Tíminn Sunnudagsblað - 22.11.1964, Blaðsíða 8

mér 4.3 þakka, heldur hinni guðlegu
vernd, er ég jafnan hef notið, og
viðvörunum, sem ég á einhvern
óskiljanlegan hátt hef fengið. Á
æskuárum mínum má heldur segja,
að oft verið teflt á tæpasta vað.
og reyndar var ég þá aldrei hrædd-
ur. En bæði kom það af öruggu
trausti mínu á veðurskynjan og for-
sjá móður minnar, sem mér finnst
aldrei hafa brugðizt — nema þegar
henni þóttu kemlurnar mínar hnökr-
óttar og hún spáði mér ófríðri konu“
— skýtur Skafti brosandi inn í —
„og svo hinni óbifanlegu tilfinningu
minni fyrír, að yfir mér væri vakað
og að mér væri ætlað að ná fullorð
insaldri og leysa af hendi ákveðið
hlutverk."
VII.
Kona Skafta er Helga Jónsdóttir
frá Akureyri, systir Gunnlaugs
Tryggva, sem lengi var ritstjóri ís-
lendings, bóksali og bókamaður.
Helga er góð kona og greínd, bók-
elsk og sönghneigð. Börn eíga þau
fjögur, sem upp hafa komizt. Öll hafa
þau tekið stúdentspróf í menntaskól-
anum á Akureyri. Elzti sonurinn,
Jón, þingmaður í Reykjáneskjördæmi,
er lögfræðingur að mennt, Stefán,
sjúkrahúslæknir í Kalmar í Svíþjóð,
Gunnlaugur Tryggvi vinnur méð
föður sínum, Jóhanna húsfreyja í
Reykjavík.
Úppeldi og æska þeirra systkina
hefur verið harla ólík æskuárum föð-
ur þeirra, en snemma munu þau þó
hafa vanizt vinnu og þeim tiltölulega
ungum valin nokkur ábyrgðarstörf,
sem stranglega var krafizt, að þau
gættu vel. Vinnugleði og starfsáhugi
hefur verið þeim í blóð borínn, og
frá því fyrsta kynntust þau náið öll
um störfum föður síns og voru þátt-
takendur í erfiði og áhyggjum for-
eldranna, gleði þeirra og sorgum,
því að aldrei getur allt leikið í lyndi
á erilsamri ævi, og vafalaust hefur
oft hurð skollið nærrí hælum, þó að
óvenjuvel rættist úr. Hefur Jón
Skaftason sagt mér frá einum slík-
um atburði, sém honum er jafnan
ógleymanlegur, en hann mun þá
varla hafa verið eldri en sjö eða átta
ára.
Sjóveður var gott. Árla morguns
lögðu allir . bátar í Siglufirði, sem
tiltækir voru, út í fiskiróður. Þeir
komu aftur að állðnum degi eins og
U1 stóð — allir nema Þormóður
rammi, bátur Skafta. Þegar það þótti
dragast óeðililega lengi, að hann
kæmi, tóku bátaformennirnir sig
saman um að fara út aftur til þess
að leita hans, því að sýnilega hafði
eitthvað óvænt komið fyrir. Fjöl-
skyldunni var órótt, og þó ekki svo
mjög, fyrr en bátarnir fóru að týn-
ast Þm aftur og Pétur, bróðir Skafta,
sem var elnn leitarmannanna, kom
heim til þeirra, dapur í bragði, til
þess að segja þeim, að leitin hefðí
orðið árangurslaus.
Auðfundið var, að hann var von-
lítill um, að Skafti og bátur hans
væru ofan sjávar. Reynt mundi þó
að hefja leit að nýju næsta morgun
með birtu.
Angist konunnar og eldri drengj-
anna, sem skildu, hvað í húfi var,
verður ekki með orðum lýst. Pétur
sat hjá þeim og dreymdi að hug-
hreysta þau, en var sjálfur svo von-
lítill og hnugginn, að hann gat fá
huggunarorð sagt. En allt í einu
barst dauft vélarhljóð að eyrum.
Drengirnir lögðu við hlustirnar.
Hljóðið færðist nær og varð skýrara,
og hráðum var ekki neinn vafi leng-
ur, ,vo góðkunnugt var það. Dreng-
irnir spruttu á fætur og hrópuðu
fagnandi um leíð og þeir þeyttust
út úr dyrum: „Pabbi er að koma,
pabbi er að koma.“
Rétt reyndist þetta. Að lítilli
stundu liðinni, lagði Skafti að bryggj
unni.
Gleðinni, sem nú ríkti á heimilinu,
verður nærri því enn síður með orð
um lýst en sorginni áður.
En nú varð Skafti að segja, hvað
við hafði borið.
