Pressan - 22.07.1993, Blaðsíða 13

S KOÐA N I R
Fimmtudagurinn 22. júlí 1993
PRESSAN 13
DAS KAPITAL
Kofi Tómasar frœnda
STJORNMAL
Markús Örn og litli maðurinn
I kjölfar efriahagserfiðleika í
lok viðreisnarára fundu
fyndnir menn upp orðið
byggðastefnu. Hið stjórn-
málalega markmið byggða-
stefnunar var það að halda
öllu landinu í byggð. Nú er
það í raun þversögn, að það
þurfi stjórnmálastefnu til að
halda landinu í byggð. Ef
landsvæði er lífvænlegt, þá
leita þegnar þangað. Ef land-
svæði verður ekki lengur líf-
vænlegt, þá dugar engin ósk-
hyggja til að halda því land-
svæði í byggð.
I kjölfar stjórnarmyndunar
1971 var stofnuð Fram-
kvæmdastofnun ríkisins og
átti hún að verða þungamiðj-
an í framkvæmd stjórnar-
stefnunar. Framkvæmda-
stofnun var mjög þunglama-
leg í uppbyggingu, stofnunin
var með 5 manna stjórn og
þrjá forstjóra, sem í daglegu
tali voru kallaðir komissarar.
Þeir voru sérstakir fulltrúar
stjórnarflokkanna. Undir
þeim sátu 3 faglegir deildar-
stjórar.
Framkvæmdastofhun hafði
aðsetur við Rauðarárstíg. Var
það talin mikill kostur, því sú
gata er opin í báða enda. Rík-
isstjórnin setti sér það mark-
mið, að Framkvæmdastofnun
hefði til ráðstöfunar 2% af
þjóðartekjum á hverju ári.
Önnur markmið voru mjög á
reiki og ríkti fullkomin henti-
stefna við ráðstöfun þeirra
fjármuna, sem stofnunin
hafði til umráða.
Sjálfstæðisflokkurinn, sem
var í stjórnarandstöðu þegar
Framkvæmdastofnun var
stofnuð, barðist af alefli gegn
þessari stofnun, en flokkurinn
söðlaði snarlega um þegar
hann komst í stjórn 1974 og
gerði Sverri Hermannsson að
kjötkatlaverði og kommissar.
Þar með fór Sjálfstæðisflokk-
urinn að nota Framkvæmda-
stofnun eins og brókina sína
eins og Framsóknarflokkur-
inn hafði gert áður. Sjálfstæð-
ismenn bættu þó um betur
með ráðslag sitt á stofnuninni,
sem þá hét reyndar Byggða-
stofhun, þegar Eggert Hauk-
dal gerðist stjórnarformaður í
umboði Gunnars Thorodd-
sen.
Nú stendur til að slá þessa
stofnun af og setja Utanríkis-
ráðuneytið í hús Byggðastofn-
unar, sem manna á meðal er
kallað kofi Tómasar frænda.
Sjálfstæðismaðurinn Matthías
Ég hef aldrei skilið Moggann
almennilega. Veit þó að hann
uppfyllir ekki þær kröfur sem
á að gera til stærsta dagblaðs
landsins, er einfaldlega of
slappur í fréttum til þess.
Reglulega aðsendar greinar
eru athygliverðasta efnið í
blaðinu og fréttaflutningur
lýtur einhverjum allt öðrum
lögmálum en tíðkast hjá vest-
rænum blöðum.
En þetta hefur að minnsta
kosti eina jákvæða hliðarverk-
un. Af því að Mogginn er
svona undarlegur er hann oft
óborganlega fyndinn, að ekki
sé sagt hlægilegur. Ágætis-
Bjarnason stjórnarformaður
berst þó á hæl og hnakka fyrir
líf Byggðastofhunar.
Á þessum tímamótum er
rétt að hugleiða hvaða áhrif
stofnunin hefur haft á upp-
byggingu á landsbyggðinni. í
upphafi voru starfsreglur
lánadeildar Framkvæmda-
stofnunar þannig að ekki
mátti lána til Suðumesja. Var
það arfur frá Atvinnujöfiiun-
arsjóði viðreisnarstjórnarinn-
ar. Erfitt atvinnuástand á Suð-
urnesjum er því árangur af
starfi Framkvæmdastofnunar
ríkissins.
En ekki verður sagt að
stofnunin hafi valið sér ný-
stárleg verkefni í upphafi
starfsferils síns. Fyrsta stóra
verkefnið var að togaravæða
landið. Var þar um að ræða
endurprentun á nýsköpunar-
togurum í nýrri útgáfu. Einn
sjávarútvegsráðherra þessa
tíma, Steingrímur Hermanns-
son, taldi reyndar að togara-
floti landsmanna væri alls ekki
nógu stór fyrir byggðir lands-
ins. Afrakstursgeta miðanna
skipti hann ekki máli. Þessir
togarar em nú flestir að ganga
úr sér og eigendur þeirra eru
alls ekki í standi til að endur-
nýja þá.
