Pressan - 17.12.1992, Blaðsíða 17

FIMMTUDAGUR PRESSAN 17. DESEMBER 1992
17
E R L E N T
í Þýskalandi fara ofbeldisverk gegn útlendingum vaxandi með degi hverjum en stærsti hluti hægriöfga-
manna er kornungt fólk, sumir jafnvel á barnsaldri. Unglingarnir svífast einskis enda blindir af útlendinga-
hatri og hafa yfirvöld eðlilega þungar áhyggjur af því hvernig komið er fyrir þýskri æsku.
Vart líður sá dagur að ekki ber-
ist fréttir af ofbeldisverkum
hægriöfgamanna í Þýskalandi, of-
sóknum og jafnvel morðum. f
sjónvarpi og blöðum gefur sí og æ
að líta myndir af þýskum öfga-
sinnum með hnefa á lofti og blakt-
andi sigurfána í hendi. Það sem
vekur ef til vill hvað mestan
óhugnað er að stærstur hluti
hægriöfgamanna er kornungt
fólk; fólk sem sér Hitler í óskiljan-
legum hillingum og hreykir sér af
„afrekum" hans í síðari heims-
styrjöldinni; ljótasta kaflanum í
sögu Þýskalands. Sífellt yngra fólk
lætur heillast af baráttu hægri-
öfgahópa og margir enn svo ungir
að þeir eru tæpast þornaðir á bak
við eyrun.
Þau eru mörg barnung sem sótt
hafa um inngöngu í hin ýmsu
hægriöfgasamtök í Þýskalandi, en
undanfarið hafa ekki síst ellefu og
tólf ára börn sýnt slíkum samtök-
um mikinn áhuga. Öfgasinnarnir
eru þó enn ekki svo langt leiddir
að hleypa börnum inn í félög sín.
Vissulega hindrar það samt engan
í því að halda uppi ofsóknum
gegn útlendingum og því geta
yngstu aldurshóparnir eftir sem
áður lagt útlendinga í einelti og
kveikt í heimilum þeirra, ef þeim
sýnist svo. Eins og gefur að skilja
hafa yfirvöld í Þýskalandi þungar
áhyggjur af því hversu ískyggilega
móttækileg þýsk ungmenni eru
orðin fyrir boðskap hægriöfga-
manna, svo ekki sé talað um for-
eldra, félagsfræðinga og alla aðra
sem láta sig málið einhverju
varða.
Æ YNGRA FÓLK SNÝST TIL
OFBELDIS
Það er engu líkara en ofbeldi
gegn útlendingum sé komið í
tísku meðal þýskra ungmenna og
fyrir skemmstu lýsti tímaritið
Tempo því yfir, að útlendingahat-
ur væri allra nýjasta „bólan“ með-
al þýskra unglinga. Ekkert annað
virtist vera eins vinsælt meðal
unga fólksins og að hata útlend-
inga. Ummælin eru vissulega ekki
ljarri sannleikanum, því kannanir
hafa leitt í ljós að 28 prósent ung-
menna í Þýskalandi leggja hatur á
útlendinga. Sýnu verst er þó
ástandið í fyrrum Austur-
Þýskalandi, en nýleg rannsókn á
vegum félagsvísindastofnunar-
innar í Leipzig leiðir í ljós, að
hvorki meira né minna en 54 pró-
sent ungmenna í þeim landshluta
hafa andúð á útlendingum.
Alls eru tæplega áttatíu skipu-
lögð hægriöfgasamtök í Þýska-
landi með um fjörutíu þúsund fé-
laga á skrá, þar af eru rúmlega tvö
þúsund nýnasistar. Þótt þessi fé-
lög auki stöðugt við félagatöl sín
er stærstur hluti hægriöfgamanna
í Þýskalandi ekki bundinn
ákveðnum samtökum og segir
það sitt um umfang vandans.
