Tíminn Sunnudagsblað - 23.02.1964, Blaðsíða 5

fyrir kattarnef. Sprengingin var stillt
á nokkurn tíma, svo að tilræðismaður-
lnn gæti verið kominn á brott, áður en
sprengingin yrði.
Bushnell sýndl Washington hershöfð
ingja, síðar forseta, uppfinningu sina
6g hann lét uppfinningamanninn fá fé
tjl að fullgera hana, þótt hann að eig-
in sögn hefði ekki mikla trú á fyrir-
t|ekinu. En Washington hafðl engu að
tápa. Uppreisnarmennirnir áttu engan
ílota, en Englendingar voru gjarnir á
sSS sýna þeim herskip sin. Kostnaður
vgr heldur ekki mikill við tilraun Bus-
hnells og því tilvinnandi að gera hana.
Ákveðið var að sprengja i loft upp
flaggskip brezka flotans, H.M.S. Eagle,
sem var i New York höfn.
Bróðir uppfinningamannsins, Ezra
Bushnell, var eini maðurinn, sem hafði
sbft sig á að stjórna kafbátnum. En
þegar kom að því, að hefjast handa,
lagðist hann sjúkur. Bushnell sneri
Sér þá til hersins til að íá staðgengil
hans og fyrir valinu varð undirforingi
að nafni Ezra Lee. Eftir að Bushnell
fiafði þjálfað hann um tíma var látið
skríða til skarar. Lee tókst að komast
að skipinu og kafa inn undir það, en
þegar hann ætlaði að festa skrúfuna
í botninn brá honum í brún. Skrúfan
gekk ekki inn, því að skipið hafði allt
verið koparslegið til að verjast trjá-
maðki. Þrátt fyrir margar tilraunir
tókst Lee ekki að komast í gegnum
koparinn. Hann hugðist þá leita fyrir
sér framar á skipinu, en missti þá af
því og Skjaldbakan kom upp á yfir-
borðið nokkru austan við það.
Farið var að birta af degi, og þvi
litlar líkur til að hann gæti leynzt
lengur. Höfnin var þéttskipuð brezkum
herskipum og í þá daga voru hafnir
Isæmilega hreinar, svo að vel sást
riokkur fet niður fyrir sjávarmál. Lee
sá því, að honum var bezt að reyna
að forða sér sem fyrst, því vel mátti
gera aðra tilraun til að sökkva her-
skipinu síðar, ef hann kæmist óséður
undan. Hann hélt eins hratt og hann
é'at i átt til Manhattaneyjar. En átta-
viti hans ruglaðist, svo að Lee varð að
koma upp til að sjá hvar hann væri
staddur. Þá var hann beint fram undan
brezku virki á Landstjóraeyju, og her-
maður einn kom auga á farkostinn.
Menn brugðu skjótt við í landi, mönn-
riðu bát og reru út til að kanna, hvaða
furðufyrirbrigði væri þarna á ferð.
Én Lee beið ekki eftir þeim. Hann
losaði sprengjuna og setti klukku henn
ar af stað og vonaði að hún myndi
tefja svo fyrir hermönnunum, að
hann kæmist sjálfur undan. Báltur
Bretanna átti ekki nema nokkurn spöl
ófarinn að kafbátnum, þagar þeir sáu
hann skipta sér i tvennt, og grunaði
þá að einhver brögð væru í tafli. Þeir
reru hið skjótasta í land til að fá ráð
hjá yfirmönnum sínum, hvað gera
Skyldi, en Lee komst heilu og höldnu til
béekistöðva félaga sinna á Manhatt-
an. Um leið og hann kenndi grunns,
sprakk sprengjan. Sú sprenging varð
þó engum áð meini.
Fleiri tilraimir voru gerðar til að
nota Skjaldbökuna gegn brezka ílot-
anum, eh þær mistókust eins og sú
fyrsta. skjaldbakan yar rifin, en Bush-
nell var þó ekki þar með hættur að
hugsa um kafbáta. Eins og fleiri Banda
ríkjamenn hélt hann til Frakklands og
gerði þar ítrekaðar tilraunir til að
koma hugmyndum sírnun á íramíæri.
Þær tilraunir báru heldur lítinn árang-
ur, og þá snerl Bushnell við blaðihu,
flutti vestur um haf og tók að stunda
læknisstörf undir öðru nafni.
Þekktastur þeirra bandarísku upp-
finningamanna, sem voru 1 Frakklandl
á byltingarárunum og fyrri hluta veld-
istíma Napóleons, var Bóbert Fultóri.