Önnur gæluverkefhi í nafni
byggðastefnu voru uppbygg-
ing pijónastofa, sem í dag em
allar gjaldþrota. Öll starfsemi
Framkvæmdastofnunar og
Byggðastofhunar miðaðist því
við að hlúa að hefðbundnum
láglaunaatvinnugreinum fyrir
ófaglært verkafólk.
En hin mynd byggðastefn-
dæmi um það birtist fyrir
nokkrum dögum. Þá var á
fréttasíðu (fyrir ffaman miðju,
sem mínir Moggasérffæðing-
ar segja að sé bezti staður í
blaðinu) þessi fýrirsögn: „Góð
aðsókn að ferðum Heims-
klúbbs lngólfs“. Á eftir fýlgdi
orðrétt auglýsing í gervi ffétta-
tilkynningar frá Ingólfi Guð-
brandssyni um hversu margir
kaupa af honum ferðir til fjar-
lægra landa.
Við höfum auðvitað séð þessa
fréttatilkynningu áður. Hún
birtist reglulega í Mogganum,
yfirleitt með svipaðri eða
sömu fyrirsögn. Einhver
unnar var uppbygging skóla-
kerfis á framhaldsskólastigi á
landsbyggðinni. Það unga
fólk, sem lagt hefur í fram-
haldsnám, hefur að námi
loknu ekki að nokkru að
hverfa í sinni heimabyggð. Að
vísu hefur verið settur á stofn
vísir að háskóla á Akureyri, en
sú háskólastarfsemi er nú
reyndar á refabúskaparstigi.
Þetta er eins og í nýlendun-
um, efnilegt fólk er menntað
burt en hinir sem ekki leggja
fyrir sig langskólanám sitja
eftir í eymdinni. Þeir sem eiga
fiskveiði kvóta geta selt kvót-
ann og flutt í burtu og gert
gamla húsið sitt að sumar-
dvalastað.
Það hefur verið haft á orði
að staðir eins og Seyðisfjörður
verði heila öld að ná sér eftir
að þingmenn kjördæmisins,
Tómas Árnason og Sverrir
Hermannsson, mokuðu láns-
fé frá Framkvæmda- og
Byggðastofhun í vonlausan at-
vinnurekstur á staðnum. Vís
maður hefur reyndar bent á,
að rétt sé að kalla á Almanna-
vamir ef Byggðastofnun ætlar
að koma nálægt atvinnu-
rekstri. Sannast það á Seyðis-
firði.
Framkvæmdastofnun ríkis-
ins og Byggðastofnun hafa
gert landsbyggðina á íslandi
að sviðinni jörð. Stofnanimar
hafa frestað framförum í tvo
áratugi. Megi starfsemi þess-
ara stofnana verða víti til
varnaðar í þeirri atvinnuupp-
byggingu, sem mun fara ffam
á landsbyggðinni á komandi
áratugum.
„Við vitum líka af
reynslu að Mogg-
inn og Ingólfur
hafa átt í einhverju
dularfullu ástar-
sambandi árum
saman ogþað er
allt bara frekar
sœtt. “
myndi spyrja hvaða öðru dag-
blaði með sjálfsvirðingu (eða á
að segja „virðulegu blaði“?)
dytti í hug að stilla svona aug-
lýsingu upp sem ffétt og bjóða
Ef við göngum útffá því að
Markús Örn Antonsson borg-
arstjóri lesi Alþýðublaðið, ein-
sog upplýstum manni sæmir,
þá getum við líka gert ráð fýrir
því að honum hafi svelgst á
morgunkaffinu í síðustu viku
þegar hann sá skilaboð frá
París í málgagni jafhaðarstefn-
unnar: „Einhver verður að
hugsa um litla manninn11.
Já, Albert Guðmundsson er
að koma heim. Hann hefur að
eigin sögn verið í pólitískri út-
legð í París í nokkur ár en nú
er honum ekki til setunnar
boðið. Albert ffétti alla leið til
Parísar að allt væri í kaldakoli
á Islandi og að litli maðurinn
ætti um sárt að binda.
Hafi hinir ungu leiðtogar
Sjálfstæðisflokksins haldið að
þeir væru lausir við vinsælasta
alþýðuforingja flokksins síð-
ustu tuttugu og eitthvað ár —
þá er það hrapallegur mis-
skilningur.
