Pressan - 19.05.1993, Blaðsíða 12

S KOÐ A N I R
12 PRESSAN
Miðvikudagurinn 19. maí 1993
PRESSAN
Útgefandi Blað hf.
Ritstjóri Karl Th. Birgisson
Ritstjórnarfulltrúi Sigurður Már Jónsson
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Nýbýlavegi 14 -16, sími 64 30 80
Faxnúmer: Ritstjórn 64 30 89, skrifstofa 64 3190, auglýsingar 64
30 76
Eftir lokun skiptiborös: Ritstjórn 64 30 85,
dreifing 64 30 86. tæknideild 64 30 87
Áskriftargjald 700 kr. á mánuði ef greitt er með VISA/EURO
en 750 kr. á mánuöi annars.
PRESSAN kostar 230 krónur í lausasölu
Éttu kökurnar
sjálfur, Halldór
Tvisvar á fáeinum vikum heflir Halldór Blöndal landbún-
aðarráðherra gengið grímulaus fram í að ræna peningum ffá
íslenzkum launamönnum. Það gerir hann með því að neyða
þá í krafti ráðherravalds til að kaupa einhvern dýrasta mat
sem völ er á meðal vestrænna þjóða. Þetta gerist á sama tíma
og þjóðartekjur dragast saman, kaupmáttur minnkar og at-
vinnuleysi og raunveruleg fátækt er orðin staðreynd á fs-
landi.
Krísan, sem varð til þess að stjórnarflokkarnir misstu
stjórn á þingstörfiim, snerist um að Halldór vildi fá að leggja
gjöld á innfluttar landbúnaðarvörur. Slíkt vald á vitanlega
heima í höndum fjármálaráðherra, en Halldór viðurkennir
blygðunarlaust að hann vilji koma í veg fyrir að fyrirtæki hér
á landi lendi í óþægilegri samkeppni. Halldór Blöndal er í
Sjálfstæðisflokknum.
Hálfu ffáleitara var svarið sem Halldór gaf Hagkaup, sem
vildi flytja inn ódýra kalkúna og selja íslenzkum neytendum.
Halldór sagði nei, ekki með vísan til sjúkdómavarna (sem er
hefðbundna afsökunin), heldur af því áð nóg væri til af kjöti í
landinu. Þetta er rétt hjá Halldóri. Það er nóg til af kjöti á fs-
landi — rándýru kjöti sem venjulegt launafólk hefur ekki
efni á að kaupa. Sem er einmitt skýringin á því að nóg er til af
því.
Þetta minnir óþægifega á annan valdhafa, með sama harð-
stjórnarlundarfarið og Halldór, sem sagði þegar múgurinn
bað um brauð: „Látið þau borða kökur.“ Halldór Blöndal
má eiga þær kökur sjálfur: honum er ffjálst að troða í sig öllu
því kindakjöti sem hann torgar; íslenzkir neytendur eiga hins
vegar rétt á (og er beinlínis lífsnauðsyn á) að geta keypt eins
ódýran mat og mögulega er fáanlegur.
Auðvitað erum við vön þessari ránsferð landbúnaðarmafi-
unnar á hendur launafólki. Svona hefur þetta gengið í aldar-
fjórðung og er ábyggilega ekki að hverfa. Það sem veldur þó
sérstökum vonbrigðum er að það skuli vera ráðherra í ríkis-
stjórn Davíðs Oddssonar með þátttöku Alþýðuflokksins sem
kemst athugasemdalaust upp með þennan fantaskap. Þrátt
fyrir alft eru enn einhverjir sem telja sér trú um að það skipti
máli hvor þeirra er forsætisráðherra, Davíð Oddsson eða
Steingrímur Hermannsson.
I því samhengi er fróðlegt að renna augunum yfir síður
Morgunblaðsins þessa dagana. Þar er birt í smáatriðum
skýrslugjöf HaOdórs til umbjóðenda sinna og gort hans um
að hann láti enga neytendur eða talsmenn þeirra komast upp
með moðreyk. Og í gær ver Víkverji óskiptum dálki sínum í
aðdáunarpistil um hversu merkur pólitíkus HaOdór sé orð-
inn: merkisberi ránsferðarinnar og stoltur af því.
