Pressan - 07.01.1993, Blaðsíða 31

FIMMTUDAGUR PRESSAN 7. JANÚAR 1993
31
Rœningjadó ttirin
heiðarlega
BORGARLEIKHÚSIÐ
RONJA RÆNINGJADÓTTIR
EFTIR ASTRID LINDGREN
LEIKGERÐ: ANNINA PASONEN OG BENTE
KONGSBÖL
TÓNLIST: SEBAST1AN
LEIKSTJÓRI: ÁSDÍS SKÚLADÓTTIR
ÞÝÐING: ÞORLEIFUR HAUKSSON OG
BÖÐVAR GUÐMUNDSSON (SÖNGTEXTAR)
jBf^*^Astrid Lindgren er einn ástsæl-
1-' yjasti og trúlega besti barnabóka-
VCitf höfundur þessarar aldar. Hana
er rétt að nefna í sömu andrá og HC And-
ersen og Charles Dickens. Ekki hefur
skort á að leikhúsið og kvikmyndirnar
hafi nýtt sér það sem hún hefur skrifað,
samanber Línu langsokk, Emil í Kattholti,
Bróðir minn Ljónshjarta og margar aðrar
bækur.
Til er ágæt sænsk kvikmynd byggð á
Ronju ræningjadóttur og svo riðu Danir á
vaðið og gerðu söngleik eftir sömu bók.
Óneitanlega hlýtur eitthvað af töfrum
bókarinnar að fara forgörðum í sviðsverki
eins og gengur, ekki síst þar sem bókin
byggist mikið á samspili við náttúruna og
allskonar vættir sem hana byggja. En í
þessum söngleik er hinu mannlega og
skoplega haldið vel til haga. A frumsýn-
ingu í Borgarleikhúsinu skemmtu krakk-
arnir sér vel og allvel tókst til með leik-
mynd og umgjörð, sem er nokkuð flókið
verk og byggist ákaflega mikið á notkun
hringsviðsins sem snýst í sífellu. Hlín
Gunnarsdóttir sá um leikmynd og ágæta
búninga.
Það er mikill styrkur fyrir sýninguna að
svo snjöll leikkona sem Sigrún Edda
Björnsdóttir getur leikið hina tólf ára
gömlu Ronju án þess að maður hugsi
mikið út í aldursmuninn. Mótleikari
hennar Gunnar Helgason, sem leikur
Birki Borkason, er augljóslega viðvaning-
ur í samanburði, en hann bætir það nokk-
uð upp með glaðværð og almennum
geðslegheitum.
Theódór Júlíusson og Pétur Einarsson,
Margrét Helga Jóhannsdóttir og Margrét
Ákadóttir eru ljómandi í hlutverkum for-
eldranna. Ekki síst er Theódór alveg kjör-
inn í hinn hjartahlýja, fyrirferðarmikla og
svoh'tið ffumstæða Matthías, föður Ronju.
Karlmennimir eru reyndar allir hálfgerð-
ar flumbrur (fýrir utan Skalla-Pétur) mið-
að við Ronju og mömmu hennar, sem eru
fulltrúar vits og mannlegrar reisnar. Skóg-
arvættir voru haganlega gerðar og hæfi-
lega hræðilegar eða hlægilegar brúður,
sem Helga Arnalds gerði. Dansar ræn-
ingjanna voru viljandi groddalegir og
skoplegir, Auður Bjarnadóttir samdi þá
og stýrði dansatriðum.
Allt er þetta hæfilega spennandi fyrir
krakkana og meiningin góð, eins og
Ástríðar er von og vísa.
Lárus Ýmir Óskarsson
Leiðindi eru synd
sem á ekki aðfyrir-
gefa
ORÐSNILLD KVENNA
MÁLMFRfÐUR SIGURÐARDÓTTIR VALDI
MÁLOG MENNING 1992
®
OÞúsund ára skortur íslensku
þjóðarinnar á skáldkonum hefur
trúlega leitt til þess að þeim kon-
um er fást við skáldskapariðkun sem er
ekki nema í meðallagi eða beinlínis afleit
er sýnd meiri viðurkenning en afurðirnar
bjóða upp á. Þetta kemur skýrt fram í
þessu safni af spekiorðum og skáldskap
eftir rúmlega hundrað íslenskar konur.
Þar er blygðunarlaust hrúgað saman því
sem mjög vel er gert og hinu sem er klúð-
urslegt. Og því miður fer svo að lágkúran
fær meira rúm en snillin.
