Tíminn Sunnudagsblað - 22.11.1964, Blaðsíða 6

fjarðar og Skagafjarðarhafna á litl
um og lélegum bátum býsna örðug-
ar og hættulegar. En um aðra far-
kosti var lengi vel ekki að ræða, og
akvegur yfir Siglufjarðarskarð kom
ekki fyrr en 1946.
Eitt sumarið — líklega 1921 — var
Nafarfjölskyldan ekki búín til heim
ferðar frá Siglufirði fyrr en nokkuð
seint. Þau lögðu af rtað eitthvað um
níuleytið um morguninn. Mæðgurn
ar höfðu haft í mörgu að snúast áð
ur og gengu því til hvíldar niðri í
hásetaklefa um leið og haldið var af
stað. Veður var sæmilega gott um
morguninn en strax þegar komið var
út úr fjarðarmynnínu, fór talsvert að
hvessa, og vestur undir Haganesvík,
mátti heita, að kominn væri stormur.
Leizt Skafta þá svo illa á veðrið, að
hann taldi þann kostinn vænstan að
snúa aftur til Siglufjarðar. En það
skipti engum togum, að móðir hans
er kominn upp á þllfar til hans og
spyr dálítið hvatskeytlega, hvers
vegna sé snúið við. Hann segir sem
var, að sér finnist varla gerlegt að
halda áfram vegna stormsins.
„Neyðarúrræði lízt mér það vera“,
segir hún. „Það er komið undir göng
ur. Við eigum allan svörðinn okkar
úti, og svo þarf að sinna kindunum,
slátra og útbúa haustmat, en óvíst
að betur gefi í bráð. Ég eggja þig
J)ó ekki á að halda áfram, ef þú ótt
ast, að um lífshættu sé að ræða“.-
„Ekki er ég nú beinlínis hræddur
um það," segir Skafti. „En eins og
áttin er nú og stormurinn, tel ég
ólendandi í Hofsósi, hvað þá heldur,
ef meira hvessti. Og þó sennílega
væri unnt að lenda í Naustavíkinni,
(hún er skammt fyrir utan Hofsós)
höfum við varla mannafla til þess að
bera rúmið — það er svo þungt."
„Allt læt ég það nú vera,“ segir
Dýrleif. „Við Guðveig getum hæg
lega hjálpað til við burðinn, og dugi
það ekki, ætti að vera hægt að ná
í hjálp frá Hofsósi. En svo sýnist
mér nú sem veðrið muni heldur
’ægja aftur fram yfir hádegið, hvað
em svo verður. Eg mundi því ráð-
eggja, að ferðinni vrði haldið áfram
heimleiðis."
Meira var ekki um þetta rætt, en
bátnum snúið við að nýju. Og allt
fór eins og Dýrleif sagði. Dálítið dró
úr hvassviðrinu. Lendingin í Nausta
víkinni gekk að óskum, og hjálpar
laust komust þau heilu og höldnu'
heim með sjúklinginn. En um kvöld
ið stórversnaði veðrið og hélzt rosa-
veður næstu daga, svo að heppin
þóttust þau að hafa sloppið heim í
íðustu forvöð. — Þessa sögu sagði
kafti mér sjálfur, en mér fannst
g þekkja þau mæðginin betur á eft
r.
Þótt allt blessaðist vel i þetta sinn,
fylgdu flutningunum fram og til baka
haust og vor svo margvísleg óþæg
indi, að afráðið var um veturínn að
flytjast alfarið til Siglufjarðar næsta
vor.
V.
Sumarið 1919 hóf Skafti síldar
söltun, enda var hann þá búinn að
kaupa hluta af hinní svo kölluðu
Roaldsstöð, er nefnd var eftir Sever
in Roald, einum þeirra Norðmanna,
sem um árabil höfðu bækistöð í
Siglufirði, byggðu sér þar söltunar-
stöð og söltuðu síld, en komu fæstir
aftur, eftir að styrjöMinni lauk.
Þetta sumar, 191& fefur oft ver-
ið kallað „hrunsumaarið mikla.“ Eft-
ir styrjöldina var víða matarskortur
í heiminum og eftirspurn á matar
markaðinum mikil. Síldarverðið
hækkaði jafnt og þétt. Samtök voru
þá engin um síldarsölu, en hver ein
staklingur annaðist sölu á síld sínni
sjálfur. Margir treystu áframhald
andi verðhækkun og vildu því Iengi
vel ekki selja. Kaupendur buðu 80
og allt upp í 90 aura fyrir kílóið,
sem var óheyrt verð áður, en þá
kröfðust seljendur þess að fá eina
krónu. Fastlega vonuðu þeir, að
gengið yrði að því, en svo fór ekki.
Samningaumleitanir stöðvuðust um
hríð, en blaðinu síðan alveg snúið
við. Seljendur fóru að leita á, en
kaupendur hörfuðu til baka. Síldar
verðið hraðféll, og síldin mátti að
síðustu teljast óseljanleg.
