Pressan - 19.05.1993, Blaðsíða 25

Æ VISOG U R
Miðvikudagurinn 19. maí 1993
PRESSAN 25
ingaríks ástalífs:
„Ástin og ástríður manns-
ins hvetja hann til átaka. Við
erum partur af þessum orku-
heimi þar sem kynkraftur
mannsins fær útrás í upp-
höfnu ástandi hans. Það leiðir
til átaka... Það má mjög víða
rekja ákveðna samsvörun á
milli kynorkunnar og mikilla
andlegra afreka. Um leið og
fólk hættir að lifa kynlífi byrj-
ar það að deyja. Sumt fólk er
að deyja meiri hluta ævi sinn-
ar í stað þess að lifa lífinu lif-
andi.“
Rósa Ingólfsdóttir taldi það
einnig skyldu sína að skýra
opinberlega frá því hvernig
kynlífi sínu væri háttað. Þar
ríkti reyndar fullkomin lá-
deyða og því þurftí Rósa ekki
að notast við mörg orð:
„Ég er viss meinlætamann-
eskja hvað kynlíf varðar þótt
margir haldi að ég sé alltaf á
kafi í karlastússi. En það er nú
eitthvað annað. Ég hef ekki
gefið kjaftakerlingunum til-
efni til að smjatta á því að ég
hafi verið að sofa hjá Pétri eða
Páli. Það er engum slíkum
kjaftasögum til að dreifa
vegna þess að tilefnið hefur
ekki verið neitt.“
Ingólfur hefði líklega sagt
Rósu að með þessu athafna-
leysi ætti hún á hættu að fölna
langt urn aldur fram. Rósa
virtist sjálf sjá ókosti við þessa
stöðu sína og bætti
við íhugandi:
sem olli því að ég sá þetta allt í
einu í skörpu ljósi.“
Ástmaður Höllu lá við hlið
hennar í rúminu, og eðlilegast
hefði verið að hann hjalaði við
hana ástarorð. Víst hjalaði
hann, en við heimilistíkina:
„Ó, þú ert það fallegasta
loðna andlit sem ég hef nokk-
um tímann séð, my darling.“
Þá var ffú Linker nóg boðið
og skrifaði þykkjuþung í end-
urminningabók sína: „Þetta
gat ekki gengið.“
Það gat heldur ekki gengið
til lengdar hjá Guðlaugi Berg-
mann en hann mæddist í
mörgu, með eiginkonu á einu
heimili, ástkonu á öðru og
börn á báðum stöðum, eins
og hann skýrði samviskusam-
lega frá í ævisögu sinni sem
Óskar Guðmundsson skráði:
„Oft fannst mér eins og ég
væri að slitna í sundur. Innst
inni vissi ég að þetta tvöfalda
líf mitt gæti ekki staðið enda-
laust; að ég gæti ekki bæði
sleppt og haldið. Til uppgjörs
hlaut að koma fýrr eða síðar.
Ég vildi samt ekki horfast í
augu við þetta og leið sálar-
kvalir. Satt að segja veit ég ekki
hvernig ég lifði þetta af.“
Eiginmaður Thelmu Ing-
varsdóttur átti einnig fjöruga
spretti utan hjónabands og
hefði vafalítið sagt eitthvað
svipað hefði hann komið
minningum sínum á prent.
En eiginkonan, fegurðar-
drottningin og sýningarstúlk-
an, skrifaði bók þar sem
mestu púðri var eytt í að gera
upp hjónabandið. Niðurstað-
an var ekki ýkja frumleg en
lýstí góðu innræti:
„Lífið er ekki dans á rósum
og ef eitthvað fer úrskeiðis er
um að gera að líta á það sem
þátt í því að lifa lífinu til fulls.
Það er hvetjandi að reyna að
finna leiðir út úr vandanum,
þegar þær virðast engar vera.
