Pressan - 03.06.1993, Síða 8

F R ETT I R
8 PRESSAN
Fimmtudagurinn 3. júní 1993
Stofnun og rekstur Stálverksmiðjunnar snerist ekki um að búa til stál
Hutleníu*
Cxtk ot'Cig
Khod«8
(wolcy
Pctor Talicr.
Any other iðose, plMte ?
yro«r. i Potei Tallon 17.05.S1
Nú er ríflega eitt og hálft ár síðan
rekstrí Stálverksmiðjunnar hf. í Kapellu-
hrauni fyrir utan Hafnarfjörð var hætt.
Allar tilraunir til að koma verksmiðjunni
afstað á ný hafa reynst árangurslausar.
Enginn virðist treysta sér til að finna
henni rekstrargrundvöll og smám sam-
an hefur verið að renna upp fyrir mönn-
um að hún hafði aldrei neinar heilbrigð-
ar forsendur.
Geoff Crowley
Rekstrarstjóri StálverksmiOjunnar segist vera sannfæróur um
þad í dag ad uppsetning verksmiöjunnar hafi snúist um eitthvaö
annaö en upp var gefiö.
Geoff Crowley, rekstrarstjóri stálverksmiðjunnar
Ipasco-menn ætl-
uðu sér aldrei að
reka verksmiðjuna
ICELAHOIC STCEL )!?
After lejsgfthy dlacuíflions with ícttlandic Sttttti'e huditore, l f ind
th»t thttro 1» ro altom«tiv« to «í»tall*rt TISÍB »nd CXPCWSES «ha«t»
to cover thls roeh«ro»eb5<< Xt«i*. Th* littn ot liwalcinq « fi»t «1.1
ir.cluMve jkonthly foo í» not «ccei>t»hl».
«rc«, t mx»d YOtlh holjí t
1 » Kccord M<t daye opcnt in tcnlttiy)
2 - Hccord AS HAKY vorking -day& ss pottslbl<»/«rnsiM« that you
ioot you *pont working on icelaiwUc Ste«l effalrr. outBídn
oi tccland
3 - liocord th<! TCtAI. of «11 ooni«>» in eonnftctitvr. wlth
ICOihndíC Stttttl tttfftir* (Thitt KhCuld agrstt vith nny «xp»nae
ebeet you edgnt h«v* suboino:!, IncludinQ Alrfsrár, hotals
ttllovnncttí, ntc.)
Kottt - l>a KOí includo sr.y ttxpor.no t-hat h«* pttid by
Xcelsnclic Steal, or vill go tiirough ttojr. hools Hirectiy, vo
»uat not doubl* chargc. Andy ntA John, plosso «dvi*« m» of
paSary, »JIov*nco«, ttirfor oxpttnsos pald diroctly by
tcoiondio Stoolj *»» vlIX hovo to b« pttrtíco.lorly c«r*ful in
your cttitfi
Ir. ordttr to r«ach our tnt.«l invoicín.j targst oí circs ÍS? <0,000
»onth, vc_wi 11 btt obllood to h-t thc nxi: a,n3 KTftHSBS
roaaontthiy hord, «* only tt lioitod ouobor oi «te ifivolved
MlNNISBLAÐIÐ UM HVERNIG „BÚA“ ÁTTl TIL KOSTNAÐARREIKNINGA
Á minnisblaöinu kemur fram aö endurskoöandi fyrirtækisins hafi gert athuga-
semdir viö aö fá bara eina tölu ósundurliðaöa fyrir kostnaöarreikningum vegna
„sérfræöiaöstoöar".
Þvísegir Peter Tallon aö hann þurfi „hjálp" viö aö láta kostnaöarreikningana
ganga upp. Hann leggur fram áætlun í þremur liöum:
1. Færiö inn ALLA daga á íslandi.
2. Færiö inn EINS MARGA vinnudaga og mögulegt/ráölegt er og ykkur fannst
þiö vera aö vinna viö Stáiverksmiöjuna utan íslands.
3. Færiö inn heildarupphæö allra þeirra fjármuna sem eytt var viö íslensku stál-
verksmiöjuna.
ílokin segir Tallon aö; „...we will be obliged to hit the TIME and EXPENSES rea-
sonably hard, as only a limited number of people are invoived".
„Eftir því sem ég fer oftar
yfir þetta mál verð ég sann-
færðari um að það hafi aldrei
verið ætlun Ipasco-manna að
reka hér verksmiðju. Upp-
setning og starffæksia hennar
þann tíma sem hún var í gangi
snerist um eitthvað allt ann-
að,“ sagði Geoff Crowley, sem
var rekstrarstjóri verksmiðj-
unnar þann tíma sem hún var
starfrækt auk þess sent hann
vann fyrir hönd þrotabúsins
við að selja verksmiðjuna.
„Ég tel að svona verksmiðju
sé ekki hægt að reka hér og
það hafi aldrei verið neinir
möguieikar á því. Það er
margt sem stuðlar að því;
Þetta er gömul verksmiðja, frá
því fyrir 1970; hráefnið þarf að
fá að fá mestu erlendis frá,
heimamarkaður enginn og
heimsmarkaðurinn ofmettað-
ur. Framleiðslukostnaðurinn
er hærri en söluverðmæti af-
urðanna þannig að það segir
sig sjálft að þetta gæti aldrei
gengið upp.“
Svo virðist sem uppsetning
verksmiðjunnar hér á landi
hafi verið í þeim tilgangi ein-
um að gera erlenda fyrirtæk-
inu Ipasco kleift að hafa
óheyrilegar fjárhæðir út úr
bankakerfinu og losna um leið
við óseljanlega verksmiðju.