Síldín hafði þetta sumar haldið sig
mikið á vesturmíðunum og talsvert
verið saltað á ísafirði. Þetta varð
því alvarlegt áfall fyrir bæði bæjar
félögin, Siglufjörð og ísafjörð, og
flesta síldarsaltendur. Fáeinir höfðu
þó gripið tækifærið, þegar kauptil-
boðín voru hagstæðust, og selt síld
sína. Skafti var einn þeirra, og hagn
aður hans var svo mikill, að það
varð honum hinn bezti stuðningur,
bæði til greiðslu á söltunarstöðinni
og endurbóta á henni. Stöð sína
nefndi Skafti Nöf. Þar hefur hann
nú saltað síld í 45 sumur.
Fyrstu árin var stöð hans lítil og
ekki saltað þar mikið meira en það,
sem þeir bræður öfluðu sjálfir á bát
um sínum. Útgerðina ráku þeir í
félagi til ársins 1925, en skildu þá,
og var Skafti að mestu einn um
útgerð sína úr því, en hefur þó
stundum átt hlut í bát með öðrum.
Nú er Nöf ein af stærstu söltunar
stöðum í Siglufírði og mörg síðari
árin sú söltunarhæsta, enda hefur
Skafti síðan 1950 haft söltunarfélag
með Einari Guðfinnssyni, útgerðar
manni í Bolungarvík. Hefur sam
vinna þeirra jafnan verið hin ágæt
asta og þeir „sérstaklega heppnir
með viðskiptamenn og starfsfólk",
segir Skafti. Á Nöf hafa oft unnið
um 100 manns. Persónulega þekki ég
vel ýmsa þá, sem unnið hafa í ára
tugi „hjá Skafta" og varla gætu til
þess hugsað að skipta um húsbónda
né vinnustað.
Þótt síldarsöltun Skafta ykist með
árunum, hélt hann áfram að vera
formaður á bátum og hætti reyndar
ekki alveg sjómennsku, fyrr en hann
var kominn um sextugt. Síðasta ára-
tuginn hafa störfin í landi verið svo
umfangsmikil, að hann hefur að
mestu hætt bátaútgerð, enda ekki
ósennilegt, að eitthvað sé farið að
draga úr vinnuþreki hans.
Áður en Skafti Stefánsson flutti
til Siglufjarðar var bátaútvegur þar
af litlu kappi stundaður og með
býsna gamaldags sniði. Engu tali
þótti þá taka, að róið væri til fiskjar
að vetrinum. Frá októberbyrjun og
fram að vorvertíð var aldrei unnt
að fá nýjan fisk í soðið, nema ef
til vill ufsa, sem stundum kom í torf
um inn af bryggjunum — og svo
rauðmaga og kola, þegar þeir fóru
að veiðast í net undir vorið. Skafti
skeytti engu gömlum venjum og
reri jafnt vetur sem sumar, þegar
veður leyfði. Þetta vaktí í fyrstu tals
verða hneykslun hjá mörgum. Þeir
rifjuðu upp gamlar sögur, sem þeir
höfðu heyrt af fífldirfsku hans og
sögðu, að þarna sæist bezt, hvort of
sögum hefði verið af honum sagt.
Merkilegt mætti heita, ef hann dræpi
ekki bæði sjálfan sig og háseta sína
áður en langt um liði. En þó fóru
ýmsir fljótlega að feta í fótspor hans,
og nýr fiskur að vetrarlagi var ekki
lengur sjaldséð vara. Vinnubrögð
breyttust líka og urðu hagkvæmari.
Umhirða og nýting veiðarfæra batn
aði, og aukinn vinnuhraði varð bein
línis umtalsefni í bænum.
VI.
Mjólkurleysið var eitt af mestu
vandamálum Siglfirðinga á þeim ár
um, þegar fólksfjölgunin var örust.
Bændabýlin í firðum voru fá og smá,
en nú fóru sum í eyði, og búskapur
dróst saman á öðrum, því að betur
þótti borga sig að stunda síldar
vinnu en búskap. Og fyrir kaupstað-
arbúa sjálfa varð æ óþægilegra að
hafa kýr, eftir því sem húsum fjölg
> aði og umferð jókst.
Snemma á þriðja áratugi aldar-
innar settist ungur læknir frá Akur-
eyri að í Siglufirði. Honum leizt
heilsufari ungbarna í bænum ábóta-
vant og taldi mjólkurleysið vera eina
aðalorsökina. Með miklu harðfylgi
og dugnaði beitti hann sér fyrir því,
að bærinn keypti tvær stærstu jarð
irnar frammi í firðinum — Hól og
Saurbæ — sameinaði þær og kæmi
þar upp kúabúi. Var þar með bætt
úr allra brýnustu nauðsyninni og það
tryggt, að ungbörn og sjúklingar
gætu fengið mjólk að staðaldri. En
mikið vantaði þó á, að mjólkurþörf
•inni væri fullnægt og auðsætt, að það
yrði ekki gert öðruvisi en með reglu
1038
I M I N M — SIINMJDAGSIU.AÍ)