Mikill meirihluti hægriöfgasinna í
Þýskalandi er ungt fólk og flestir á
aldrinum fjórtán til tuttugu ára. Á
þessu ári hafa lögregluyfirvöld í
Þýskalandi skráð hátt í tvö þús-
und ofbeldisverk gegn útlending-
umm. Rúmlega sjötíu prósent
þeirra sem handteknir hafa verið
eru á aldrinum sextán til 21 árs og
aðeins fimm til tíu prósent ofbeld-
isverkanna voru unnin af skipu-
lögðum öfgasamtökum. I
grimmdarlegustu árásinni til
þessa, morðunum á tyrknesku
konunum þremur í Mölln, áttu
einnig ungmenni sök að máli.
FLESTIR AF VANDRÆÐA-
HEIMILUM
Af skiljanlegum ástæðum hafa
margir velt óheillaþróuninni í
Þýskalandi fyrir sér og helstu
ástæðum þess að ungt fólk snýst
nú í auknum mæli á sveif með
hægriöfgahópum. Orsakirnar
virðast vera margar en eríitt reyn-
ist að komast að rót vandans. Flest
ungmennin sem láta heillast af
öfgafullum boðskapnum koma
frá „vandræðaheimilum", þar
sem þau hafa mátt búa við ofbeldi
og eða ofdrykkju foreldra. Margir
unglinganna hafa alist upp í fá-
tækrahverfum stórborganna og
eiga það sameiginlegt að búa við
atvinnuleysi og óttast ffamtíðina.
Flestir hafa aðeins lokið grunn-
skólanámi, eru lítt upplýstir um
atburði líðandi stundar og skapa
sér sína eigin mynd af umheimin-
um með því að liggja yfir hryll-
ingsmyndum og hlýða á boðskap
rokkhljómsveita hægriöfga-
manna.
Einkum í fyrrum Austur-
Þýskalandi, þar sem útlendinga-
hatur hefur breiðst út meðal ungs
fólks með óhugnanlegam hraða
eftir sameiningu Þýskalands og
versnandi lífsafkomu í kjölfarið,
eiga öfgafullir unglingar það sam-
eiginlegt að finnast þeir einskis
verðir. Framtíðarsýn þessara ung-
menna er oft býsna svört, þau iifa
í einhvers konar „tómarúmi“ og
finna sér enga hefðbundna lífsfýll-
ingu. Þau eru því sérlega móttæki-
leg fyrir boðskap öfgahópa og líta
á útlendingahatur sem kærkomna
og spennandi tilbreytingu í öllum
tómleikanum. Sérstaklega eru það
ungmenni úr lægstu stigum þjóð-
félagsins sem njóta þess að níðast
á þeim sem standa enn verr að
vígi í samfélaginu — útlending-
um. Margir unglingar í fyrrum
Austur-Þýskalandi eiga í erfiðleik-
um með að aðlagast breyttum
þjóðfélagsháttum, finna sig ekki í
neinu og finnst tilgangur sinn á
þessari jörð enginn. Uppsöfnuð
reiði þeirra og örvænting fær því
útrás í hömlulausu hatrinu gegn
varnarlausum útlendingum.
KYLFAN TÁKN SAMEINAÐS
ÞÝSKALANDS
Þýskir unglingar í Dresden,
sem stofnuðu með sér öfgasamtök
eftir að Berlínarmúrinn féll, lýstu
því yfir í nýlegu blaðaviðtali að
þeir bæru fyrst og fremst hag
Þýskalands fýrir brjósti og með
ofsóknum sínum á hendur út-
lendingum væru þeir aðeins að
gera það sem væri þjóðinni fýrir
bestu. Markmiðið væri að stöðva
straum innflytjenda inn í landið
svo að þær aðstæður gætu skapast
á ný í Þýskalandi, að það væri þess
virði að búa þar. Unglingarnir
lýstu því yfir að ekki yrði hjá því
komist að beita ofbeldi til að ná
fram ætlunarverkinu. Ofbeldi
leysti að vísu engin vandamál, en
aftur á móti yrði það oft til þess að
vekja athygli á vandamálunum.
Til þess væri því leikurinn gerður.
