Pressan - 22.07.1993, Blaðsíða 10

F R ETT I R
10 PRESSAN
Fimmtudagurinn 22. júlí 1993
Það sem Jóhanna sagði um deilurnar við Jón Baldvin, málefnaágreining, óheilindi og persónuleg átök.
„Ég get ekki brugðist við til-
finningum,“ sagði Jón Bald-
vin Hannibalsson aðspurður
um viðbrögð við ræðu Jó-
hönnu Sigurðardóttur á
flokksstjórnarfundi síðasta
sunnudag. Hans skýring —
og reyndar viðtekin skýring
flestra sem um málið hafa
skrifað — er að Jóhanna hafi
sagt af sér varaformennsku í
Alþýðuflokknum vegna per-
sónulegra, ekki málefnalegra,
deilna þeirra tveggja.
I ræðu Jóhönnu á fundin-
um kom hins vegar hvort
tveggja fram, persónuleg
ádeila á Jón Baldvin fyrir
óheilindi og óþolandi vinnu-
„Viku eftir að égfer
í leyfi byrjarfor-
maðurinn síðan
sitt leikrit og telur
sigfyrst hafa
ástœðu til að hafa
samband við vara-
formann sinn þrem
dögum síðar, á
laugardegi. Málið
var komið ífjöl-
miðla áföstudegi. “
brögð og upptalning á tiltekn-
um málefnum sem þau hafa
tekizt á um síðustu misserin.
Þetta fléttast reyndar saman;
Jóhanna sakar Jón Baldvin
um að hlusta ekki á skoðanir
varaformanns flokksins og
taka ákvarðanir um mikil-
væga stefnumörkun án nokk-
urs samráðs og í reynd útiloka
sig frá ákvarðanatöku. Þetta
rekur hún til þess tfma þegar
flokkurinn hóf ríkisstjórnar-
þátttöku árið 1987.
Af ræðu Jóhönnu má ráða
að hún telur ffamkomu Jóns
Baldvins afar niðurlægjandi.
Þannig segist hún ekki áfellast
þær flokkssystur sínar sem
gagnrýndu ákvörðun hennar,
þar sem sú skoðun markaðist
af „ókunnugleika þeirra sem
ekki hafa upplifað að sjálfs-
virðing þeirra og reisn sem
persónu og sem stjórnmála-
manns hefur verið fótum
troðin.“
Forystumenn í Alþýðu-
flokknum hafa ekki tekizt svo
alvarlega á síðan haustið 1982,
þegar Vilmundur Gylfason
yfirgaf flokkinn. Jóhanna lét
PRESSUNNI góðfúslega í té
eintak af ræðu sinni.
Ég spyr formanninn...
1 ræðunni telur Jóhanna
upp lista málefna sem hún
segir þau Jón Baldvin (og lík-
lega einnig þá Jón Sigurðs-
son) hafa verið ósammála um,
þar á meðal: einkavæðingu
ríkisbanka og Pósts og síma,
hallamarkmið fjárlaga, skatta-
stefnu, niðurskurð á fram-
kvæmdasjóði fatlaðra og
þjónustu við þá, upptöku
skólagjalda og þjónustugjalda
í heilbrigðiskerfi, hversu langt
eigi að ganga í tekjutengingu
lífeyris, hældcun ellilífeyrisald-
urs, félagslega húsnæðiskerfið,
húsbréfakerfið, fæðingarorlof
og skerðingu á vaxtabótum og
barnabótum. Hún vísar í
„Raunverulega
1988 varljóst að
áherslumunur okk-
ar og ágreiningur
umframkvœmd á
stefnumiðum
flokksins var það
mikill að það gengi
sennilega ekki að
við störfuðum sam-
an semformaður
og varaformaður. “
samþykktir flokksins, sem
hún segir styðja sínar áherzlur
í velferðar- og ríkisfjármálum,
klassíska jafnaðarstefnu gegn
tækni- og markaðshyggju
Jóns Baldvins.
Hún segir einnig:
„Ég spyr formanninn
hversu oft það hafi komið fýr-
ir að hann hafi verið búinn án
minnar vitundar að ganga ffá
og ákveða hluti í ýmsum mik-
ilvægum málum, t.d. í fjár-
lagagerðinni, sem ekki varð
breytt og varaformaðurinn
átti að blessa? Ég minnist þess
tíma að hann var með hótanir
um stjórnarslit ef ég sam-
þykkti ekki það sem hann og
hans ráðgjafar höfðu sam-
þykkt og lagt á ráðin um, jafn-
vel í þeim málaflokkum sem
heyra undir það ráðuneyti
sem ég ber ábyrgð á.
Og ég spyr formanninn
hvað oft hefúr hann gefið mér
kost á því á þessum 6 árum,
sem við höfum verið ráðherr-
ar og ég hans varaformaður,
að tilnefna mann til þess að
undirbúa fjárlagagerðina eða
efnahagsaðgerðir? Þar hefur
hann stillt sínum mönnum
með sínar skoðanir til þess að
fá sína niðurstöðu."
Og ennff emur:
„Raunverulega 1988 var
ljóst að áherslumunur okkar
og ágreiningur um fram-
kvæmd á stefnumiðum
flokksins var það mikill að það
gengi sennilega ekki að við
störfuðum saman sem for-
maður og varaformaður jafn-
vel þó það væri í nafni sátta og
einingar í flokknum. Og ég
gerði mistök með því að bjóða
mig ekki ffam sem formaður
á síðasta flokksþingi, þegar
Jón Baldvin hótaði að fara
ekki fram sem formaður
flokksins nema breytt yrði
lýðræðislegri niðurstöðu sem
varð um mikið ágreiningsefni
— þjónustugjöld í velferðar-
kerfinu — þar sem skoðanir
hans urðu undir.“
Fyrir neðan alit vel-
sæmi
En það eru ekki síður
vinnubrögð Jóns Baldvins,
tengd þessum ágreiningi, sem
Jóhanna gerir að umtalsefni.
