamtök landsins.
MEST FER í AÐ HALDA
APPARATINU GANGANDI
En þessar veltu- og kostnaðar-
tölur eru bara áætlanir. Upplýs-
ingaöflun er afar erfið. Félögin eru
ekki skatt- eða framtalsskyld og
ekki eftirlitsskyld; þurfa ekki að
gera opinberlega skil á tekjum sín-
um, gjöldum, eignum og skuld-
um. Til að komast að óyggjandi
niðurstöðu um umfangið þarf að
leita til hvers einasta félags fyrir
sig — og þar er dyrum oftar en
ekki lokað á „utanaðkomandi“
aðila.
Þetta þýðir þó ekki endilega að
rekstur hagsmunasamtaka sé við-
að það vinnst enginn tími til að
skipuleggja framtíðina. Og um-
ræðu hefurvantað.“
Þóra segir að munur sé á hags-
munasamtökum atvinnurekenda
og launafólks hvað þessi mál
varðar. „Gagnstætt atvinnurek-
endum höfum við lagt mikla
áherslu á lýðræðið, að það sé gras-
rótin sem ræður. Tillögur okkar
snúast ekki um að draga úr lýð-
ræðinu, en auðvitað verður að
huga að því ef lýðræðið snýst upp
í andhverfu sína. Það gerist þegar
félögin eru of mörg og of lítil til að
geta sinnt nauðsynlegri þjónustu.
Þá er þetta orðið eitthvað allt ann-
að,“ segir Þóra.
Þóra Hjaltadóttir, formaður skipulagsnefndar ASÍ:
Félögin upptekin við hin daglegu vandamál