Eitt vinsælasta barefli hægri-
öfgahópa í Þýskalandi er hafna-
boltakylfa og sagði í þýsku dag-
blaði fyrir skemmstu, að engu
væri líkara en kylfan væri orðin að
tákni fyrir sameinað Þýskaland.
Aðeins eru um þrjú hundruð
manns á skrá í þýska hafnabolta-
félaginu og þó hefur ekkert lát
orðið á sölu kylfa síðustu vikur og
mánuði. Til að mæta síaukinni
eftirspurn hafa margir verslunar-
eigendur tekið upp á því að bæta
kylfum við vöruúrvalið og sjá ekk-
ert því til fýrirstöðu að selja þær
krúnurökuðum ungmennum.
Víst er að unglingarnir eru
séðir, því hafnaboltakylfur
teljast ekki til hefðbundinna
vopna og því geta þeir
gengið með þær um götur
án aðfinnslu lögreglu.
Ekki er nóg með að Þjóð-
veijar horfi með hryllingi til
vaxandi útlendingahaturs
meðal unglinga. Foreldrar
og skólayfirvöld í Þýska-
landi hafa nú æ meiri
áhyggjur af yngstu kynslóð-
inni, þar sem neikvæðni í
garð útlendinga er meira að
segja farin að gera vart við
sig í yngstu bekkjum. Börn-
in hafa níð um innflytjend-
ur í flimtingum og leika sér
með leikfangavopn í frí-
mínútum, m.a. kylfur. Eða
skyldi ekki, annars vera full
ástæða til‘að hafa áhyggjur
þegar vinsælasti brandar-
inn í mörgum þýskum
barnaskólum hljóðar svo:
„Veistu hvað Kínverjinn
sagði þegar hann keyrði yfir
Tyrkjann?" — „Og hvað með
það“!
Stórleikarar i
Húsi andanna
Upptökur eru hafnar á mynd-
inni Húsi andanna, eftir þekktri
samnefndri bók suður-amerísku
skáldkonunnar Isabel Allende.
Leikstjórn er í höndum Danans
. Bille August, en hann gerði m.a.
myndina frægu Pelle sigurvegari.
Miklar vangaveltur voru um það
hver mundi hreppa aðalhlutverk-
ið og gerðu ýmsar ffægar leikkon-
ur sér vonir. Sú heppna er Meryl
Streep og fer hún með hlutverk
hinnar dulspöku Klöru í mynd-
inni, en eiginmanninn harð-
brjósta leikur Jeremy Irons. Hlut-
verk piparmeynnar systur hans er
í höndum Glenn Close en dóttur
Klöru leikur hin unga og bráðefni-
lega Winona Ryder. Upphaflega
stóð til að eiginkona leikstjórans,
Pernilla August, færi með hlut-
verk dótturinnar, en hún neyddist
til að draga sig í hlé þegar í ljós
kom að hún átti von á barni.
Naomi önuglynd
Það er greinilega ekki allir jafn-
hrifnir af þekktustu fyrirsætum
heims. Undanfarið hefur mikið
borið á gagnrýni í garð frægra
sýningarstúlkna og þær sagðar
hrokafullar og sjálfsánægðar. Fyr-
ir stuttu bættist blökkustúlkan
Naomi Campbell, ein eftirsóttasta
fyrirsæta í heimi, í hóp þeirra er
gangrýndar hafa verið. Naomi
þurfti að sitja fýrir á „brúðkaups-
mynd“ ásamt Heike Henkel,
þýskum meistara í hástökki
kvenna, þar sem þær klæddust
fatnaði frá þýska hönnuðinum
Otto Kern. Naomi var að sögn
hreint ekki skemmt yfir að vera
látin vinna með slíkum byrjanda í
fýrirsætustörfum og hafði allt á
homum sér á meðan á myndatök-
um stóð. Var hún afar óþolinmóð
og svo afspymu önuglynd að við-
stöddum var nóg boðið. Að
myndatökum loknum gerði ljós-
myndarinn sér far um að hrósa
byijandanum Heike Henkel í há-
stert fýrir þolinmæði og sjálfsaga
og sagði hana hafa slegið stór-
stjörnunni við. I ofanálag neyddist
Naomi Campbell til að viður-
kenna, að Heike hefði lengri fót-
leggi en hún, sem henni þótti að
sjálfsögðu alvont.
