Tíminn Sunnudagsblað - 22.11.1964, Blaðsíða 10

ipmwwwwM

I

Ketukirkja.
Ljósmynd: Ágúst SigurSsson.
heim að kirkjustað, þótt ýmiss bænda .
• býli njóti ein sór slíkra hlunninda.
' Presturinn í Hvammi lét byggja
1 göngubrú á ána fyrir nokkrum ár-
' um. Kemur hún að miklum notum,
1 en djúpt vað er á ánni. Á heimleið-
inni skulum við minnast lítil-
lega sögu og umhverfis.
Hér varð snemma staður og kirkj
1 an helguð Ólafi konungi. Útkirkja
' er í Ketu á Skaga, en kirkja þar er
' sett miklu síðar og ekki vitað til, að
prestur væri nokkurn tíma settur þar
• út frá. Og í útsókninni hafa ekki ver
1 ið önnur guðshús. Grafreitur er nú
í Víkum, vestasta bæ í prestakallinu,
en sá bær, ásamt eyðibýlínu Mána-
1 vík og Ásbúðum, er í Austur-Húna-
1 vatnssýslu. Skagafjarðarprófasts-
dæmi er stærra en Skagafjarðarsýsla.
Keta er á sóknarenda, innsti bær,
1 af 9 í sókninni, og stendur norðan
hinna sérkennilegu Ketubjarga.
, Hraun á Skaga, sem allir kannast við
, vegna veðurathugana, er nyrzti bær
1 í sýslunni (að vestan, Hraun í Fljót-
j um að austan). Ásbúðir eru norðar
i á Skaganum. Innan við Hraun er
, Þangskáli, fæðíngarstaður síra Jóns
• Skagan æviskrárritara. Næsti bær
, er Kelduvík, þá Efra- og Neðranes,
< en Malland allnokkru innar og lígg-
( ur samtýnis Ketu. Þessi sókn er ekki
< stór, en helzt betur byggð en innri
< hluti Skaga og Laxárdalur. Reki og
L ‘, veiðigaen hafa alltaf þótt mikUw
blunnindi á Skaga og mest utanverð
' ast. í fasteignamatsbók 1932 eru tal-
< in silungsveiði- og rekahlunnindi á
< öllum bæjum í Ketusókn og auk
< þess dúntekja á Hraunum og Vík-
<
J 1042
um. Flest hlunnindi eru þó talin í
Ásbúðum: dúnn, eggjataka, hrogn-
kelsaveiðí, útræði, silungsveiði og
reki. í Mánavík var hins vegar sel-
veiði. — Innan við Ketubjörg
eru Kleif, Bergskáli, Lágimúli og
Hvalnes. Þar var bænahús forðum,
enda löng kirkjugatan inn að
Hvammi. Skammt innan við Hvalnes
voru býlín Öldubakki og Brókarlæk-
ur (Borgarlækur), Selnes og Grund.
Líklegt er, að þessir bæir hafi átt
tíðasókn að Hvalnesi. Annað bænhús
var á Fossi. Selá, Hóll og Akur eru
þar utan við, en Hvammkot fyrir
neðan garð og sunnar Gauksstaðir.
Syðsti bær á Skaga er Skefilsstað-
ir, jörð Skefils landnámsmanns, föð-
ur Arnórs á Gönguskarði. Nú eru
Skefilsstaðir míðstöð sveitarinnar,
samkomustaður og símstöð. Milli
Skefilsstaða og Laxárvíkur er eyði-
býjið Bakkakot. " *
Er hugurinn hefur hvarflað að bæj
unum í Hvamms- og Ketusóknum er
Ijóst orðið, að þetta prestakall, sem
nú er eitt hið fámennasta í landinu
(84 íbúar) hefur fyrr meir verið
mikið. Ekki sízt þegar haft er í
huga, að fæstir prestar þjónuðu meir
en einni sókn. Þá voru Jíka fjölmenn
brauð lítt eftirsótt. Og varla
hafa verið miklu fleiri en 84 sálir í