Jóhanna rekur samskiptaörð-
ugleika þeirra og segir svo:
„Ég batt vonir við að sam-
starf okkar mundi breytast
eftir að við lentum nokkuð
hart saman við síðustu fjár-
lagagerð, þar sem við saman
fórum yfir okkar samskipti og
ég trúði á loforð formannsins
um breytingar á okkar sam-
skiptum sem formanns og
varaformanns. Vinnuaðferðir
formannsins kringum ráð-
herraskiptin sýndu annað....“
Jón Baldvin hefur sagt að
Jóhanna hafi neitað að víkja
úr félagsmálaráðuneytinu til
þess að Rannveig gæti orðið
ráðherra og þá loks hún hefði
gefið kost á þvi — örskömmu
fyrir þingflokksfund — hafi
það verið of seint. Hann segir
það einnig ákvörðun þing-
floklcsins — ekki sína — hver
niðurstaðan varð í ráðherra-
skiptum. Útgáfa Jóhönnu er
töluvert öðruvísi:
„I aðdraganda ráðherra-
skiptanna var töluverð um-
fjöllun um þetta mál í fjöl-
miðlum og ég átti nokkur
samtöl við formanninn eins
og hann kannske við aðra
þingmenn um þessi ráðherra-
skipti. Hann spurði mig hvort
ég vildi skipta og fara yfir í
heilbrigðisráðuneytið. Ég
viðurkenni að ég var treg til
þess en ég sagði honum
a.m.k. tvisvar í áheyrn eins
þingmanns og eins ráð-
herra, töluvert löngu áður
en formaðurinn ákvað að
láta til skarar skxíða, að ég
væri treg til þess, en ef það
mætti verða til þess að
Rannveig yrði ráðherra,
sem besta þekkingu og yfir-
sýn hefur í málaflokkum
ráðuneytisins, væri ég tilbú-
in að skoða það mál.
Þetta ítrekaði ég síðan af-
dráttarlaust við formanninn
þegar hann hringdi í mig
þegar ég var í ffíi erlendis að
ég væri tilbúin að fara í heil-
brigðisráðuneytið ef að '
Rannveig yrði félagsmála-
ráðherra. Formaðurinn
sagði, eftir afsögn mína, í
beinni útsendingu í sjón-
varpi, að þetta hafi verið of
seint fram komið og ef
[það] hefði komið fyrr væri
vinkona mín, eins og hann
svo smekklega orðaði það,
sennilega orðin ráðherra.
Svona málflutningur Jóns
Baldvins er ekki bara meið-
andi — hann er fyrir neðan
allt velsæmi. Og spyrja má af
hverju [þetta] var of seint
fram komið — varla getur
formaðurinn hafa verið búinn
að gefa bindandi loforð um
hvernig ráðherrasldptin yrðu
„Égfann eftir
langa og vel
ígrundaða yfirlegu
að éggœti ekki tek-
ið meira í sam-
skiptum tnínum
við Jón Baldvin —
samskiptum mín-
um við hann sem
varaformaður hefði
verið svo ítrekað
misboðið að því
yrði að Ijúka efég
œtti að halda ein-
hverri reisn gagn-
vart samvisku
minni og sjálfsvirð-
ingu sem stjórn-
málamanns. “
þegar hann hafði samband við
mig erlendis — tveimur dög-
um áður en ráðherraskiptin
voru afgreidd í þingflokknum.
Við Jón Baldvin áttum
samtal deginum áður en ég
fór í mitt leyfi þar sem við
vorum sammála um það að
réttast væri að bíða með ráð-
herrasldptin ffam í júlímánuð
og að einn úr okkar hópi gæti
á ríkisráðsfundi, þegar Jón
„Ég greindi Jóni
Baldvini einnig
frá því að ég sem
varaformaður
œtti a.m.k. rétt á
að vita hvaða til-
lögu hann gerði.
Því var einnig
neitað. “
Sigurðsson yrði leystur undan
embætti viðskiptaráðherra,
teldð við því embætti og síðan
yrðu málin skoðuð í heild
sinni í byrjun júlí.
Þetta var niðurstaðan vegna
skiptra skoðana sem uppi
voru um ráðherraskiptin og
einnig vegna þess að Sjálf-
stæðisflolckurinn hafði ekki
tekið ákvörðun í sínum mál-
um. Miðvikudaginn 2. júní,
viku eftir að ég fer í mitt leyfi,
byrjar formaðurinn síðan sitt
leikrit og telur sig fyrst hafa
ástæðu til að hafa samband
við varaformann sinn þrem
dögum síðar eða á laugardegi
5. júní, þegar hann hafði þeg-
ar rætt við báða leandidatana á
fimmtudegi, sem síðan urðu
ráðherrar, Össur og Guð-
mund Áma. Málið var komið
í fjölmiðla á föstudegi og á
laugardegi hefur hann fyrst
samband við mig.... Ég floklca
það undir almennt siðgæði og
eðlilegar samskiptavenjur for-
manns og varaformanns í
stjórnmálaflokld, þegar breyt-
ing verður á mikilvægri
ákvörðun sem formaður og
varaformaður hafa fastmæl-
um bundist um, að þessir
tveir aðilar tali fyrst saman
um breytinguna á fyrri
ákvörðun, en ekki eftir að
málið er komið á fulla ferð og
opinbert orðið í fjölmiðl-
um....
Ég ítrekaði [þá ósk að for-