Albert Guðmundsson verð-
ur að vísu sjötugur í haust en
hann er nú samt að dusta ryk-
ið af pólitísku takkaskónum
sínum. Skyldan kallar. Og það
er enganveginn gefið að hann
gangi til liðs við Sjálfstæðis-
flokicinn aftur. Albert lítur
nefnilega svo á að alvarlegt
unglingavandamál hrjái Sjálf-
stæðisflokkinn.
Og nú er hann að hugsa um
að bjóða fram sérstakan lista
við borgarstjórnarkosningar í
Reykjavík á næsta ári. Þá getur
Markús Örn tekið til á skrif-
borðinu sínu og kvatt end-
urnar á Tjörninni.
Þeim sem þykir gaman að
sletta frönsku kalla Albert
gjarnan „enfant terrible" ís-
lenskra stjórnmála. En sá rétt
tæplega sjötugi Albert sem tal-
aði við Alþýðublaðið hljómaði
frekar einsog grand-old-man
sem telur rétt að skakka leik
pörupilta. I föðurlegum tóni
sagði Albert að Sjálfstæðis-
flokkurinn nú um stundir ætti
harla lítið sameiginlegt með
þeim Sjálfstæðisflokki sem
einu sinni var. Einu sinni var
pláss í Sjálfstæðisflokknum
fýrir htla manninn. Ekki leng-
ur, því miður, segir Albert.
Frjálshyggjuliðið í forystu
flokksins hugsar ekki um litla
manninn.
Og vel að merkja: Litli mað-
urinn, ef einhver skyldi nú
vera búinn að gleyma því, er
enginn annar en allur al-
menningur á íslandi.
lesendum sínum upp á það
athugasemdalaust.
En það er næstum ósann-
gjarnt að spyrja svona, því við
vitum líka af reynslu að
Mogginn og Ingólfur hafa átt í
einhverju dularfullu ástarsam-
bandi árum saman og það er
allt bara ffekar sætt. Mogginn
birtir fréttatilkynningar eða
tekur viðtöl við Ingólf —
hann auglýsir og fær að velja
hvort hann er í hvítri eða
svartri skyrtu á viðtalsmynd-
inni. Meinlaust grín.
En tveimur dögum seinna
birtist hins vegar önnur ffétt í
Mogganum undir fýrirsögn-
Sjálfstæðisflokkurinn í
Reykjavík á ekki sjö dagana
sæla. Fyrir tveimur árum var
Markús Örn sjanghæjaður í
borgarstjórastólinn þegar
Davíð Óddsson ákvað að
verða forsætisráðherra. Af-
hverju? Jú, í hinum stóra og
samhenta hópi borgarfulltrúa
fannst enginn — alls enginn
— sem Davíð treysti.
Ekki vantaði að ýmsir mæt-
ir fulltrúar Sjálfstæðisflokksins
gætu sem best hugsað sér að
setjast í dúnmjúkan stól borg-
arstjóra. Hér eru nokkur
dæmi (þótt hæstvirtir kjós-
endur kannist tæpast við öll
nöfnin) um þá sem vildu ger-
ast stjórnendur Reykjavíkur-
borgar vorið 1991: Árni Sig-
fússon, Katrín Fjeldsted,
Magnús Leifur Sveinsson,
Júh'us Hafstein og Vilhjálmur
Þórmundur Vilhjálmsson.
Sextíu prósent Reykvíkinga
kusu þetta fólk i borgarstjórn
Reykjavíkur árið 1990. En
Reykvíkingar þekktu þetta
fólk samt ekki, öðruvísi en
sem strengjabrúðurnar hans
Davíðs.
Auðvitað þekkti Davíð þau
Árna og Katrínu og Magnús
Leif og Júlíus og Vilhjálm Þór-
mund þótt Reykvíkingar
gerðu það ekki. Og þegar
Davíð hafði í huga sér mátað
þau öll í borgarstjórastólinn
hringdi hann í Markús örn
og bað hann í guðanna bæn-
um að verða borgarstjóri.
Markús Örn sagði játakk.
Og nú situr hann í súpunni.
Markús Örn þarf að taka út
inni „Veruleg aukning bókana
í sérferðir Urvals-Utsýnar“.
Og á eftir fýlgdi önnur orðrétt
fféttatilkynning, ffá fýrirtæki í
samkeppni við Ingólf.
Ég veit ekki hvernig þessi
seinni frétt Moggans varð til.
