Tíminn Sunnudagsblað - 23.02.1964, Blaðsíða 17

Fundur var svo haldinn á Blöndu
ósi 24. júní 1872. Af reikningum,
sem fram voru lagðir, sást, að ágóði
hluthafa hafði orðið tuttugu af
hundraði. Ríkti mikil ánægja á
fundinum; menn voru bjartsýnir,
þótt allt hefði gengið heldur seint,
því að vörurnar voru yfirleitt betri
en menn höfðu vanizt og ekki lítill
ágóði til hluthafa. Var ákveðið að
safna enn 800 nýjum hlutum.
Árið 1873 leigði Pétur 360 lesta
skip. Hét það Jón Sigurðsson. Fór
meginhluti vörunnar á Borðeyri,
en hitt á Grafarós. Þetta sumar
ætlaði Pétur að útvega fjárskip í
Englandi, en þá kom upp fjársýki
þar í landi, svo að skipið fékkst
ekki. Þetta var annað óhappið með
skipskost. Hefði þetta gengið, kom
mikill gjaldeyrir inn í landið og
forðaði frá skuldasöfnun. Þetta um
rædda haust söfnuðust miklar vöru
birgðir á Borðeyri, svo að unnt var
að grípa til matgjafa fyrir búpen
ing og forða með því horfelli. Þetta
er það fyrsta hér, að búpeningi væri
bjargað þannig frá horfelli.
Nú var félagssvæðið orðið það
stórt, að leigja þurfti 3 skip árið
1874. Eitt þeirra fór til Akraness
fyrir borgfirzku deildina. Einhver
óánægja reis upp um að reikningar
kæmu seinna fram en lög stæðú til.
Til þess hefur þó vafalaust verið
full ástæða, því að innlenda varan
seldist seint og illa vegna óvandaðr-
ar verkunar. Haustið 1874 strandaði
vöruskip við Melrakkasléttu, ís-
lenzka félagið í Björgvin varð gjald
þrota og taldi til 13,000 ríkisdala
skulda hjá hlutafélaginu. Skotið var
á fundi á Borðeyri með stjórninni
og ákveðið að halda aðalfund á
Stóru-Borg í febrúar 1875. Var
hann settur á tilsettum tíma og
kom þar einn maður fyrir hverja
20 hluti af öllu svæðinu frá Siglu-
firði og suður í Leirársveit. Komu
þar um 60 manns. Þessi fundur
mun hafa verið allfjörugur; margs
var að minnast; mörg óhöppin
höfðu steðjað að, og lágu því næg
verkefni fyrir. Jósep Skaftason
stjórnaði fimdinum með röggsemi
og skörungsskap. Hafði hlutatala
aukizt allmikið. Síra Jón A. Blöndal
hafði sent Grafaróssfélaginu erind
isbréf með fyrirmælum um meðferð
ullarinnar, til þess að hún gæti
selzt sem fyrsta flokks vara. Voru
reglur þessar merkilega líkar ull-
armatinu, sem gilt hefur til skamms
tíma. Þessar reglur voru birtar á
fundinum og mjög brýnt fyrir
mönnum, að vanda vöru sína sem
bezt. Hafði á hverju ári farið meira
og minna af hvítri vorull í mislit
af saltbleytu og óþvotti. Fór síra
Jón Auðun út þá um vorið og ann-
ar frá Borðeyrardeildinni til vöru-
kaupa og skuldagreiðslu. Komust
þeir í samband við norskt verzl-
unarfélag í Björgvin. Tókst að fá
155 lesta gufuskip með vörur til
Grafaróss og Borðeyrar. Fór það
og vestur á Breiðafjörð, sneri þar
aftur og tii Borðeyrar og tók þar
1000 fjár og 100 hesta. Verð á hest
um var 100 krónur, en á sauð 18
krónur. Þetta var fyrsta tilraun með
sölu á lifandi peningi við Húna-
flóa.
Búast má við, að mistök hafi átt
sér stað hjá stjórn þessara félags-
samtaka á verzlunarsviðinu, enda
ekki óeðlilegt, því að verzlunarþekk
ing var lítil og reynsla engin, eins-
og þetta dæmi sýnir: Þegar félags-
stjórnin setti 10 aura hærra verð
á innleggsvöru en Bryde greiddi
sínum mönnum, reyndist þetta verð
of hátt. Sagt ér, að þetta hafi verið
gert án vilja framkvæmdastjóra
eða jafnvel að honum fjarverandi.
Hlutatala í Borðeyrardeildinni
var 530, en var lægri í Grafaróss-
deildinni í fyrstu, en jókst nokkuð,
svo að þar voru hlutir orðnir 594
árið 1877.
Eftir 1875 fer þessari félagsstarf-
semi að hnigna, að minnsta kosti
í sumum deildum. Skuldir voru
orðnar lítt viðráðanlegar, og stóð
þá ekki á, að þeir, sem mest mæddi
á, væru dæmdir hart, enda er venju
legt, ef illa gengur, að skella skuld-
inni á forgöngumennina. En það
liggur ljóst fyrir, að svona ungt fé-
lag þoldi ekki miklar útistandandi
skuldir, þegar engin bankastarf-
semi var til í landinu.
