Tíminn Sunnudagsblað - 20.01.1963, Qupperneq 16

Þessi mynd var tekin á Vestur-Jótiandi síðastliðið sumar. Eikjan liggur i sefinu,
fornleg að sjá. En hún er samt ekki frá steinöld. Drengirnir smiðsins í Húsabaa
vita um uppruna hennar.
egskonungasögunum, þar sem marg-
sinnis er lýst höfuðorrustum á' sjó,
faafi stuðzt við endurminningar sjálfs
sín um þvílíkan flota langskipa og
vígdreka, sem ristur er á rúnakeflið.
Frægðarsól Norðmanna var enn
faátt á lofti, er þessar ristur voru
gerðar, og veldi þeirra, sem fyrst og
fremst hvíldi á flota þeirra og fæmi
á sjó, stóð traustum fótum. Það hef-
ur enn um langt skeið verið algeng
sjón að sjá langskip sigla með landi
LAGIÐ Á EIKJUM frá steinöid hinni
síðari minnir á stofninn, sem þær eru
gerðar úr. Þær voru stundum opnar
aftur úr, og þá hefur sjálfsagt verið
gafilok. Göt voru í borðstokkana, og
hafa eikjurnar ef til vill stundum ver.
ið bundnar saman.
fram í Noregi. Árið 1429 sigldu
nor.sk langskip, sköruð skjöldum, til
orrustu við Björgvin — gegn skútum
Hansakaupmanna, hinna nýju sigur-
vegara á hafinu. Það var lokasenna
langskipanna. Þeirra tími var liðinn,
EIKJA frá Hesliey, gerð úr einum trjá-
bol. Botninn er flatur ,og í henni eru
tvð skilrúm. Slitgjörð er á borðstokk-
unum. Venjulega var þessum stjakað
eða róið, en hægt var að nota smá-
segl. Eikjurnar voru svo mjóar að róa
varð í kross.
og nýjar gerðir skipa veittu öðrum
þjóðum drottinvald.
V.
Enn hefur lítið verið getið um eikj-
ur — fleytur gerðar úr trjábol, sem
brennt er eða höggvið innan úr. Eikj
urnar eiga sér þó lengri sögu en all-
ar þær gerðir báta og skipa, sem hér
hefur verið drepið á. „Dró ek eik á
flot við ísabrot", sagði Egill Skalla-
grímsson, þótt þar sé sjálfsagt um
líkingamál að ræða. Eikjurnar eru
einn frumstæðasti farkostur manns-
ins. Þær hafa verið til á Borgundar-
hólmi fyrir átján hundruð árum, jafn
hliða hinum seymdu plankabátum, og
þær voru notaðar á stöku stað allt
fram að síðustu aldamótum. Seymdir
bátar, langskip og knerrir véku fyrir
nýjum gerðum, en eikjan var sífellt
notuð. En notagildi hennar var samt
mjög bundið við sérstakar aðstæður.
Það voru þeir, sem bjuggu við ár og
vötn, er héldu tryggð við þær.
Það er til míkill fjöldi af gömlum
eikjum. En það er mjög erfitt að á-
kvarða frá hvaða tíma þær eru. Þær
sem henda má reiður á, eru ekki
eldri en frá steinöld hinni síðari. Á
miðöld getur þeirra í skriflegum
heimildum. í kringum 1800 voru þær
yfirleitt að fullu og öllu út’ sögunni,
en þó voru tvö svæði j Danmörku,
þar sem þær voru enn notaðar um
alllangt skeið. í vatnahéruðum milli
Silkiborgar og Skanderborgar voru
þær notaðar við veiðiskap og ferða-
lög fram á miðja nítjándu öld, og á
Hesliey, sem nú er landföst við Falst-
ur, voru þær notaðar til þess að flytja
nautgripi í sumarhaga út f hólma
fram að síðustu aldamótum. Voru
þær þá bundnar saman tvær og tvær.
Á Hesliey voru eikjurnar gerðar úr
stofnum beykitrjáa. Þegar trén höfðu
verið felld og höggvin nokkuð til,
voru stofnarnir dregnir heim og
grafnir í sand við flæðarmálið. Þar
voru þeir látnir liggja árum saman,
áður en þeir voru holaðir með öxi og
eldi. Voru þessar eikjur flatbotna, en
fornaldareikjurnar voru ávalar að
neðan.
Enn eru að sönnu gerðar eikjur á
Norðurlöndum. En það er aðeins
leikur barna og unglinga í skógar-
héruðum, er heyrt hafa getið um líf
og hætti forfeðranna.
(Heimild: Skalk — Báden, der var
syet sammen eftir Egon H. Hansen.
Pá det törre eftir Olaf Olsen, Her
farer den havdjærfe, eftir H. Hell-
muth Andersen, Den sidste ege,
eftir Harald Andersen).
Józk eikja frá fjórða tug nítjándu
aldar.
64
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