BLAÐAMENN Bergljót Friöriksdóttir, Einar Örn Benediktsson,
Friörik Þór Guömundsson, Guörún Kristjánsdóttir,
Gunnar Haraldsson, Jón Óskar Hafsteinsson útlitshönnuöur,
Jónas Sigurgeirsson, Jim Smart Ijósmyndari, Kristján Þór Árnason
myndvinnslumaöur, Sigríður H. Gunnarsdóttir prófarkalesari,
Telma L. Tómasson.
PENNAR Stjórnmál: Árni Páll Árnason, Einar Karl Haraldsson,
Guömundur Einarsson, Hannes Hólmsteinn Gissurarson,
Hrafn Jökulsson, Hreinn Loftsson, Möröur Árnason,
Ólafur Hannibalsson, Óli Björn Kárason, Þórunn Sveinbjarnardóttir,
Össur Skarphéðinsson.
Listir: Guömundur Ólafsson, kvikmyndir, Gunnar Árnason, mynd-
list, Gunnar Lárus Hjálmarsson popp, Kolbrún Bergþórsdóttir bók-
menntir, Martin Regal Ieikiist.
Teikningar: Ingólfur Margeirsson, Jón Óskar, Kristján Þór Árnason.
Setning og umbrót: PRESSAN
Filmuvinnsla, plötugerö og prentun: ODDI
STJÓRNMÁL
Eðlisfrœðingurinn og íslandssagan
Fyrir nokkrum árum, þegar
deilurnar um ráðningu Hann-
esar Hólmsteins að Háskólan-
um stóðu sem hæst, skrifaði
ég grein í Þjóðviljann sáluga.
Ástæða þeirra skrifa var að
sumir vinstrimenn virtust
ekki geta hamið sig í reiði
sinni yfir þeirri stöðuveitingu
og létu frá sér fara ummæli
sem ekki urðu skilin á annan
veg en þann að það væri vald-
níðsla í sjálfu sér að veita
Hannesi Hólmsteini embætti,
óháð spurningunni um hæfni
hans og eðlilega stjórnsýslu-
hætti. Hannes var fyrir sum-
um mönnum persona non
grata og þvi réttlaus í því sam-
félagi sem myndast hafði í
Háskólanum. Þarna sýndu
menn af sér óafsakanlega pól-
itíska einsýni sem þeir svo
ásökuðu Hannes um í hinu
orðinu.
Því er ég að rifja þetta upp
að nú hefur um sumt hafist
svipaður yfirlætiskór til höf-
uðs Baldri Hermannssyni
dagskrárgerðarmanni vegna
þátta hans sem nú eru sýndir.
Flestir þeir sagnfræðingar sem
inntir hafa verið álits á þáttun-
um fara varlega í yfirlýsing-
arnar, enda dylst engum sem
kannað hefur málin að sú
söguskoðun sem Baldur held-
ur ffam er rétt í stóru dráttun-
um, þ.e. að íslenska bænda-
veldið hélt aftur af þéttbýlis-
myndun og ffamförum í sjáv-
arútvegi um aldir, þótt um
margt megi deila um hversu
viðamiklar ályktanir Baldur
dregur af einstökum atburð-
um og framsetningu hlut-
anna. Hins vegar hafa tekið til
máls nokkrir ágætir menn
sem sjá þessum þáttum flest til
foráttu. Þar fara menn í gamla
íslenska stílinn, hengja sig í
einstaka missagnir eða oftúlk-
anir og afgreiða þættina á
grundvelli þeirra, án þess að
taka á þeim meginlínum sem
ffam koma og eru hafnar yfir
allan vafa. Þá heyrast háðs-
glósur eins og „eðlisffæðing-
urinn“, þar sem vísað er til
skólagöngu höfundar og látið
að því liggja að því sé hann
óhæfur til að fjalla um sagn-
fræðileg efhi. Efnið á auðvitað
að ráða umfjölluninni, óháð
því hvort Baldur Hermanns-
son er eðlisfræðingur, vinur
Hrafns Gunnlaugssonar eða
hefur unnið sér eitthvað ann-
að til óhelgi meðal íslenskra
menningarvita. Sagan sem við
höfum alist upp við er í mikil-
vægum dráttum röng og það
er ekkert að því að velta við
steinum og líta í annála eða
endurminningar til að reyna
að fá hugmyndir um háttu
fyrri tíma. Sem dæmi má
nefna að það er erfitt að
gleypa hráa kenninguna um
hina blómlegu íslensku sveita-
menningu við bóklestur og
þjóðdansa. Islenskir þjóð-
dansar eru að meira eða
minna leyti innflutt fyrirbæri
á þessari öld. Hvernig á að af-
greiða mýgrút minningabóka
sem segja frá því hvernig
börn, jafnvel á stöndugum
heimilum, voru barin ffá bók
en ekki til bókar, allt fram á
síðustu öld?