Hæsta hlutatölu höfðu þessir í
Austur-Húnavatnssýslu 1877: Guð-
rún Þorsteinsdóttir í Grímstungu
20; síra Jón Auðun Blöndal 16;
Árni Sigurðsson £ Höfnum 15, en
ýmsir framámenn aðrir 5 og 6
hluti. Helztu áhugamenn í deildun-
um voru: I Skagafjarðarsýslu, Ól-
afur dbrm. Sigurðsson í Ási, for-
stjóri Grafaróssfélagsins; Hallur
Ásgrímsson, Sauðárkróki; Gunn-
laugur Briem og Einar Guðmunds-
son Hraunum. Á Siglufirði, Snorri
Pálsson. í Húnavatnssýslu Jósep
læknir Skaftason í Hnausum; Páll
Vídalín í Víðidalstungu; séra Jón
Auðun Blöndal; Ásgeir Einarsson,
Þingeyrum; Þorsteinn Eggertsson í
Grímstungu; síra Eiríkur Briem í
Steinnesi; Jón Pálmason í Stóradal;
Etjendur Pálmason í Tungunesi,
Jón Guðmundsson á Kagaðarhóli;
Ámi Sigurðsson í Höfnum; Pétur
Kristófersson á Stóru Borg; síra
Sveinn Skýlason á Staðarbakka;
Eggert Helgason í Helguhvammi. í
Strandasýslu, Pétur Eggerz á Borð
eyri; Sigurður sýslumaður Sverris-
son í Bæ, og Jón Bjarnason á
Óspakseyri. í Mýra- og Borgar-
fjarðarsýslu, síra Þorvaldur Stef-
ánsson í Hvammi; Þórður Þor-
steinsson á Leirá, og Snæbjörn
Þorvaldsson.
Seint á árinu 1876 fór fram upp-
gjör á eignum og skuldum deild-
anna. Til þess voru eftirtaldir menn
kosnir: Síra Eiríkur Briem; Pétur
Eggerz; Sigurður E. Sverrisson,
sýslumaður; síra Jón Auðun Blön-
dal; séra Sveinn Skúlason; B. E.
Magnússon, sýslumaður, og var
síra Eiríkur Briem formaður. Var
50 króna hlutur virtur á 30.81 kr.
Árið 1877 leið þessi félagsstarf-
semi undir lok, en þó var félagið
aldrei lýst gjaldþrota. Margt stuðl
aði að því, að þessi samtök urðu
ekki langlífari, en mikið mun það
hafa verið að kenna undirróðri
kaupmanna, málsókn þeirra, o. fl.,
sem kom í veg fyrir haustverzlun.
Þá var og skipstrandið og þrálát
tregða á sölu innlendu vörunnar.
(Vegna illrar verkunar). Var þvi
ekki undarlegt, þótt stutt yrði
starfsævi þessara samtaka. Ekki er
annað vitað en, að allir þeir, sem
mest unnu fyrir félagið, hafi lagt
sitt bezta fram -~a , vpi og
drengilega.
Þótt nú þessi Ieiaö„ .-aniok íellu
í valinn eftir aðeins átta ára starfs
tíma, höfðu þau þó mörgu góðu til
leiðar komið. Þau höfðu vakið og
stórum eflt þá hugsun að lands-
menn gætu sjálfir tekið að sér
verzlunina með öflugum samtökum.
Þau færðu stórfé inn í landið á
þeirra tíma mælikvarða. Þau vöndu
menn af undirlægjuhætti gagnvart
kaupmönnum og vöndu kaupmenn
af að flytja inn skemmda vöru. Þau
gerðu sitt til að kenna lanösmönn-
um sjálfum vöruvöndun. Þau fluttu
fyrst inn hentug vinnutæki. Þau
reyndu fyrst sauðasölu til Skot-
lands. Þau reyndu fyrst til að bæta
samgöngur við útlönd og komu á
gufuskipaferðum til Noregs. Og
þau vöktu samvinnuhugsjónina.
Þetta eru stórsigrar, þótt þau
sjálf yrðu að hætta starfseminni.
Má því segja um þenna félagsskap
eins og skáldið kvað forðum um
Brján konung: Brjánn féll og hélt
velli. (Frh).
Það er vert að vekja athygli
kaupenda á því, að líkur
eru til, að Sunnudagsblað-
ið verði næsta verðmætt,
þegar fram líða stundir.
Þess vegna ættu þeir að
leggja sig í líma að halda
því saman og fylla í skörð,
er vera kunna, eftir þ"í
sem unnt er. Hinir fyrstu
árgangar eru þegar komnir
í nokkurt verð, en verða þó
áreiðanlega miklu dýrari
innan skamms, þar eð tor-
velt er að fá þá í heilu lagi.
Þess ætti fólk að gæta með-
an tími er til. ________
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
185