Tíminn Sunnudagsblað - 20.01.1963, Blaðsíða 3

gera sér grein fyrir, að hann »# j
hættu. Skutultaugin, sem er hringuð
upp í húðkeipnum fyrir framan vefði
manninn, rennur út, og hvakirinn
dregur belginn á kaf. Veiðimaður-
inn rær sem ákafast á eftir. Innan
lítillar stundar skýtur belgnum upp,
og þá veit hann, í hvaða átt hvalur-
Grænlenzk stúlka með tvær tennur úr
náhveli. Tannrótin nær henni í hné.
inn stefnír. Hann rær af enn meira
kappi en áður, svo að hann komist
fram fyrir belginn, óg hann veit, hve
langt hann þarf að fara, því að hon-
um er kunnugt um lengd taugarinn-
ar. Hann fer líka nærri um það, hvar
hvalurinn muni koma upp. Þegar hval
urinn sést nálgast vatnsskorpuna,
þrífur veiðimaðurinn riffil sinn og
skýtur hann til bana. þegar hann
kemur úr kafinu. Síðan er róið heim
með fenginn í eftirdragi, og verður
þá mikið um dýrðir, þegar veiðimenn
irnir koma að landi.
Þegar vetur fer að, halda bæði land
dýr og sjávardýr suður með strönd-
um Vestur-Grænlands. Það gera ná-
hveli og hvíthveli líka. En þeir nema
ætíð staðar við mörk íss og auðs sjáv-
ar, því að þar geta dýrin komið upp
til að anda. Hvíthvelinu er gefið meiri
varygð. Náhvelið fer sér ekki óðs-
lega. Þess vegna ber oft við, að þess-
ir hvalir verða innlyksa í ísnum norð
arlega við vesturströnd Grænlands og
þyrpast þar samafi í vakir. En þetta
verður þeim stundum dýrkeypt, þeg-
ar frost er hart. Þegar að kreppir.
geta hvalirnir að vísu brotið allt
að fimmtán sentimetra þykkan, is, en
það hrekkur ekki ævinlega til. Þá
flykkjast stundum svo margir hvalir
saman í eina vök, að þeir geta tæp-
ast náð þar allir andanum. Stundum
frelsar breyting á veðurfari cða ís-
reki þá úr þessum háska, en stund-
um verða þrengslin við vakirnar líka
svo mikil, að þeir, sem minna mega
sín, kafna i kösinni.
Þegar slík kös hefur safnazt sam-
an í vök, hvílir andardráttur hval-
anna eins og ský í frostbitrunni yfir
ísnum. Og þá uppgötva grænlenzku
veið'imennimir fljótt, hvers kyns er,
séu þeir einhvers staðar í námunda.
Eréttin berst eins og eldur í sinu
á milli byggða, og menn flykkjast með
byssur og skutla. Hvalirnir eru skotn-
ir með rifflum, jafnótt og þeir koma
upp, og í næstu andrá eru skutlar
festir í þeim, svo að þeir sökkvi ekki.
Harðfengustu veiðimennimir hafa þó
stundum ekki fyrir því, heldur gripa
berum höndum í öndunarop hval-
anna og halda þeim þannig við skör-
ina, unz þeir fá hjálp til þess að
draga þá upp.
Fyrir nokkrum árum vorti tvö eða
þrjú náhveli felld með þessum hætti
í vökum í Bjarneyjarflóa. Voru vakim
ar þar í röðum, og syntu tíu til tutt-
ugu hvalir fram og aftur í sífellu við
'hverja vök. En þar fór svo sem stund
um vill verða, að ekki tókst að koma
á land nema nokkru af hvölum þeim,
sem þar voru veiddir. Það ber sem
sé oft við, að Grænlendingar deyða
mikinn fjölda af hvölum í vökum, en
koma ekki nema litlu á land. Blóðbað
ið verður fólkinu elcki til gagns nema
að litlu leyti. En þess ber líka að
gæta, að stundum hefði megninu af
þessum hvölum verið búinn dauði,
þótt menr.irnir hefðu ekki komið til.
í grimmdarhörkum, sem haldast
vikum saman, lýkur leiknum íft á
þá lund. að þróttmestu hvalirnar
leggjast um kyrrt í vökum með tönn
ina gnæfandi upp í lofticj, en hinir,
sem ekki fá' þokað þeim frá, kafna
undir þeim. Þess vegna rekur dauð
náhveli oftar en nokkra aðra tegund
hvala.
(Heimild: Grönland — Narhvalen
— Grönlandernes höjt værdsatt'M
jagtvildt)
8MW>—I—B—Brt—MMfflBWB>lWT.Hna6—WBWWaBÍMmWaUWllfl»1»S
TÍU ÞÚSUND ÁR
I næsta bla’Si mun birtast frásaga af því, hvernig
saga gróíurfars og jafnvel þjóUmenningar á NortJur-
iöndum í tíu þúsund ár hefur verií lesin af rúnum, er
frjókorn jurta og trjáa hafa letrað í jartfveginn. Þau
hafa varðveitzt í mýrum og seti á hotni tjarna og
fenja, á me<San J>rjú hundruÖ kynslóíir manna hnigu
í valinn, og beíi<$ þess, atJ vísindin kæmust á þaU stig,
aU gáturnar yrUu ráUnar.
Þegar sýnishornin, sem vísindamennirnir hafa
safnaU úr jarUvegssniUnm sínum, hafa veriU rannsök-
uU í rannsóknarstofunum, leysist gátan hver af ann-
arri, unz loks er hægt aU rekja samfellda sögu þúsund-
ir ára aftur í timann, ef imyndunaraflinu er stöku
sinnum gefinn laus taumur til þess aU geta og álykta
og fylla í eyUurnar. Og svo tygjast fornfræUingarnir
verkfærum steinaldarmanna, leita sér uppi ósnortinn
skógarlund og hefjast |>ar handa meU sömu vinnu-
brögUum og J»eir ætla, aU beitt hafi veriU í árdaga
ræktunarmenningar á NorUurlöndum, til þess aU færa
sönnunaf á kenningar sínar.
Hvernig ruddu steinaldarmenn skóga og gerUu sér
akra? Hvers vegna hvarf álmur úr dönsku skógunum,
þegar menn eignuUust búfénaU?
ÞiU híUiU næsta blaUs.
TÍMINR - SUNNUDAGSBLAU
51