Hægt er að losa alla hnúta ef
nógu sterkur vilji er fyrir
hendi.“
BflRfl SlGURJÓNSDÓTTIR
„Viö vorum saman og
þaö stirndi af okkur.“
Bryndís Schram
„Fædd til leiks og tjáning-
Kannski má segja að ég hafi
látið sjálfa mig sitja dálítið á
hakanum.“
Höllu Linker fannst liggja
ljóst fyrir að ástmaður sinn,
Rick, sinnti sér ekki af nægri
fórnfýsi, og í æviminningum
sínum segir hún:
„... ég sá skyndilega að
þetta varð að taka enda. Og
það var helst tíkin hans Ricks
Leik-
húsverur
og álitlegir
karimenn
Á dánarbeði eiginmanns
síns hvíslaði Halla Linker ást-
úðlega að honum: „Þú ert
hetjan mín.“
Þegar hún ritaði endur-
minningar sínar var Hal Lin-
ker fallið goð:
„Ég fór úr föðurhúsum og
giftist ráðríkum manni sem
stjórnaði mér í tuttugu og átta
ár. Mín saga var alltaf sögð
eftir hans höfði. Þar sást aldrei
annað en yfirborðið og það
sem hann vildi að sæist."
Við getum sent þetta til
föðurhúsanna. Hinar dæmi-
gerðu endurminningabækur á
íslandi eru yfirborðið
eitt. Þar skapar aðal-
persónan þá ímynd
sem hún vill halda í
og masar og hjalar
um lífsstarf sitt og
hugðarefni. Og ef
skrásetjari er með í
verkum þá dansar hann
gagnrýnislaust með. Hann á
jafnvel til að rjúfa ffásögn per-
sónu sinnar til þess að ljúka á
hana lofsorði, eins og Ólína
Þorvarðardóttir í endurminn-
ingabók Bryndísar Schram:
„Einhverju sinni líkti ég
henni við dansara sem getur
ekki hætt I miðju verki þótt
blæði úr fótum; leikhúsveru
sem leggur líf sitt að fótum
áhorfenda í sýningarlok. Lík-
lega er sú lýsing sönn. Bryndís
Schram er fædd til leiks og
tjáningar. Hún er fædd til þess
að túlka og hrífa aðra með.
Þannig birtir hún sinn marg-
þætta persónuleika; átökin hið
innra — stoltið og blíðuna,
fjörið og festuna, umburðar-
lyndið og tilfmningahit-
ann...“
En það þarf ekki samvinnu
til. Jónas frá Hriflu sat ekki
inni í stofú hjá Albert Guð-
mundssyni þegar hann vann
að bók um kappann. Það var
árið 1957 og í bókinni gaf
Jónas Albert þessa einkunn:
„Hann var álitlegur karl-
maður, kurteis og prúður í
framgöngu og hafði lagt á sig,
heima og erlendis, hina full-
komnustu þjálfun, sem unnt
var að fá. Albert hafði, án þess
að óska þess eða ætlað sér það
fyrirfram, orðið íslenzkur
Væringi á þeim vegi, sem Ein-
ar Benediktsson hafði mælt
með í ljóðum sínum.“
Gagnrýnin vinnubrögö
— hversu langt á aö
ganga?
Nokkrar umræður hafa
verið um það undanfarið í
breskum blöðum hvort ævi-
sagnahöfundar gangi of nærri
viðfangsefnum sínum. Tilefh-
ið er uppljóstranir um sam-
kynhneigð þekktra persóna.
Þrátt fýrir allt frjálslyndishjalið
virðist sem samkynhneigð
þyki ljóður á ráði manna,
vandræðalegur löstur sem
vænlegast er að minnast ekki
á. Það kom því ýmsum úr
jafnvægi þegar breskir ævi-
sagnaritarar sögðu ffá tíu ára
ástarævintýri leikarans virta
Laurence Olivier og Danny
Kaye og svipaður titringur er
nú í lofti vegna væntanlegra
uppljóstrana um samkyn-
hneigð skáldkonunnar vin-
sælu Daphne du Maurier
(höfundar Rebekku). Málin
eru enn vandmeðfarnari þar
sem viðkomandi aðilar virtust
hamingjusamlega giftir og
áttu börn. Breskir ævisagna-
ritarar segjast vera að vinna
sitt verk, segja frá því sem þeir
vita sannast og réttast.
Ævisagnahefð Islendinga
leyfir ekki slík vinnubrögð.
