Pressan - 17.12.1992, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR PRESSAN 17. DESEMBER 1992
PRBSSAN
Útgefandi
Ritstjóri
Ritstjórnarfulltrúi
Auglýsingastjóri
Dreifingarstjóri
Blað hf.
GunnarSmári Egilsson
SigurðurMár Jónsson
Sigríður Sigurðardóttir
Haukur Magnússon
Hræsni
I PRESSUNNI í dag er dregið fram að innan við 1/2 prósent af
ráðstöfunartekjum Þjóðkirkjunnar rennur til aðstoðar við fátæka
hérlendis eða erlendis. Megnið af þeim fjármunum, sem ekki fer í
beinan rekstur á þeirri stofnun sem Þjóðkirkjan er orðin, fer í
byggingar safnarheimila, kaup á kirkjumunum og orgelum og í
annað sem frekar er til að upphefja stofnunina sjálfa en til að
uppfylla þann boðskap sem hún telur sig standa fyrir.
I raun er ekki hægt að hafa mörg orð um þá staðreynd að Þjóð-
kirkjan láti 1/2 prósent af ráðstöfunarfé sínu renna til fátækra og
hungraðra. Með þessa staðreynd í huga er ekki hægt að taka
mark á prestastéttinni og öðrum talsmönnum Þjóðkirkjunnar.
Hún afhjúpar að hugur fylgir ekki máli þeirra.
Það er einfaldlega sorglegt að kirkjan skuli hafa leiðst svona
mikið af vegi; að þrá presta og kirkjunnar manna eftir prjáli og
veraldlegum táknum skuli hafa blindað þá.
Það er hins vegar gleðilegt hversu rausnarlega þjóðin sjálf hef-
ur tekið þátt í söfnunum til líknarmála. Það sýnir að verðmæta-
mat kirkjunnar hefur ekki smitast út í þjóðfélagið.
Rannsakið
Mikson-málið
1 PRESSUNNI í dag er birtur vitnisburður sjónarvotta sem
segjast hafa orðið vitni af stríðsglæpum Evalds Miksons í Eist-
landi. Þessi vitnisburður er meðal þeirra gagna sem Wiesenthal-
stofnunin í Jerúsalem hefur aflað sér hjá eistneskum stjórnvöld-
um.
Það er tvennt sem ætti að vekja Islendinga til umhugsunar eftir
lestur þessa vitnisburðar.
í fyrsta lagi ættu þeir að velta fyrir sér hversu auðveldlega Wie-
senthal-stofnuninni tókst að verða sér úti um þessi gögn. Hefði
ekki verið eðlilegra að hin stjórnskipaða nefnd sem rannsaka átti
Mikson-málið og leggja dóm á réttarfarslega stöðu þess hefði leit-
að til eistneskra stjórnvalda og óskað eftir þessum gögnum?
Hvers konar vinnubrögð eru það hjá nefndarmönnum að slá því
fram að líklega sé enginn sjónarvottur af meintum ódæðisverk-
um Mikons á lífi án þess að gera minnstu tilraun til að ganga úr
skugga um það?
Það hefur verið bent á það áður hér í PRESSUNNI að Mikson-
málið er ekki einkamál hans og fjölskyldu hans né sérstakt mál
gyðinga. Það snertir samvisku íslensku þjóðarinnar og er því mál
hennar allrar. Það er þess vegna óþolandi að nefnd skipuð af
stjórnvöldum fjalli um málið eins og það sé óþægileg flasa sem
hægt sé að dusta af öxlum sér. Þessi vinnubrögð eru blettur á
samvisku íslensku þjóðarinnar. Þau gögn sem Wiesenthal-stofn-
un hefur fengið afhent hjá eistneskum stjórnvöldum hafa gert ís-
lendinga að fíflum.
í öðru lagi ættu íslendingar að velta fyrir sér hversu mikið ís-
lensk stjórnvöld hafa vitað um þetta mál á umliðnum áratugum.
Þeir ættu að spyrja sig hvort sá kattarþvottur sem núverandi rík-
isstjórn stóð fyrir sé svo einstakur. Lá ekki ljóst fyrir um leið og
Mikson fékk hér landvistarleyfi og síðar ríkisborgararétt að um
meintan stríðsglæpamann var að ræða? Var íslenskum stjórn-
völdum ekki fullkunnugt um það en kærðu sig kollótt?
