Tíminn Sunnudagsblað - 23.02.1964, Blaðsíða 13

menn hans, sem af komust hlupu
á skip og týndust allir sama dag
fyrir Skriðinsenni. (Ennishöfða).
Héraðsbúum mun ekki hafa þótt
mannskaði þegar fréttin barst um
það slysið.
II.
Borðeyri löggildur verzlunarstaður.
Sftir að landsmenn sjálfir hœttu
að hafa skip í förum, lögðust nið-
ur skipakomur til Borðeyrar. Liðu
svo ár og aldir, að slíks er ekki
minnzt, unz Hansakaupmenn fara
að venja komur sínar þangað á 14.
og 15. öld. Þeir voru duglegir kaup-
menn, er komu sér sem víðast fyrir
með vörur sínar. Nú munu hafa
orðið allmikil viðskipti við Hansa-
staðamenn á Borðeyri, og verzlun
in ekki óhagstæð, enda samkeppni
um sjávarafurðir landsmanna.
En þessi blómatími stóð ekki
lengi, því að konungsvaldið danska
leiddi yfir landsmenn einokunar-
verzlunina alræmdu, árið 1602, með
þeim afleiðingum, sem allir þekkja.
En þótt lengi væri illt, átti ekki svo
ævinlega að verða. Eftir lengsta og
versta illæriskaflann í landssögunni
fer að rofa til í þjóðlífi Islendinga
síðustu fimmtán ár 18. aldarinnar.
Þá fara menn í batnandi árferði að
rumska við eggjanir ágætra endur-
reisnarmanna, andlegra og verald-
legra, sem á síðari hluta aldarinnar,
og fram um aldamót, ryðja farveg
nýjum straumum og stefnum, svo
að úr því að þriðjungi 19. aldar er
náð, eru menn sem óðast að vakna
til þess að leggja eyrun við boðskap
Baldvins, Fjölnismanna og Jóns Sig
urðssonar, er nú hefja sjálfstæðis-
baráttuna í fyllsta skilningi.
Nú varð ljóst þeim, sem hlut áttu
að máli, hve mikil þörf var að fá
löggildan verzlunarstað á Borðeyri.
Þar var langheppilegasti staðurinn
íyrir Vestur-Húnavatnssýslu,
Strandasýslu innanverða og Dala-
sýslu að miklum hluta, í nauðsyn
þeirra, að fá skip inn á Hrúta-
fjörð. Áður höfðu héruð þessi orð-
lð að sækja vörur til Hafnarfjarðar
-og Stykkishólms, en síðar til Hóla
ness og Skagastrandar, þ. e. a. s.
i Höfðakaupstað.
Leyfið, til að löggilda Borðeyri
sem verzlunarstað, fékkst 23. des-
ember 1846. En enn líður svo, að
engin sigling kemur á fjörðinn.
Enginn þorði að leggja skip sitt í
siglingu þangað inn, þvi að leiðin
þótti skerjótt og áhættusöm. Ef
tll ylll hefur Iíka eimt eftir af óhug
YÍð gömul galdraálög, er síðustu tvö
skip Hansakaupmanna fórust þar,
hið fyrra 1599, en hið síðara, er
hinu skyldi ná út, að sögn Skarðs-
árannáls, árið eftir. „Var mælt það
væri gerningar þýzkrar galdra-
konu,“ segir Björn á Skarðsá. —
Þá er það, að Jón kammerráð á
Melum bjargar málinu við. Hann
ríður vestur í Stykkishólm, og með
honum Þórarinn prófastur Krist-
jánsson, þá á Stað í Hrútafirði, til
þess að reyna að fá Hans Clausen
kaupmann til þess að senda skip til
Borðeyrar með vörur. Clausen var
ríkur vel; taldist eiga 27 skip í för-
um þegar flest voru. Ekki gaf hann
kost á að leggja skip 1 þessa áhættu
sömu leið, nema gegn tryggingu ef
illa færi. Lét kammerráðið þá föl
40 hundr. að veði í Hofsstöðum á
Snæfellsnesi. Var svo um samið, að
skipið skyldi koma næsta vor til
Borðeyrar.
III.
Sigling til Borðeyrar
í þriðja sinn.
Dag einn í júníbyrjun 1848 er
veizla mikil haldin á Þóroddstöð-
um í Hrútafirði. Þar eru þrenn
hjónaefni að halda brúðkaup sitt.