Þó er ekki ótrúlegt að Úrval-
Útsýn hafi ákveðið að nýta sér
þessa sérstöku fréttastefnu
Morgunblaðsins til að koma á
framfæri sinni eigin ókeypis
auglýsingu. Mogginn spilar
aftur með, enda vafalaust til-
neyddur effir það sem á und-
an fór. Það er góður bissniss
hjá Úrval-Útsýn, þótt ekki
sýni það mikla virðingu fýrir
timburmennina af sukki Sjálf-
stæðisflokksins í Reykjavík
síðasta áratug. Davíð Ódd-
sonn stjómaði borginni í góð-
æri og tókst að láta fólk trúa
því að engu skipti hversu
miklu væri sóða út og suður
— fjárhirslurnar fýlltust bara
jafnóðum aftur. Slík væri
snilld Sjálfstæðisflokksins í
fjármálum
Markús Örn veit betur.
Og Sjálfstæðisflokkurinn í
Reykjavík er klofinn langsum
og þversum. Sárin úr borgar-
stjóraslagnum eru ekki gróin,
og í haust þarf aumingja
Markús að keppa við aht liðið
í prófkjöri. Hann þarf að
sanna sig ótvírætt, festa sig í
sessinum góða. En niður-
lægðu borgarfulltrúarnir sem
ekki fengu stólinn þurfa að
gera upp sakirnar hver við
Litli maðurinn, ef
einhver skyldi nú
vera búinn að
gleyma því, er eng-
inn annar en allur
almenningur á ís-
landi
annan — og Markús. Nema
neyðin gifti ekkjurnar. Albert
er nefnilega að koma heim.
Vera kann vitaskuld að
Markús Örn og borgarfulltrú-
ar Sjálfstæðisflokksins geri
með sér neyðarsamning sem
felur í sér að hætta við allt
prófkjörsvesen, bjóða Albert
annað sætið á listanum og
bjóða fram undir merkjum
einingar, gegn vinstri-
glundroða.
Kannski. En Albert er ekki
vanur að vera númer tvö. Til
þess að geta hugsað almenni-
lega um litla manninn þarf
hann að vera númer eitt.
Hann hefur líka sín prinsipp
einsog Snæfríður íslandssól
sem sagði: Frekar þann versta
en þann næstbesta.
Álbert á bara eftir að ákveða
með hvaða liði hann ætlar að
leika. Hann er búinn að taka
fram skotskóna.
Höfundur er rithöfundur
ástarsambandi Moggans og
Ingólfs.
Blaðamenn á Mogganum,
sem vilja láta taka sig og blað-
ið sitt alvarlega, yppta öxlum
vandræðalega þegar þessi
skringilegheit í Mogganum
eru nefnd og segja að svona sé
þetta nú bara á blaðinu þeirra
— allt fullt af óskrifuðum
bullreglum um hvað má og
hvað ekki. Þeir geta huggað
sig við að þótt fféttir Moggans
séu slappar eru þær altént
þokkalegur mælikvarði á
hvernig vond blöð eru skrifuð
— og ekki má gleyma
skemmtanagildinu.
f
Guðmundur G. Þórarinsson
forseti Skáksambandsins
Það var glæsilegt hjá hon-
um að vera farinn að telja
væntanlega heimsmeistara í
skák eftir þrjár umferðir á
smábarnamóti skákundra.
Hannes Hólmsteinn Gissur-
arson
hugmyndafræðingur
Sú ætlun hans að búa til
blað utan um skoðanir sín-
ar þar sem þeim verður
breytt í fréttir hlýtur að vera
ein ffumlegasta hugmynd
sem vaknað hefur í fjöl-
miðlaheiminum í langan
tíma.
Vilhjálmur Egilsson
framkvæmdastjóri Verslunaráðs
Það er sérlega kjarkað hjá
honum að verja skattsvikara
eins og þeir séu bara fórnar-
lömb skattrannsóknar-
stjóra. Villti tryllti Villi
stendur enn undir nafni.

Fréttaskýring hans um
innanhúsátök Alþýðu-
flokksins sem að mestu
snerist um kal í túnum á
Norð-Austurlandi segir allt
sem segja þarf um Tímann í
dag.
umhverfisráðherra
Hann stýrir minnsta og
háværasta ráðuneytinu og
er farinn að varða við lög
um hávaðamengun. Annað
hvort drífur hann sig í
ferðalag til að prófa dagpen-
ingahlunnindin eða þjóðin
verður brjáluð.
Það er ákaflega hallæris-
legt að koma ffam núna og
þykjast hafa unnið að mál-
um Sophiu Hansen bak við
tjöldin í langan tíma.
FJÖLMIÐLAR
„Verulegaukningfrétta úrferðabransanum(<
Nú stendur til að slá þessa stofnun afog
setja Utanríkisráðuneytið í hús Byggða-
stofnunar, sem manna á meðal er kallað
kofi Tómasar frœnda.