Eins og bent hefur verið á áður í PRESSUNNI er nauðsynlegt
að Islendingar sjálfir rannsaki Mikson-málið. Ekki aðeins hvort
Mikson sjálfur er sekur eða saklaus af ásökunum um stríðsglæpi
heldur einnig öll afskipti íslenskra stjórnvalda af málum hans;
hvað þau vissu og hvernig þau brugðust við þeirri vitneskju.
Það er óþolandi fyrir almenna borgara á íslandi að fá upplýs-
ingar um þessa hluti frá útlöndum. Þeir hafa engan hag af því að
þagað sé um misgjörðir íslenskra ríkisborgara eða stjórnvalda á
umliðnum áratugum. Þeim er hins vegar nauðsynlegt að íslend-
ingar sjálfir geri hreint fyrir sínum dyrum í þessu máli — jafnvel
þótt sá sannleikur geti verið sár fyrir einstaka menn og jafnvel
þjóðina alla.
Hér er því enn og aftur skorað á stjórnvöld — og ekki síst sak-
sóknara — að taka Mikson-málið til rannsóknar.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingan
Nýbýlavegi 14-16, sími 64 30 80
Faxnúmen
Ritstjórn 64 30 89, skrifstofa 64 31 90, auglýsingar 64 30 76
Eftir lokun skiptiborðs:
Ritstjórn 64 30 85,
dreifing 64 30 86, tæknideild 64 30 87.
Áskriftargjald
700 kr. á mánuði ef greitt er með VISA/EURO/SAMKORT en 750 kr. á mánuði annars.
PRESSAN kostar230 krónur í lausasölu
BLAÐAMENN: Andrés Magnússon, Bergljót Friðriksdóttir,
Friðrik Þór Guðmundsson, Guðrún Kristjánsdóttir,
Jón Óskar Hafsteinsson útlitshönnuður, Jónas Sigurgeirsson, Jim Smart Ijósmyndari,
Karl Th. Birgisson, Sigríður H. Gunnarsdóttir prófarkalesari, Telma L. Tómasson.
PENNAR: Stjórnmál og viðskipti; Árni Páll Árnason, Guðmundur Einarsson,
Hannes Hólmsteinn Gissúrarson, Hreinn Loftsson, Jeane Kirkpatrick,
Mörður Árnason, Ólafur Hannibalsson, Óli Björn Kárason, Ragnhildur Vigfúsdóttir,
Össur Skarphéðinsson. Listir; Gunnar Árnason myndlist, Gunnar Lárus Hjálmarsson
popp, Hrafn Jökulsson, Jón Hallur Stefánsson og Kolbrún Bergþórsdóttir bókmenntir,
Lárus Ýmir Óskarsson leiklist.
Teikningar; Andrés Magnússon, Ingólfur Margeirsson, Jón Óskar, Kristján Þór Árnason.
Setning og umbrot PRESSAN Filmuvinnsla, plötugerð og prentun:ODDI
V 1 K A N
ÚLFUR, ÚLFUR
f vikunni hótaði Gvend-
ur Jaki stríði á vinnumark-
aðinum í áttugasta og ní-
unda sinn. Þrátt fyrir hinar
áttatíu og átta hótanirnar er
þetta margboðaða stríð
ekki enn hafið. Það er því
engin ástæða til að búast
við stríði þótt Gvendur hóti
því í áttugasta og níunda
sinn. Ekki nema sagan um
drenginn semhrópaði „Úlf-
ur, úlfur“ endurtaki sig.
En í tilefni af þessum
hótunum: Man nokkur
hvenær Gvendur fór í þessa
fylu sem hann er búinn að
vera í síðustu árin? Var það
þegar hann endurgreiddi
Albert sjúki'astyrk Hafskips
og Eimskips? Eða var það
þegar honum fannst ekki
lengur gaman í Alþýðu-
bandalaginu? Eða var það
þegar aðrir verkalýðsforkólfar
vildu fara í samflot undir merkj-
um ASf en hann ekki?
Eða skiptir einhverju máli
hvaðan ólrmdin í Gvendi er kom-
in?
GJAMM POUR LA GJAMM
Einhverju sinni sagði Guðberg-
ur Bergsson að öll umræða á fs-
landi einkenndist af því að þar
gjömmuðu menn gjammsins
vegna. Engin von væri til þess að
þetta gjamm leiddi til eins eða
neins og í raun ædaðist enginn til
þess. Umræða á íslandi hefði
hvorki upphaf né endi, þar ríkti
gjammið eitt.