Má fyrst frægan telja, Daníel Jóns-
son, er síðar varð hreppstjóri og
dannebrogsmaður. Brúður hans var
Valgerður Tómasdóttir frá Brodda-
nesi. Önnur brúðhjónin voru Björn
Daníelsson frá Tannstaðabakka,
og síöar á Broddanesi og Anna ís-
leifsdóttir. Þriðju voru Guðmundur
Zakaríasson frá Stað og Guðný Tóm
asdóttir, systir Valgerðar.
Nú verða menn þess varir, að
skip siglir inn Hrúteyjarsund. Norð
angarður var þenna dag (sú þýzka
ekki dauð úr öllum æðum) og þoka,
svo að lítt sá til sólar, og brotnuðu
brimskaflar á báðum töngum,
Reykja- og Kjóseyrar. Þótti sýnt,
að þarna færu vanir og góðir sjó-
menn, því að gengið var frá því
sem vísu, að þeir væru ókunnugir
innsiglingunni, enda reyndist það
rétt vera, er aðeins einn skipverja
hafði farið þessa leið áður.
Brúðkaupsveizlan á Þóroddsstöð-
um, sem hafði staðið með hæstum
glaum og gleði, er þetta skeði, riðl-
aðist öll við þessa óvæntu sýn, svo
að ekkert varð við ráðið. Menn gripu
hesta sína, hver sem betur gat, og
meira að segja létu brúðgumar ekki
sitt eftir liggja í því írafári, sem
greip veizlugestina, en riðu í spretti
inn fyrir fjörð og út á Borðeyri.
Voru skipverjar að kasta keðjum,
er hinir komu á staðinn til þess að
fagna skipakomunni. Komu upp
sögur miklar á eftir um þessa fjöl-
mennu kappreið. Á undan geystist
fyrirferðarmikill maður á ljónfjör-
ugum gæðingi. Það var Ögmundur
bóndi á Fjarðarhorni, hestamaður
og reiðmaður góður. Tjáði engum
við hann að etja né gæðing hans,
þótt margur væri þar á frískum
fáki. Var hann kominn yfir vaðlana
og á Imanes, er þeir öftustu komu
að fjörunum. Voru allir í þeirri
halarófu eftir því, sem hver hest-
ur reyndist þolinn, og sást hvorki í
menn né hesta fyrir vatnskófinu,
er þeir geystust yfir vaðlana.
Mælt er, að ein brúðurin, Anna
ísleifsdóttir, hafi látið orð falla um,
að þetta myndi boða óhamingju í
hjónabandinu, er þessi truflun kom
á veizluna, að menn þytu í burtu
eins og óðir menn. Það n;undi líka
vera gömul þjóðtrú. — Hún missti
mann sinn í sjóinn eftir átta ára
sambúð.
Þetta fyrsta Borðeyrarskip hét
„Ungi svanurinn," tvímöstruð
skonnorta, 48 lesta. Skipstjórinn
hét Sörensen, hinn bezti drengur.
En sá, sem verzlunina rak á skip-
inu, hét I. C. Brand. Þá var einnig
með Árni Sandholt; föðurættin frá
Sandhólum á Tjörnesi. Var föður-
faðir hans Egill borgari í Reykja-
vík, er fyrstur kallaði sig Sandhoit,
Helgason bónda í Sandhóium, en
kona Egils, Anika, var algrænlenzk,
enda jafnan kölluð Anika hin græn
lenzka. Almenningur fagnaði þess-
ari fyrstu skipkomu sem vonlegt
var, og safnaðist mikill fjöldi til
Borðeyrar fyrstu dagana, svo að
varan seldist upp að mestu á viku.
Orð lék á, að kramvaran væri að
mestu vöruleifar, og ekki ósenni-
legt, að gamli maðurinn hafi hreins-
að til hjá sér um leið, enda yrði þá
minni skaði, ef allt færi í sjóinn. —
Það var í frásögur fært, að Jón
kammerráð sendi skipsmönnum
gamalt naut, vel alið, sem þakk-
lætisvott fyrir áræði þeirra og dugn
að. Hefi ég það eftir manni, sem
með var í þeirri ferð, Guðmundi
Jón Marteinsson

T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
181,