Neðanjaröarhagkerfið í Rússlandi blómstrar
Þegar kommúnistar réðu lög-
um og lofum í Sovétríkjunum var
margrætt um neðanjarðarhag-
kerfið þar, sem oftast reyndist
betur en hið opinbera. Nú orðið
er megnið af neðanjarðarhagkerf-
inu komið upp á yfirborðið, en
um leið hafa athafnamenn leitað
undir yfirborð jarðar, í bókstaf-
legum skilningi!
f miðju Kalda stríðinu eyddu
sovéskir ráðamenn andvökunótt-
um með yfirvofandi kjarnorku-
árás Bandaríkjanna á heilanum.
Til að öðlast svefnff ið var því ráð-
ist í byggingu neðanjarðarborga,
sem tengdar voru með leynilegu
járnbrautarkerfi og sjálfar sér
nógar með tilliti til súrefnis,
vatns, matar og annarra vista. í
hverri einustu stórborg Sovétríkj-
anna voru slík neðanjarðarbyrgi
til taks fyrir æðstu embættis-
menn, þannig að jafnvel þó svo
að öll siðmenning kynni að
þurrkast út myndi skrifræðið
alltjentlifa.
Nú er öldin önnur, því í neð-
anjarðarbyrgjunum þrífast
karateskólar, bílaumboð og barir
svo nokkuð sé nefht. Vöðvarækt-
arkappi nokkur segir neðanjarð-
arbyrgi sérstaklega góð til heilsu-
ræktar, því loftið þar sé miklu
betra en gerist á illa menguðu
yfirborðinu.
„Jú, því er ekki að neita, við
leigjum út neðanjarðarbyrgi,"
segir Gennadíj Fílatov hershöfð-
ingi með nokkrum mæðusvip, en
hann er yfirmaður almannavarna
hersins. „Við höfum mjög dýran
rekstur með höndum og höfum
einfaldlega ekki efni á að hafa
byrgin tóm. Við verðum að skila
hagnaði."
Fílatov játar að ekki beri lengur
að líta á Bandaríkin sem óvin, en
er samt sem áður á varðbergi
gagnvart spurningum um þessi
djásn Kalda stríðsins. Hann segir
að í Sovétríkjunum fýrrverandi
séu tugþúsundir slíkra byrgja og
nú þegar séu 40-60% þeirra leigð
út sem vörugeymslur, heilsu-
ræktarstöðvar, verkstæði og
skrifstofuhúsnæði.
Skammt norður af Moskvu var
áður fyrr ein hinna fjölmörgu
lokuðu borga Sovétríkjanna, sem
einkum var fræg fyrir að vera
fæðingarborg rússnesku kjarn-
orkusprengjunnar. Djúpt undir
einni íbúðarblokkinni þar er
sprengjubyrgi, sem aldrei var
notað sem slíkt, en nú er þar rek-
ið fyrirtæki, sem sérhæfir sig í
húsgagnasmíði og framleiðslu
peningaskápa. Forstjórinn játar
því að þarna sé ffábær lýsing og
almögnuð loftræsing, sem eigi
engan sinn líka á yfirborðinu, en
segir að vitaskuld vildi hann ffek-
ar vera ofanjarðar. „Staðreyndin
er bara sú að það húsnæði, sem
okkur myndi best henta, er enn í
höndum alls kyns ríkisfyrirtækja,
sem enn eru ekki farin á hausinn.
Það tekur sinn tíma.“
Umboðsmaður japanskra bíla
tekur í sama streng. „Við viljum
ekki vera neðanjarðar, en í
augnablikinu höfum við ekkert
val.“
Leigusamningurinn er þó ekki
gallalaus, því leigjendurnir þurfa
að yfirgefa húsakynnin með sex
klukkustunda fyrirvara ef neyð-
arástandi er lýst yfir. Þangað til
blómstrar hagkerfið neðanjarðar.