Sagan verður að fá að vera
lifandi og opin fyrir athugun
ef hún á að gegna því hlut-
verki sínu að vera kjölfesta
okkar í lífinu og vegvísir í
breytilegum heimi. Þjóð sem
sækir sjálfsmynd sína til fals-
aðrar sögu hlýtur að verða
fölsk þjóð. Heimsljós, Salka
Valka og Sjálfstætt fólk fengu
óblíðar viðtökur þeirra sem
vildu halda þjóðinni samein-
aðri um gömlu falssöguna á
síðustu árum sjálfstæðisbar-
áttunnar. Slíkar bókmenntir
eru okkur ómissandi til að
öðlast sýn til veruleika gengins
tíma.
Margumræddir sjónvarps-
þættir eru hvorki listrænt né
sagnfræðilegt stórvirki, enda
líkast til ekki ætlaðir til þess.
Þeir munu vísast gleymast
fljótt og sagnffæðingar ffam-
tíðarinnar munu lítið skilja í
öllum þeim dálksentimetrum
sem skrifaðir hafa verið um
þessa þætti. Þeir gegna hins
vegar því mikilvæga hlutverki
fýrir okkur að vekja upp um-
ræðu um íslenska sögu. Prívat
og persónulega fmnst mér
helsti kosturinn við þessa
þætti vera hvernig þjóðinni er
„Þá heyrast háðs-
glósur eins og„eðlis-
frœðingurinn“, þar
sem vísað er til
skólagöngu höfund-
ar og látið að því
liggja að því sé hann
óhœfur til aðfjalla
um sagnfrœðileg
efni. Efnið á auðvit-
að að ráða umfjöll-
uninni, óháð því
hvort Baldur Her-
mannsson er eðlis-
frœðingur, vinur
Hrafns Gunnlaugs-
sonar eða hefur
unnið sér eitthvað
annað til óhelgi
meðal íslenskra
menningarvita. “
réttilega lýst sem upp til hópa
fátækri og kúgaðri, af inn-
lendu ekki síður en erlendu
valdi, sem og af eigin bábilj-
um, þrautseig í hokri sínu og
basli. Við slíkar aðstæður var
auðvitað oft stutt í hinum sið-
ferðislegu meginreglum. Eða
eins og hún amma mín heitin,
sem upplifði mikla eymd, var
gjörn á að segja: „Fátæktin
gerði mennina vonda.“
Höfundur er lögfræðingur
ÁLIT
STEINGRÍMUR J.
SIGFÚSSON
EINAR K.
GUÐFINNSSON
GUNNAR
BERGSTEINSSON
EYJÓLFUR KONRÁÐ
JÓNSSON
ÞÓRHALLUR
JÓSEPSSON
Kolbeinsey mun að líkind-
um hverfa innan fárra ára,
veröi ekki gripiö til kostn-
aðarsamra framkvæmda.
Eru þær nauösynlegar eöa
getum viö veriö án eyjar-
innar?
