Tíminn Sunnudagsblað - 22.11.1964, Blaðsíða 5

í Málmey á Skagafirði. Hvorki áttu
guli né gersemar, aðeins eina
: og nokkrar ær. En Stefán var
hinn mesti sjógarpur og konan vinnu
VÍkingur. Búskapur þeirra blómgað-
ist ágætlega, og á þriðja búskapar-
árinu voru kindumar orðnar 140.
En þá barst bráðapestin út í Málmey,
og á skömmum tíma féll fjárstofn
þeirra svo, að eftir voru aðeins 45
ldndur. Hugðu þau þá á ráðabreytni
og fluttust að Litlubrekku á Höfða-
strönd með son sinn, Skafta, á þriðja
6ri. Fyrsta árið gekk allt vel, en
eftir það kom hvert áfallið öðru
þyngra. Annað árið í Litlubrekku lá
húsbóndinn allt sumarið í taugaveiki.
Þriðja sumarið fékk hann hálsmein
svo illkynjað, að honum var lengi
ekki hugað líf. Má nærri geta, hvílíkt
feiknaerfiði hefur þá hvílt á ungu
konunni, sem bæði varð að vinna
úti og inni og hafði oft lítinn svefn,
þar sem hún hafði bæði sjúkling og
ungbarn að annast, því að þá var
fætt annað bam þeirra hjóna, Pétur.
En nú leið aðeins skammur tími
þangað til þyngsta áfallið kom. —
Þau hjónin voru að búa sig af stað
til jarðarfarar. Stefán hafði ætlað
eitthvað út á undan, en þegar Dýr-
leif kom niður baðstofustigann rétt
á eftir, sá hún hann liggja endilang-
an í göngunum. Fyrst datt henni
ekki annað í hug en að hann væri
dáinn, en eftir nokkra stund sá hún
þó lífsmark með honum. Með ein-
hverjum óskiljanlegum hætti fengu
þær Dýrleif og vinnukona hennar
bisað honum upp í baðstofuna og í
rúmið. Með aðstoð frá næsta bæ var
læknir sóttur til Hofsóss. Hann kvað
Stefán hafa fengíð slag, en ekki gat
hann vakið hann. Lá hann lengi með-
vitundarlaus, en raknaði þó við um
síðir. Þrótturinn kom smám saman
aftur, en þó aldrei að fullu. Ekki
hlífði Stefán' sér samt við vinnu, eft-
ir að hann fór að geta nokkuð.
Alls voru þau hjónin 5 ár í Litlu-
brekku. Það hafði veríð þrotlítil bar-
átta við veikindi og heilsu Stefáns
nú svo komið að hann taldi sig frem-
ur geta sinnt sjónum en búskap,
enda var bústofninn orðinn lítill.
Tóku þau því það ráð að flytjast
aftur út í Málmey. í Málmey bjó þá
Friðrik Stefánsson alþingismaður, en
þau Dýrleif og Stefán fengu þar lít-
inn bæ til íbúðar. Hófst Dýrleif þeg-
ar í stað handa um túnrækt, en
Stefán varð formaður á sexæringi,
sem Friðrik átti. Gat hann haft
stjórn og róið, en óhægt átti hann
með afi skera beitu. Varð Skafti að
vera honum að nokkru leyti hægri
hönd. Má því segja, að hann hafi
byrjað sjómannsferil sinn átta ára
gamall og tók þó mikið út af sjó-
veiki, svo árum skipti.
í Málmey dvaldist fjölskyldan að
þessu sinni í 5 ár. Þar bættust tvö
börn í hópinn: Indriði og Guðveig.
Um svipað leyti og Guðveig fæddist
fékk faðir hennar slag að nýju og
varð ekki vinnufær eftir það, þótt
hann um hríð hefði nokkra fóta-
vist með stuðningi og hjálp og lifði
enn í 46 ár, en mikinn meirihluta
þess tíma gersamlega ósjálfbjarga.
Nú var svo komið fyrir fjölskyld-
unní, að ekkert virtist framundan
annað en sveitin. Og sulturinn var
tekinn að sverfa allfast að. Skammt
frá Hofsósi var lítið hreysi, sem kall-
að er Nöf. Þar hafði verið búið og
gerður dálítill túnkragi í kring, en
var nú í mestu niðursíðslu og órækt.
Þangað varð að ráði, að Dýrleif flytt-
ist með börn sín og hinn sjúka mann
sinn. Mikið orð hafði verið gert á
dugnaði Dýrleifar að þessu, en nú
kom hún þó öllum á óvart. Það var
sem orka hennar margfaldaðist. Með
sjálfri sér mun hún hafa strengt þess
heit að berjast fyrir lífi sínu og fjöl-
skyldu sinnar, ein og óstudd af öll-
um vandalausum. Bróðir hennar
hafði boðizt til þess að taka Skafta
til fósturs. Það kom auðvitað ekki
til mála. Hann varð að standa við
hlið móður sinnar og hjálpa henni.
Hann var elztur og stoð hennar og
styrkur. Fráleitt hafa mörg orð far-
ið á milli þeirra mæðginanna, en
með gagnkvæmum rkilningi og ótak-
mörkuðu trausti hefur bandalag
þeirra verið innsiglað í þögninni. Og
nú hófst samtaka, hvíldarlaust erfiði.