Alþingismenn eru nú að sanna
þessa kenningu Guðbergs og ekki
í fyrsta skipti. Þeir tala sleitulaust
nótt sem nýtan dag. En ekki einu
sinni þeir sjálfir reyna að ljúga því
að sjálfum sér að þetta tal skipti
einhveiju máli. Allavega ekki inni-
hald þess. Hins vegar standa þeir
á því fastar en fótunum að ef þeir
þagna leggist lýðræði á fslandi
niður. Þess vegna halda þeir
áffam að tala — ekki um neitt sér-
stakt, heldur bara eitthvað.
HÓL DREGIÐ TIL BAKA
f fjölmiðladálki PRESSUNN-
AR í síðustu viku var DV hælt fyr-
ir breytingar á leiðaraopnu sinni.
Það hól er hér með dregið til baka.
í gær var efiirfarandi efni á opn-
unni: Ellert B. Schram fjallaði um
málþóf, Svavar Gestsson um efnd-
ir kosningaloforða, Dr. Hannes
Jónsson um vitleysu. Reynir
Hugason um nýsköpun.
Einhverra hluta vegna hefur
ekki að hvarflað að nokkrum
manni fyrr að spyrja þessa menn
um akkúrat þessi efni. Og það er
ótrúlegt að nokkurn langi til að
vita um skoðanir þeirra á þeim.
HVERS VEGNA
Er það hlutverk ríkisins að
ákvarða meðlag með börnum
en ekki foreldranna sjálfra?
JÓN SÆMUNDUR SIGURJÓNSSON FORMAÐUR TRYGGINGARÁÐS
„Það er ekki hlutverk ríkisins
að ákvarða upphæð meðlags.
Meðlög eru ekki sérstakur bóta-
flokkur hjá Tryggingastofnun rík-
isins, heldur byggist greiðsla með-
laga ffá stofnuninni á þjónustu við
framfærendur barna, sem stofn-
unin fær síðan endurgreitt frá
Innheimtustofnun sveitarfélaga.
Sú stofnun hefúr svo það hlutverk
að innheimta meðlögin hjá með-
lagsgreiðendum. Náist ekki að
innheimta fulla upphæð meðlaga í
tæka tíð hjá meðlagsgreiðendum
krefúr Innheimtustofnun Jöfnun-
arsjóð sveitarfélaga um mismun-
inn. Þeim mun hærri sem krafa
Innheimstustofnunar er á Jöfnun-
arsjóð, þeim mun lægri verður
upphæðin sem kemur til skipt-
anna til einstakra sveitarfélaga á
landinu úr Jöfnunarsjóði.
Innan tveggja mánaða hefur
Tryggingastofnun fengið allt það
til baka sem hún hefur greitt í
meðlög fjórum og átta vikum áð-
ur. Jöfnunarsjóður ber hallann,
Innheimtustofnun heldur kröfun-
um um endúrgreiðslu skuldarinn-
ar gagnvart meðlagsgreiðanda til
streitu, en sú skuld fyrnist aldrei.
Hér áður fyrr tók sveitarsjóður
heimasveitarfélags meðlagsgreið-
anda á sig hallann, sem var óbæri-
leg kvöð fyrir minni sveitarfélög.
Jöfnunarsjóður bætti þar mikið
úr.
Nú er það ekki hlutverk ríkisins
að ákvarða meðlag, eins og áður
sagði. Það er fyrst og fremst sam-
komulagsatriði milli foreldra, til
dæmis við skiln-
að. Þó segir í 17.
gr. barnalaga nr.
20/1922, að.eigi sé
heimilt að semja
um lægra meðlag
en upphæð barna-
lífeyris nemur.
Foreldrar hafa þó
framkvæmdina í
hendi sér. Eins er
hugsanlegt að
dómari komist að
annarri niður-
stöðu, ef efni eru
góð hjá væntan-
legum meðlags-
greiðanda og sam-
komulag tekst
ekki um upphæð
meðlags. Það er
heldur ekkert sem
segir fyrir um það
að framfærendur
skuli notfæra sér
þjónustu Trygg-
ingastofnunar í
þessum efnum.
Foreldrar geta að
sjálfsögðu komið sér saman um
það, að greiðslur gangi einungis
þeirra í milli án milligöngu nokk-
urs annars aðila og þá geta í raun
hveijar þær upphæðir gengið þar
á milli sem þau koma sér saman
um. Þetta á til dæmis við í þeim
fjölda tilfella, þar sem samkomu-
lag er um hærri meðlagsgreiðslur
en Tryggingastofnun greiðir.