Fyrirtækið Ipasco Steel Ltd.
hefur um árabil stundað nið-
urrif og sölu á notuðum verk-
smiðjum í Evrópu og flutning
þeirra til þriðjaheimslanda.
Þar eru verksmiðjurnar reistar
og reknar af nýjum aðilum.
Ipasco hafði því litla reynslu af
rekstri slíkra verksmiðja þegar
það ákvað að reyna fyrir sér
hér. Verksmiðjupartar úr
óseljanlegum lager þeirra voru
tíndir saman og sendir til Is-
lands.
Eftir að hafa fundið sér ís-
lenska samstarfsaðila til að
uppfylla reglur um eignarhald
hófst uppsetning verksmiðj-
unnar. Byggingin fór fljótlega
úr böndunum og brátt kom í
ljós að kostnaður við uppsetn-
ingu verksmiðjunnar yrði
mun hærri en gert hafði verið
ráð fyrir. Til að hafa aðra hlut-
hafa ánægða var ný „hag-
kvæmnisáætlun“ gerð þar
sem afköst verksmiðjunnar
voru aukin og gæðastuðull
framleiðslunnar hækkaður, og
þannig urðu áætlaðar tekjur
enn meiri.
Lánastofnanir treystu
hver á eftirlitshlutverk
annarrar
Lánardrottnar virtust þann-
ig vera ánægðir en svo virðist
sem þeir hafi aldrei haft neina
burði til að meta á sjálfstæðan
máta rekstrarhorfur verk-
smiðjunnar. Sá banki sem lík-
lega hefur farið verst út úr
þessu er Bank Mees & Hope í
Hollandi, sem tapaði að
minnsta kosti 400 milljónum
á gjaldþrotinu. Sérstaklega
virðist bankinn hafa farið illa
út úr veðtöku í brotajárns-
haugum verksmiðjunnar, eins
og kom fram í Morgunblað-
inu í mars síðastliðnum.
Bankinn sætti sig við að
styðjast við tveggja síðna
skýrslu sem Sture Svensson,
fyrrverandi starfsmaður
Swedish Steel, gerði 7. maí ár-
ið 1991 og í framhaldi af því
greiddi bankinn út tveggja
milljóna dollara rekstrarlán,
sem var að streyma inn ffam
að gjaldþrotinu og tapaðist að
fúllu. Svo virðist sem íslenskar
lánastofhanir hafi treyst því að
allt væri í lagi með fram-
kvæmdina úr því að erlendur
banki væri tilbúinn að hætta
svo miklu. I framhaldi af því
fékk Stálfélagið ýmsa fyrir-
greiðslu sem að ýmsu leyti var
á kostnað Hringrásar, sem
ffarn að þessu hafi fúndið sér
eigin forsendur til að reka
brotajámssöfnun hér á landi.
Glýjan yfir verksmiðjurekstr-
inum með veðhæfum eignum
virðist hafa orðið skynseminni
yfirsterkari.
Til marks um blekkingar
gagnvart lánastofnunum má
nefna að starfsmönnum verk-
smiðjunnar var skipað að
ræsa hana í einn dag skömmu
fýrir gjaldþrotið vegna heim-
sóknar starfsmanns hollenska
bankans. Þá var verksmiðjan
stopp vegna skorts á hráefni,
sem skapaðist vegna þess að
ekki hafði verið greitt fyrir
hráefni um skeið. Skipunin
kom erlendis ffá, nánar tiltek-
ið ffá stjórnarformanni fyrir-
tækisins, Birni Hallenius.
Þrátt fyrir mótmæli rekstrar-
stjórans, sem taldi þetta fárán-
lega og barnalega ákvörðun,
var verksmiðjan ræst og
slökkt síðan affur á henni þeg-
ar bankamaðurinn var horf-
inn. Framleiðslan þennan dag
var verðlaus og var bætt í
brotajárnshauginn aftur.
Byggingarverktakar
fengu greitt í hlutafé
Fljótlega á byggingartíman-
um kom í ljós að Ipasco-
menn æduðu sér að verja sem
minnstu af fénu til sjálfrar
byggingarinnar. Verktakar
fengu greitt í hlutafé og þann-
ig varð til dæmis Haraldur
Þór Ólason í Furu (nú eig-
andi að brotajárnshaugnum)
einn stærsti hluthafinn. Nið-
urstaðan varð því sú að Ip-
asco-menn stjórnuðu og áttu
verksmiðju sem þeir þó aldrei
höfðu látið neitt fé í. En um
leið beittu þeir margvíslegum
aðferðum til að hafa fé af
verksmiðjunni. Það var meðal
annars með þeim hætti að
rukka fyrir tæki sem aldrei
voru afhent og þjónustu sem
aldrei var innt af hendi.
Stálfélagið rukkað um
30 milljónir fyrir vél
sem aldrei kom til
landsins
Sláandi dæmi um þetta má
fmna við kaup á slípivél
(grinding machine). I fundar-
gerðum félagsins fyrir 29. maí
1991, sem færð var inn 14. ág-
úst 1991, sést að málið er rætt
að tilhlutan áðurnefnds Sture
Svensons en engin ákvörðun
tekin. Þar kom fram það álit
að vélin væri nauðsynleg fyrir
verksmiðjuna og myndi kosta
hálfa milljón dollara eða ríf-
lega 30 milljónir króna. Þar
sem þetta var síðasti skráði
stjórnarfundur virðist sem
aldrei hafi verið tekin formleg
ákvörðun um kaupin, en þess