Fyrst var að reyna að koma túninu
í rækt, svo að unnt væri að fóðra
kú. Þrír hestar voru fengnir að láni
til þess að flytja áburð frá Hofsósi.
Hratt var faríð, margir voru hest-
burðimir daginn þann og fegnir urðu
drengirnir hvíldinni um kvöldið.
Hestlánin greiddi húsfreyjan aftur
með vinnu sinní. Prammi var einnig
fenginn að láni gegn hlut. Á houm
hóf Skafti formennsku sína 13 ára
gamall með Pétur, bróður sinn, 9
ára gamlan, sem háseta. Farkostur-
inn var ekki góður, en aflinn von-
um framar.
Fljótlega tókst Dýrleifu að festa
kaup á litlum, þægilegum báti. Fékk
hún hann fyrir eítt ærverð eða 13
krónur. Á þessum litla báti var sjór-
inn sóttur af kappi. Faðirinn gaf
unga formanninum mörg góð ráð
viðvíkjandi sjómennskunni, en móð-
irin gáði til veðurs og ákvað að
mestu, hvenær róið skyldi. Fyrir
kom, að hún reri sjálf með sonum
sínum.
„Veðurspár hennar brugðust
aldrei“, segir Skafti, „og yfirhöfuð
var það svo, að það var eins og
hún fyndi á sér, hvað verða vildi“.
Þótt bátur væri fenginn, voru veið-
arfæri af skornum skammti og klæðn
aði drengjanna ábótavant. Þeír höfðu
hvorki sjóstígvél né skinnsokka og
engar hlífðarsvuntur, svo að jafnan
voru þeir rennblautir, hvað lítið sem
á bátinn gaf.
Orð fór uú að ganga af aflasæld
Skafta og þó einkum af fífldirfsku
hans við sjósóknina. Hlaut hann
stundum þungar átölur nágranna
sinna fyrir það, hve glannalega
hann færi og móðir hans enn þyng a
ámæli vegna þess, hve fast hún eggj-
aði drengi sína og stefndi þeim með
því í beina hættu. Olli þetta nokkr-
um sárindum og beiskju. ,.En allt
kom það af því, að fólkið skildi ekki
móður mína,“ sagði Skafti, ,,og sízt af
öllu gat það skilið bað, sem við fund
um svo greinilega, að yfir okkur var
vakað. Hurð skall að vísu stundum
nærri hælum, en alltaf urðum við
samt á undan hættunni."
Ekki var ósleitiiegar gengið að
vinnunni í landi. Skepnuinar þurfti
að hirða — því að oftast hefði fjöl-
skyldan eina kú og nokkrar kindur
— unnið var í fatnað, staoið í fisk-
þvotti -sólarhringinn út, þegar færi
gafst. Tvö börn bættust enn í hóp
inn, eftir að fjölskyldan kom að Nöf,
annað andvana fætt. Kunnugur mað-
ur lét svo ummælt við mig, að varla
væri gerandi að segja nútímafólki
frá afkastagetu Nafarhúsfreyjunnar
og eldri barna hennar, ’iörku beirra
og þoli, því að enginn myndi öðru
trúa en það væru skröksögur einar
Öll urðu börnin samt mannvænleg,
þrátt fyrir næsta aum húsakynni,
fábreytni í fæðu og stundum skoit,
vosbúð og venjulega gengdarlit’a
vinnu. Talið um glannaskap Skafía
og óforsjálni móður hans smáhjað'i-
aði og aflasæld hans varð öðrum
góð hvatning og hollt fordæmi.
IV.
Er fram liðu stundir, batnaði hag-
urinn, og seinni árin á Nöf var fjár-
hagsafkoman orðin góð. Eldri bræð
urnir, Skafti og Pétur, fengu sér
sinn bátinn hvor og voru báðir for
menn. 1918 keyptu þeir sér allstóran
og góðan vélbát, eftír því sem þá
gerðist, Úlf, og höfðu stundum ann
an á leigu. Skafti var oftast formað
ur á Úlfi. Útgerð sína höfðu þeir í
Siglufirði á vorin og sumrin.
12 ára gömul fór Guðveig, systir
þeirra, með þeim til þess að vera
ráðskona við bátinn og þótti vel far
ast. Síðan fylgdist öll fjölskyldan að
til Siglufjarðar á. sumrin. Stefán
hafði þá ekki lengur neina fótavist
og var jafnan fluttur á milli í rúmi,
sem sérstaklega var til þess gert.
Það var á fótum, svo að sjór gæti
runnið undir það, ef skvettist á þil
farið, og bríkur nokkuð háar, svo að
auðvelt væri að leggja segldúk yfir
til hlífðar. Náttúrlega var rúmið
ætíð bundið og skorðað vandlega en
ógerlegt var að fara með sjúklinginn
niður þrönga og örmjóa stiga, sern
lágu til hásetaklefa. Veitti sannarlega
ekki af allri varúð og fyrirhyggju, því
að oft voru þessar ferðir milli Siglu-
TtlUINN - SUNNUDAGSBLAB
/
1037