því eftirsótta Hítardalskalli í Hraun-
hreppi. Þar var mestur slagurinn í
jarðagózi kirkjunnar. Meiri tekjur
voru af 19 jörðum, en mörgum sókn-
arbörnum, að ekki sé talað um það
ómak að þurfa að syngja messur á
annexíu.
Prestatalið í Hvammí er næsta slitr
ótt í fornum sið, en frá um 1600 er
það samfelldara, og ekki hefur verið
hér prestlaust lengi í senn nema tvö
ár eftir að síra Magnús Jósefsson
hvarf héðan til Vesturheims 1887, og
aftur um níu ár, sem enn getur. Síra
Magnús gegndi preststörfum vestra
meðal íslendinga lengi vel, en nefnd-
ist þar M.J. Skaftason. Sigfús Jóns-
son frá Víðimýri á Langholti vígðist
að Hvammi 1889. Hann sat í brauð-
inu til aldamóta, er hann fékk Mæli-
fell, sem hann þjónaði í 19 ár. Þá
varð hann kaupfélagsstjóri á Sauðár-
króki. Hann varð alþingismaður 1934,
en lézt 1937 og tók þá Pálmi rektor
við þingsæti hans. Dótturson síra Sig
fúsar og nafni, Sigfús Jón Árnason,
er nú að Ijúka námi í Prestaskól-
anum.
Síra Björn Blöndal á Hofi á Skaga
strönd fékk Hvamm, er síra Sigfús
fór þaðan aldamótaárið. Hann var
sonur Lárusar Blöndals sýslumanns
á Kornsá og bróðir frú Sigríðar, konu
síra Bjarna Þorsteinssonar tónskálds
á Siglufirði. Voru þeir sýslumanns-
synir, Björn og Ágúst á Kornsá, skóla
bræður og vildarvinir síra Friðriks
Friðrikssonar sem sjá má af minn-
ingum hans. Ágúst varð sýsluskrifari
á Seyðisfirði, d. 1940, en síra Björn
lifði aðeins, sex ár í Hvammí. Hann
lézt í Víkum á Skaga 27. des. 1906.
Á næsta vori var bóndanum að
Ballará á Skarðsströnd veittur
Hvammur. Var það síra Arnór Árna-
son frá Höfnum á Skagaströnd,
Hann var því gamalkunnur þessum
slóðum og ekki ókunnur prestskap,
þótt þá væri bóndi um þrjú ár, því
að hann hafði þjónað Tröllatungu-
prestakalli 1886—1904. Sat hann að
Felli í Kollafirði, en skömmu eftir
að hann hvarf úr brauðinu, voru báð-
ar kirkjurnar, í Tröllatungu og Fellí,
lagðar niður, en ný reist í þeirra
stað í Kollafjarðarnesi. Síra Arnór
sat Hvamminn lengi og varð nafn
staðarins mjög bundið honum og
hans nafnfrægð, enda bjó hann vel
og var kennimaður góður, svipmikill
og sérkennilegur. Dótturson hans,
síra Gunnar Gíslason alþingismaður
í Glaumbæ, ólst upp með honum í
Hyammi. Eitt sinn, er rædd var á
fundi í stúdentafélagi afstaða presta
til stjómmála, lýsti síra Gunnar því,
hversu þau mál fóru hjá afa hans í
Hvammi. Sjálfur var síra Amór sann
færður íhaldsmaður og lét sér mjög
annt um skoðun sína. Forsöngvarinn
í Hvammskirkju var jafnákveðinn
framsóknarmaður. Messugerðin fór
fram í bróðerni. En á eftir — þegar
setzt var að messukaffínu, var tek-
ið til að ræða málin og deila af
kappi. En það var kvaðzt í friði á
messudögum í Hvammi. Annar dóttur-
son si~a Arnórs var einnig prestur
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