Hann hafði ungur að aldri haldið frá
heimkynnum sínum í grennd við
Philadelfíu til Lundúna og þar starfaði
hann I sjö ár sem aðstoðarmaður mál-
ara eins. Frá Lundúnum hélt hann
síðan til Parísar. Þar var Bushnell
Skjaldbökusmiður þá fyrir og hamað-
ist við að fá frönsku stjórnina til að
kaupa kafbátateikningar sínar. Fulton
hóf óðar samkeppni við landa sinn.
Hann teiknaði sívalan bát, 21 fet á
lengd og 6 fet í þvermál og nefndi
hann Nautilus. Þessi bátur Fultons var
sá fyrsti er bar þetta nafn, sem síðan
átti eftir að verða frægt í sögu kaf-
bátanna.
Nautilus var smíðaður í Rúðuborg.
Neðan á hann var byggður öflugur
járnkjölur og yfir kilinum voru botn-
tankar. Skipinu var sökkt með þvi að
fylla þessa tanka vatni, en úr þeim
dælt þegar koma skyldi upp á yfirborð-
ið aftur. Þegar Nautilus var ekki í
kafi maraði hann í yfirborðinu, þann-
ig að ekkert stóð upp úr nema útsýn-
ishóllinn og sérkennilegt flugdrekalag-
að segl, sem var brotið saman og lagt
á þilfarið, þegar skipið fór I kaf. f
kafi var skipið knúið áfram með fjór-
blaða skrúfu, sem tveir menn sneru
með handafli. Þetta var fyrsta blað-
skrúfan, sem notuð var, en eins og
áður er sagt, hafði Bushnell snigil-
skrúfu á Skjaldböku sinni.
Fulton hóf tilraunir með bátinn jafn
skjótt og hann var fullsmíðaður. 29.
júlí árið 1800 kafaði hann niður á 25
feta dýpi í Signu fyrir framan Rúðu-
borg. En honum var ekki nóg að
sýna fram á, að Nautilus væri nothæí-
ur. Hann varð líka að koma uppfinn-
irigunni í verð. Til þess að koma þvi
um kring skrifaði hann bréf tll Nap-
oleons, sem þá var fyrsti konsúll, og
segir þar meðal annars: „Iitum fyrst
á það, hvaða þýðingu Nautilus gæti
haft fyrir prakkland. Þegar búið er að
sökkva fyrsta enska skipinu á þennaa
hátt, mun enska rikisstjómln ekki vit*
sj.tt rjúkandi ráð. Henni verður ljóst,
að hægt muni að eyðileggja gjörvaU-
an flotann á sama hátt, og með sömu
aðferð yrði einnig hægt að loka Tems-
fljótl og lama aUa verzlun Lundúnar-
borgar . . . Hvernig gæti Pitt þá stutt
bandamenn sína? . . . Qg þegar þeir
væru sviptir peningum Pitts, mundi
bandalag þeirra leysast upp og þegar
óvinir Fral<klands væru þannig úr
sögunni, gæti Frakkland unnið hindr-
unarlaust að eflingu frelsis síns og
varðveizlu friðarins."
Napoleon virðist hafa svarað þessu
fyrsta bréfi Utlu, en Fulton hélt á-
fram tilraunum sínum með bátixm,
bæði á Signu og hafinu utan við Le
Havre. gkýrslur um þessar tilraunir
voru allar sendar til Napoleons, en
hann sendi þær áfram til flotamálá-
ráðherrans og bað hann að athuga
þær og segja áltt sitt á málinu.
Skömmu síðar fékk Fulton sjálfur að
ganga á fund einræðisherrans. En Nap
oleon vildi ekki ákveða neitt í flýti.
Hann kvaðst skyldu kanna málið. En
Fulton var óþoUnmóður og vildi enga
bið. Eftir nokkra daga ritaði hann
flotamálaráðherranum bréf cxg sagð-
ist skyldu fara annað með uppfinning-
una, ef hann ferigi ekki betri undir-
tektir í Frakklandi en hann hefði til
þessa hlotið. Plotamálaráðherrann
svaraði og hafnaði kafbátnum.
En synjun ráðherrans þaggaði ekki
niður í Fulton. Hann setti sig á ný
í samband við Napoleon og í júlímán-
uði voru gerðar nýjar og umfangsmikl-
ar tilraunir með Nautilus. En Napoleon
var enn ekki nógu skjótur til ákvarð-
ana. Þegar hann eftir tveggja mánaða
umhugsun gerði Fulton þau orð, að
Eins manns kafbátur Hollands, sem sökk í höndum (rskra föðurlandsvina, sem
rændu honum frá uppfinningamanninum árið 1883.
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
173