„Björgun“ Kolbeinseyjar
Steingrímur J. Sigfusson al-
þingismaður: „Ég hef verið
mjög fylgjandi því að reyna
það að minnsta kosti. I öllu
falli rannsaka það og gera
kostnaðaráætlun um hvað
það myndi kosta að seinka
eða hreinlega koma í veg fyrir
um alllangan tíma að eyjan
hverfi. Við eigum að bjarga
henni vegna hinna augljósu
og fyrirsjáanlegu hagsmuna
okkar, en Iíka vegna þess að
maður veit aldrei á líðandi
stundu hvaða verðmæti geta
orðið í því fólgin síðar meir
að gæta svona réttinda. Flestir
þeir sem ég hef rætt við um
þetta eru eindregið þeirrar
skoðunar að varðveita eigi
eyjuna, enda er staða okkar
tvímælalaust sterkari með
eyjuna ofan sjávar en neðan.“
Einar K. Guðfinnsson al-
þingismaður: „Hugmyndin
um að styrkja Kolbeinsey hef-
ur eingöngu helgast af því að
þannig mætti tryggja um-
ráðarétt okkar yfir tilteknu
hafsvæði sem okkur kynni að
vera slægur í. Með hliðsjón af
því hef ég, eins og flestir aðrir,
talið sjálfsagt að reyna ýmis-
legt til að viðhalda og vernda
eyjuna, sem nú virðist vera
lítið annað en sker á hröðu
undanhaldi fyrir náttúruöfl-
unum. En nú hefur það kom-
ið fram hjá Guðmundi Ei-
ríkssyni þjóðréttafræðingi að
Kolbeinsey muni ekki ráða
úrslitum um mörk lögsögu
okkar og að það landsvæði
sem við gerum tilkall til sé
innan 200 mílnanna frá
grunnlínum landsins sjálfs. Sé
það svo get ég ómögulega
komið auga á rétdætingu þess
að verja stórfé, sem getur
jafnvel hlaupið á einhverjum
milljörðum, til að styrkja eyj-
una.“
Gunnar Bergsteinsson, for-
stjóri Landhelgisgæslunnar:
„Eg hef lítið um þetta mál að
segja. Ég er ekki viss um
hvernig ástandið á eyjunni er
núna og hef ekki fengið neina
staðfestingu á því hversu
hratt hún eyðist. Ég vil því
enga afstöðu taka til málsins
og tel reyndar ástæðulaust að
gera sér grillur út af þessu.
Eyjan er þarna og langt í land
með að hún fari.“
Eyjólfiir Konráð Jónsson al-
þingismaðun „Ég tel sjálfsagt
að bjárga Kolbeinsey. Það
sem um er að ræða er að við
útfærslu okkar fengu íslend-
ingar 9.400 ferkílómetra
svæði norðan við eyjunna,
sem annars hefði fallið undir
lögsögu Dana. Þeir hafa mót-
mælt þessu fyrir hönd Græn-
lendinga. Ég tel að þetta séu
ógrundaðar kröfur, er mót-
fallinn þeim og tel að við eig-
um að halda okkar striki. Það
verður þá þeirra að sækja á
um það, en þeir kalla þetta
grá belti. Ég er ekki sammála
því. Mér finnst sjálfsagt að
eyjunni verði bjargað, en þó
að sjálfsögðu ekki að það
verði gert hvað sem það kost-
ar. Ég get þó ekki ímyndað
mér annað en hægt sé að
styrkja eyjuna, það mætti þá
gera einhverja skemmriskírn
á því til að byrja með.“
Þórhallur Jósepsson, aðstoð-
armaður samgönguráð-
herra: „Við þurfum að finna
út úr því hvað þarf að gera til
að tryggja hagsmuni okkar
varðandi landhelgina. Ef það
hefur í för með sér að það
þurfi að styrkja Kolbeinsey,
þá verður leitað eftir áliti lög-
gjafans á því hvort hann vill
veita nauðsynlegt fé og við
fmnum þá út úr því hversu
mikið það er. Ef í ljós kemur
að það hefur ekkert upp á sig
að styrkja eyjuna eða vernda
hana varðandi það að gæta
hagsmuna okkar í fiskveiði-
lögsögunni, þá geri ég ráð fyr-
ir að menn hafi lítinn áhuga á
að setja peninga í það. En við
höfum engin klár svör við
þessu núna.“