Ef hins vegar framfærandi
treystir ekki á reglulegar greiðslur
PRESSAN/JIM SMART
frá meðlagsgreiðanda, kærir sig
ekki um bein fjárhagsleg sam-
skipti við hann, eða hreinlega
þekkir hann ekki, þá getur fram-
færandi barns notfært sér 73.
grein almannatryggingalaganna
og snúið sér til Tryggingastofnun-
ar með úrskurð yfirvaids um rétt
sinn til meðlags. Tryggingastofn-
un tekur þá að sér greiðslu með-
lags, sem aldrei er hærra en skil-
yrði 15. greinar laganna segja til
„Foreldrar geta að
sjálfsögðu komið
sér saman um
það, að greiðslur
gangi einungis
þeirra í milli án
milligöngu nokk-
urs annars aðila
ogþá geta í raun
hverjarþœr upp-
hceðir gengið þar
á milli sem þau
koma sér saman
um.“
um, um upphæð barnalífeyris fyr-
ir hvert barn. Breytingar á upp-
hæðum barnalífeyris hafa einung-
is áhrif á upphæð þeirra meðlaga,
sem Tryggingastofnun hefúr verið
falið af forræðismanni barns að
sjá um að greiða. Eftir stendur að
ef foreldrar ná samkomulagi um
upphæð meðlags, þá eru það þeir
einir sem ákvarða upphæð þess
en ekki ríkið.“
FJÖLMIÐLAR
Hvernig losna á við áhorfendur
Það er ljótt að hnýta í bjartsýn-
isfólk. Ef til vill aldrei ljótara en í
desember.
Ég get samt ekki setið á mér að
benda á að það var ekki alls kost-
ar rétt þegar því var haldið ffam
að beinar útsendingar frá Alþingi
mundu leiða til þess að þing-
menn færu að hegða sér eins og
menn. Kenningin var byggð á því
að enginn vildi gera sig að fífli
frammi fyrir alþjóð. Og ef alþjóð
gæti fylgst með þingmönnum í
ræðustól og hlustað á ffammíköll
hinna þá mundu þingmennirnir
hafa hægara um sig, verða mál-
efnalegri, kurteisari og jafnvel
taka upp á því að hafa heilbrigðar
skoðanir.
Þessi kenning stóðst ekki.
Og ástæðan er nákvæmlega sú
sama og liggur að baki því að
leiðinlegustu þættirnir í Ríkisút-
varpinu hafa verið óbreyttir
mörg undanfarin ár. Á meðan
skemmtilegri, ffóðlegri og áhuga-
verðari þættir taka reglulega
stakkaskiptum breytast hinir
þurru, leiðinlegu og óintressant
ekki neitt. Það fær þeim ekkert
haggað.
Og ástæðan er sú að það hlust-
ar enginn á þá. Þeir eiga sér eng-
an hlustendahóp sem kvartar eða
hrópar húrra. Hinir svokölluðu
þáttagerðarmenn halda því
áffam á sinni brauL Og yfirmenn
Ríkisútvarpsins sjá enga ástæðu
til að breyta neinu þar sem eng-
inn kvartar.
Þannig hefur það verið lengi
hjá útvarpinu. Besta leiðin til að
verða langlífúr þáttagerðarmaður
er að fjalla um efni sem enginn
hefúr áhuga á og á þann hátt að
áhuginn kvikni ekki hjá neinum.
Og þingmennirnir okkar hafa
áttað sig á þessu. í stað þess að
fara að hegða sér eins og menn
komust þeir að því að betra væri
að ganga út fyrir öll velsæmis-
mörk í tvo daga eða svo. Að þeim
tíma liðnum væri ekki nokkur
maður sem nennti að horfa. Og
þá gætu þeir tekið upp fyrri iðju;
talað sig þindarlausa og þeim
mun meira sem þeir hefðu
minna vit á umræðuefninu. Og
allra best væri ef það hreyfði ekki
einu sinni tilfínningar þeirra, eins
og glögglega má sjá á öllum þeim
sem fara upp í púlt til að gráta
velferðarkerfið.
Og nú er Sýn orðin eins og
þingpallarnir; engir áhorfendur
til að trufla þingmennina sem
tala út í loftið.____________
GunnarSmári Egilsson