Tíminn Sunnudagsblað - 23.02.1964, Blaðsíða 15

PÉTUR EGGERZ
byggði fyrsta verzlunarhúsið
á Boröeyri.
þessi var Pétur Eggerz, sonur Frið-
riks prests, Eggertssonar prests frá
Ballará, sem um langt skeið var
þjónandi prestur í Skarðsþingum.
Þeir feðgar, síra Friðrik og Eggert
prestur á Ballará, voru fjárafla-
menn miklir, og töldu andstæðingar
þeirra, að þeir, og þó sérstaklega
séra Eggert, sæjust lítt fyrir, ef um
fjáraflavon væri að ræða, ekki sízt
ef um var að ræða jarðir, jarða-
parta eða ýmis hlunnindi, en eftir
þessu var þá mest sótzt. En marga
góða kosti höfðu þeir, þótt óvinum
þeirra þættu þeir blendnir í viðskipt
um.
Pétur Eggerz var fæddur 11. apríl
1831, fór ungur að aldri til Englands
og lærði verzlunarfræði. Tuttugu
og fjögurra ára fór hann norður í
Hrútafjörð og settist að á Borðeyri
(heimajörðinni). Þá bjó þar Ragn-
heiður, ekkja Vigfúsar sýslumanns
Thorarensens. Voru þær systur,
Jakobína, kona Péturs og Ragnheið
ur, dætur Páls amtmanns Melsteðs.
Þetta var árið 1856, og árið eftir
tekur hann jörðina til ábúðar, en á
því ári fékk hann verzlunarleyfi. Ár
ið 1885 flytur hann ofan á Borðeyr-
artanga, sem þá og lengi síöan
gekk undir því nafni, en tekur ráðs
mann fyrir búið, er Jón hét Jóns-
son, og síðar varð bóndi á Fallanda
stöðum og Fosskoti í Miðfjarðardöl-
um. (Kona hans var Guðbjörg
Björnsdóttur frá Geithóli. Sonur
þeirra var Björn gullsmiður á
Bessastöðum, faðir Bjarna og Ein-
ars, sem nú eru bændur þar).
Pétur Eggerz er réttnefndur faðir
Boitð'eyrarkauptúns, því að hann
varð fyrstur til að hefja þar bygg
ingarframkvæmdir og ræktun. Áð-
ur sást ekkert á tanganum, nema
ef til vildi tjöid, sem sett höfðu þá
SIGRÍÐUR EGGERZ
síöari kona Péturs, bóndadóttir
frá Kollsá.
verið niður eftir þörfum. Fyrsta
árið byggði hann snotran torfbæ,
sem hann bjó í fyrstu árin, en
hugurinn stefndi hærra, og gerðist
hann brátt mikill athafnamaður
um byggingar. Árið 1860 reisti hann
12x24 álna vörugeymsluhús, vand-
að að viðum og öllum frágangi,
enda var hann þá farinn að verzla
með vöruleifar frá lausakaupmönn-
um. Mest voru það leifar frá Claus-
enverzlun. Árið 1862 reisir hann
vandað timburhús, og í því hafði
hann krambúðina í suðurenda.
Þessi tvö hús standa enn 1957. Fyr-
ir árið 1868 er hann búinn að reisa
þriðja húsið, með krambúð og vöru
geymslu, en það fórst í brunanum
1941, þegar kviknaði í hjá setu-
liðinu. Þegar Félagsverzlunin við
Húnaflóa leið undir lok 1877, fer
hann til Englands og fær Zöllner
stórkaupmann til að senda skip til
Borðeyrar með vörur og er sjálf-
ur verzlunarstjóri fyrir hann fyrstu
árin, unz hann flytur 1879 til æsku-
stöðva sinna Akureyja, alfarinn frá
Borðeyri.
Eftir Pétur Eggerz tók við verzl
uninni tengdasonur hans, Kristján
Hall, giftur Elinborgu, dóttur hans
af fyrra hjónabandi. En Kristjáns
naut ekki lengi við. Sorgleg enda-
lok hans urðu þau, að hann féll fyr-
ir voðaskoti úr eigin höndum uppi
á krambúðarloftinu. Það heyrði ég
ungur, að hann hefði verið vel lát
inn af viðskiptavinum, en ef til vill
ekki nógu reglusamur. Sagði fóstri
minn, að hann myndi hafa átt
harðan húsbónda í Zöllner, en
fóstri minn var þarna málum kunn
ugur.
Snemma á árum Péturs Eggerz
fékk hann illkynjað hnémein. Fór
hann þá til Englands til þess að
ÓLAFUR GÍSLASON
bóndi á Kolbeinsá, hafnsögumaöur
viö, fióann.
fá bót, en svo var um meinið soll-
ið, að taka varð fótinn af fyrír of-
an hné. Síðar fótbrotnaði hann tvisv
ar á hinum fætinum, en svo var
kjarkurinn mikill og viljafestan, að
ekki gat þetta bugað hann frá ýms
um stórræðum. Oft fékk hann ó-
milda dóma sem aðrir kaupmenn,
en Finnur Jónsson fræðimaður á
Kjörseyri, er var var samtímamaður
hans og honum nákunnugur, segir,
að þeir dómar hafi veriö ómaklegir
margir og náð engri átt. Að vísu
hafi hann ekki ætíð verið sann-
gjarn í garð þeirra, er hann áleit
mótstöðumenn sína, en svo fari
fleirum mikilhæfum og geðríkum
mönnum, og sé það sannfæring sín,
að Pétur hafi verið „í innsta eðli
sínu merkasti og bezti drengur."
Finnur kveður hann einn með list-
fengustu mönnum, sem hann hafi
kynnzt; hyggur hann hafa verið til
annars betur fallinn en til kaup-
mennskunnar; álítur, að hann
hefði orðið „frægur læknir“ hefði
hann gengið þá braut, svo nákvæm-
ur sem hann var við sjúklinga og
hjálpaöi þeim mörgum, og kveður
hann „bezta smið“, og „einkar lag
inn að teikna og mála.“ Enn var
honum það til lista lagt að kunna
nokkuð á sjónhverfingar, að sögn
Péturs fóstra mins. Sagði hann, að
nafni sinn hefði haft gaman af að
komá mönnum á óvart með þeim
brellum. Sagðist fóstri minn eitt
sinn hafa verið staddur í búðinni á
Borðeyri og Pétur Eggerz innan
við búðarborðið, þegar inn kemur
bióndi úr Miðfirði, ríkur vel, er
sagt var um, að safnaði spesíum
í handraðann. Sér sá þá allt í einu,
að spesía skoppar ofan fót hans og
fram á rist og ætlar að grípa hana,
„en hún er þá horfin, og gaman
T f H I \ N - flUNNUDAGSBLAÐ
183