Þeir höfðu íagt á miðin, alllangt
austur af Siglufirðí, á aðrar slóðir
en hinir bátarnir. Fiskigengd var
þar mikil. Þegar þeir höfðu dregið
sem óðast um hríð, kom það óvænta
óhapp fyrir, að stýrið losnaði frá
bátnum, og var hann þó nýkominn
úr víðgerð og eftirliti. Austangola
'var, svo að nokkurn veginn gekk
lengi vel að stýra með aftursegli og
fokku, komust þeir þannig ínn und-
an Siglufjarðarmynni. En þar var
logn, svo að ekki var lengur unnt
að stýra með seglum. Var það þá
fangaráð Skafta að „stýra með stömp
um.“ Var nokkuð seinlegt að kom-
ast þannig fyrir Siglunestána og inn
fjörðinn, en tókst þó vel. —
Ég hafði aldrei fyrr heyrt þess get
ið, að báti væri stýrt með stömpum,
og þótti mér fýsilegt að heyra, hvern
ig það væri gert. Jóni var það sjálf
um ekki fyllilega ljóst, og fundum
okkur Skafta bar ekki saman um
þær mundir. Ég spurði marga, sem
ég hitti, bæði sjómenn og bókamenn,
en enginn kannaðist neitt við þetta,
fyrr en ég af tilviljun hitti sjómann
af Snæfellsnesi. Hann sagði, að einu
sinni hefði verið gripið til þessa ráðs
á báti, þar sem hann var, og lýsti
því svo, að bundið hefði verið sterk-
um kaðli í nokkra stampa og þeir
látnir útbyrðis. Báturinn dró þá, og
bandið í þeim var fært frá stjórn-
borði til bakborðs og frá bakborði
til stjórnborðs, eftir því hvernig bát-
urinn snerist, og þannig var hann
sveigður eftir vild. Skafti hefur nú
staðfest, að þessi lýsing á að stýra
með stömpum sé rétt. Skipstjóra hitti
ég, sem sagði mér, að sér væri kunn
ugt, þó ekki hefði hann sjálfur gert
það né séð, að gripið væri til þess
í neyð að stýra með hlerum, og
mundi það vera sama aðferðin.
VIII.
Það var venja Skafta á löngum
siglingaleiðum, þegar hann stóð víð
stýrið, hvort heldur var í fiskiróðri
eða flutningum, að syngja við raust.
Sennilega hefur hann fyrst og fremst
gert það til þess að halda sér vak-
andi, því að oft lagði hann á sig
óhemjumiklar vökur framan af ár-
um. En sönghneigð er líka rík í ætt
hans, en hann er eínn af afkomend-
um Einars Þórólfssonar í Kalmans
tungu (1765—1843), er á sinni tíð
var talinn mestur raddmaður á fs-
landi. Hefur söngnæmi og raddstyrk-
ur víða komið fram í ætt hans. Eru
þar kunnastir séra Bjarni Þorsteins-
son tónskáld og þeir bræður, Sig
valdi Kaldalóns og Eggert Stefáns-
son söngvari. Börn Skafta eru líka
öll söngvin, og þótti Stefán þó bera
þar af. Tók hann mikinn þátt í
karlakórasöng á námsárum sínum,
bæði í Siglufirði og á Akureyri, og
fór stundum með einsöngshlutverk.
Farþegar Skafta tóku oft lagið með
honum. Varð tíðum oft af því
góð skemmtun og ágæt vörn gegn
sjóveiki, svo að þrátt fyrir allt, léleg-
an farkost og nokkra tvísýnu, þóttu
mörgum ferðirnar með Skafta
skemmtilegar og fyrír margra hluta
sakir hinar fróðlegustu. Gott sýnis-
horn af þeim er saga, sem frú Krist-
ine, kona Ólafs Þorsteinssonar,
sjúkrahúslæknis í Siglufirði, sagði
mér, en Kristine er norsk að ætt og
uppruna.
Voríð 1947 komu systir hennar og
mágur, dr. Ebbing, héraðslæknir í
Voss i Noregi, til Siglufjarðar í
stutta heimsókn. Þau ætluðu land-
leiðina til Reykjavíkur, en Skarðið
var ófært, svo að ekki var um annað
að gera en að „fara með Skafta" til
Sauðárkróks. Veður var bjart, en
stinningskaldi. Þau Kristine og
norski læknirinn voru sjóveik, svo
að þau fóru niður í hásetaklefa og
lögðu sig þar. En frú Ebbing og
systir Ólafs læknjg, sem líka var með
í förinni, kusu heldur að vera í
stýrishúsinu hjá Skafta. Og þar leidd-
ist þeim nú ekki aldeilis. Skafti
fræddi þær um allt, sem fyrir augun
bar: Sögustaði, örnefni og sagnir,
sem þeim fylgdu, en þess á milli
söng hann sálma og þjóðlög, þuldi
fyrir þær kafla úr Grettisljóðum og
að síðustu kvæði Davíðs um Helgu
jarlsdóttur. Kunni hann öll þessi ljóð
utanbókar og skeikaðl hvergi. Þegar
gleðskapurinn stóð sem hæst hjá
þeim í stýrishúsinu greip þau skyndi-
'Framhald á 1054. síðu.
1040
1 1 M I N N — SUNNUUAGSBLAÐ