Vissulega eru þarna brot eftir margar
bestu skáldkonur okkar, en flest virðast
ekki hafa verið valin af kostgæfni. The-
ódóra Thoroddsen var fi'n skáldkona og
enn í dag mjög vanmetin, en brot úr
mörgum af bestu þulum hennar rata ekki
inn í þetta úrval meðan annað slakara efhi
um sauma og armæðu er birt. Hulda var
mistæk skáldkona og of mikið af slæmum
skáldskap hennar er birt hér og þótt þeir
bútar þjóni ekki listagyðjunni á neinn
áberandi hátt birtist þar hugmyndaffæði
sem er mjög í takt við aðra sem finna má 1
kverinu. Engin skáldkona er hæðnari en
Málfríður Einarsdóttir, en þeir eiginleikar
komast ekki til skila í því sem hér er eftir
henni haft, enda er vel heppnuð kímni
vandfundin í kverinu.
Fleyg orð kvenna úr fornsögum eru í
lágmarki enda kannski ástæða til að fara
varlega þar því vissulega leynist sú hætta
að karlmenn hafi ort í orðastað þeirra. En
meðal þess fáa sem er birt eru þessi orð
Melkorku Mýrkjartansdóttur: „Heiman
hef eg þig búið svo sem best eg kann og
kennt þér írsku að mæla.“ Varla telst
þetta orðsnilld. En orð Melkorku vísa til
þess að þarna hafi enn ein fómfus konan
þurft, eins og hinar, að dekra við og
dekstra karlmann til þess eins að sjá hann
halda glaðan á braut að kanna ókunnar
slóðir meðan hún varð eftir. Mér er held-
ur ekki ljós snillin í þeirri næsta ójarð-
nesku gæsku sem birtist í orðum Kristín-
ar Sigfusdóttur: „Ég hef reynt að stíga létt
til jarðar svo ég meiddi ekki moldina." En
þetta lýsir vísast ósköp góðu innræti þess
sem mælir, má jafnvel nefna engilmjúkt
eðli.
Gallinn við valið á efni í þessa bók virð-
ist aðallega sá að þar er eins og áhersla
hafi verið lögð á að birta mynd af hug-
myndafræði, eðli og heimi kvenna, án
þess skeyta nokkru um það hvort við-
komandi konum tókst að búa hugsun
sinni listrænan búning, gefa henni raun-
verulegt skáldskapargildi. Því er stór hluti
þess sem þarna birtist ófrumlegur, leiðin-
legur og áberandi snauður af rismiklum
skáldskap og orðsnilld. Það hefur ömgg-
lega ekki verið ætlun þeirra sem áttu hug-
myndina að þessu safni að það sem veru-
lega snjallt væri týndist innan grasserandi
meðalmennsku. En sú er því miður raun-
in.
„Það hefur aldrei verið ætlast til þess af
konum að þær yrðu rithöfundar,“ er haft
eftir Helgu Kress í þessu kveri. En það er
eins og Málmfríður Sigurðardóttir hafi
fyllst þvílíkri hrifningu yfir þeim fjölda
kvenna sem þráð hafa að setjast á skálda-
bekk að hún hafi hvergi staldrað við til að
íhuga hvort afurðir þeirra stæðu undir því
mikla nafni „orðsnilld“ heldur leitast við
að leiða sem flestar þeirra til öndvegis.
„Stór hluti þess sem
þarna birtist er ófrum-
legur, leiðinlegur og
áberandi snauður af
rismiklum skáldskap og
orðsnilld.“
„Að vera leiðinlegur — er synd sem
heimurinn fyrirgefur ekki,“ segir Guðrún
Sveindóttir á einum stað. Ég kýs að breyta
þeirri merkingu ögn og segja: Að vera
leiðinlegur er synd sem á ekki að fyrirgefa
— síst af öllu í skáldskap eða skáldskap-
arvali. Þessa bók hefði þurft að vinna á allt
annan hátt og af þjónustulund við skáld-
skapinn og þær skáldkonur landsins sem
virkilega standa undir nafni. Þær finnast
kannski ekki ýkja margar en samt þó
nokkrar og eiga betra skihð en að rata inn
í þetta ólánlega hraðsuðusafn.
Kolbrún Bergþórsdóttir
Nýtt! Opið á föstudögum og
laugardögum til kl. 03.
Ath! Allar veitingar.
Uác(e,aigV'£rðQýct(fI)oð
alla virka daga
Súpa og brauð fylgir.
Hamborgari, franskar og kokteilsósa
kr. 485,-
Samloka, franskar og kokteilsósa kr.
485,-
Tex-Mex réttur kr. 485,-
Salatdiskur kr. 485,-
Réttur dagsins kr. 585,-
Kaffi kr. 50,-
A^öru. st&i^artiHíoð
Alla daga vikunnar
Nauta-, lamba, og grísasteikur 180 g.
með grænu káli og 1000-eyjasósu,
kryddsmjöri, bökuðum og frönskum
kartöflum. Verð kr. 790,-
FRÍAR HBMSENDINGAR ALLAN
SÓLARHRINGINN 7 DAGA VIKUNNAR
PÖNTUNARSÍMI:
679333
PIZZAHÚSIÐ
Qrtntáswgi 10
— pfonar por •iwn towmnngmn
Tryggvagötu 20
s: 623456
TÍ
Jl