Þar ríkir þegjandi samkomu-
lag um að segja ekkert sem
komið gæti illa þeirri persónu
sem ritað er um. Meðan svo
er sitjum við uppi með ævi-
sögur sem segja ekki nema
hálfan sannleika eða alls ekki
neitt, lýsa einungis hégóma-
girnd persóna sinna og þrá
eftir upphafningu. Eða eins og
Tolstoy sagði við Chekov:
„Látum sem flesta vita af því
aðégvartil.“
Myndlist
• Sally Mann, einn þekkt-
asti og umdeildasti Ijós-
myndari Bandaríkjanna í
dag, sýnir myndir á
Mokka. Sýningunni lýkur
20. júní.
• Hjördís Frímann sýnir
málverk í Galleríi Sævars
Karls, Bankastræti 9. Op-
ið virka daga kl. 10-18 og
laugardaga 10-14. Sýn-
ingunni lýkur 9. júní.
• Margrét Valgerðardótt-
ir, Dóra Halldórsdóttir og
Ágústa P. Snæland eru
með sýningu á hugverkum
sínum úr margvíslegum
efnivið I Galleríi Hlaðvarp-
ans, Vesturgötu. Sýningin
er opin alla daga milli kl.
14 og 18. Lýkur 23. maí.
• Mai Bente Bonnevie
sýnir málverk og samstill-
ingu I Norræna húsinu.
Opið daglega frá kl.
14-19 og lýkur sýningunni
31. maí.
• Þóra Sigurðardóttir sýn-
ir skúlptúra og teikningar I
Nýlistasafninu, Vatnsstíg.
Opið daglega frá kl.
14-18. Sýningunni lýkur
30. mat.
• Jóhanna Bogadóttir
sýnir málverk I Listasafni
ASÍ við Grensásveg. Opiö
alla daga frá 14-19. Sýn-
ingin stendur til 23. maí.
• Vorsýning útskriftar-
nema MHÍ. Sýningin er á
þremur stöðum I Pænum;
Listaháskólahúsinu við
Laugarnesveg, Perlunni og
Skipholti 25. Opið daglega
I Perlunni en einungis 22.
og 23. maí á hinum tveim-
ur stööunum milli 14 og
i8.
• Óskar M.B. Jónsson,
Sveinn Einarsson frá Hrjót
og Ingvar Ellert Óskars-
son eru á safnsýningu I
Nýlistasafninu. Opið dag-
lega frá 14-18. Lýkur 30.
maí.
• Arnold Postl frá Vlnar-
borg sýnir málverk I Gerðu-
bergi.
• Gunnar Örn sýnir mynd-
verk á pappírí Portinu. Op-
ið alla daga nema þriðju-
daga kl. 14-18.
• Leikskólabörn, ásamt
starfsfólki sex leikskóla I
Reykjavlk, eiga heiðurinn
af myndum sem hengdar
hafa verið upp I Geysis-
húsinu, 2. hæð. Opið virka
daga kl. 10-17 og um
helgar kl. 11-16.
• Róska sýnir málverk I
Sólon íslandus.
• Hannes Lárusson sýnir
ný verk I Gallerí Gangi.
• Ásgrímur Jónsson.
Myndir eftir Ásgrím Jóns-
son úr íslenskum þjóðsög-
um. Opið um helgar kl.
13.30-16.
• Ásmundur Sveins-
son.Bókmenntirnar I list
Ásmundar Sveinssonar.
Opið alla daga kl. 10-16.
• Valgerður Bergsdóttir
sýnir litaðar teikningar
sem lýsingar við fornar
helgimyndir Sólarljóða I
Listmunahúsinu, Hafnar-
húsinu við Tryggvagötu.
Opið virka daga frá 10-18
og um helgar 14-18. Sýn-
ingunni lýkur 23. mal.
• Orka og víddir - Boreal-
is 6. Samsýning íslenskra
og erlendra listamanna I
Listasafni íslands. Sýn-
ingunni lýkur 20. júní.
• Björg Þorsteinsdóttir
sýnir verk unnin á striga
og pappír I Listamiðstöð-
inni Hafnarborg, Hafnar-
firði. Opið alla daga frá
12-18 nema þriðjudaga.
Sýningunni lýkur 31. mal.
• Magdalena Margrét
Kjartansdóttir sýnir stór og
litrík grafíkverk I Stöðla-
koti. Opið alla daga nema
mánudaga kl. 14-18. Sýn-
ingu lýkur 23. maí.