Tíminn Sunnudagsblað - 07.04.1968, Blaðsíða 2

Þíjtur í skjðnum
Mig minnir, að til sé í ensku
orð'tak þess efnis, að ekki stoði að
ærast yfir oltinni fötu. Bak við
það býr keimlík hugsun og þeg-
ar við tölurn um gagnsleysi þess
að sakast um orðinn hlut. Þetta
eru spekimál hins jafnlynda ger-
hyglismanns, sem finnst fráleitt að
fárast yfir því, sem ekki verður
aft-ur tekíð. SjáJfsagt er þetta góð
-lífsregla — svona *að vissu marki.
Undanfarin ár hafa oltið tötur.
sem vaWið hafa allmiklu fjaðra-
foki, ekki einungis meðal þeirra,
sem steyptu þeim, heldur einnig
annarra, er álengdar stóðu. Og
satt að segja er þeim hreint ekki
láandi, er krossað hafa sig yfir
þessum fötum og valið jjeim köp-
uryrði, er með þær fóru. Engin
eftirsjón var að sönnu að því, er
niður fór, og mátti það vissulega
missa sig. En það var hættan, sem
af því stafaði, er vakti skelfingu.
Nú mun flesta gruna, hvað hér
er verið að fara: „Föturnar“, sem
við höfum í huga, eru kjarnorku-
sprengjurnar, sem bandarískar her
flugvélar hafa misst á jörð nið-ur
á Spáni og við Týli á Grænlandi.
Það hefur eðlilega vakið illan beyg,
að flu-gvélar skuli á sveimi yfir
löndum og höfum með slíkan farm
meira að segja í heimshluta, þar
sem allt hefur verið með friði o-g
spekt um langt skeið. Þó að full-
yrt sé, að kjarnorkusprengj-ur séu
með þeim umbúnaði, að þær geti
ekki sprungið, hafa þjóðir h'/ms
a-f því bitra reynslu, að staðhæf-
ingum ríkisstjórna, sem í vanda
eru staddar, er ekkj ávallt sem
bezt trúandi
Það er kannski eftir no-kkuð dúk
og disk að vekja máls á þessu nú,
því að all-laþgt er s-íðan seinni
sprengjufarmurinn lenti á hafísn
um við strönd Norður-Grænlands.
Þó er það ekki tilefnislaust. Fyrir
tæpum hálfum mánuði hrapaði
herþota í landj okkar í byggð á
Suðurlandi — og var með margar
eld-flaugar innan borðs. Hæglega
hefði það getað gerzt á þétt-býlli
stað, úr þvi að þessar þotur eru
á annað borð á flugi yfir landinu
— án brýnnar nauðsynar, að þvi
er virðast má.
En tilefnið er líka annað. Mjög
um svipað leyti og þotan hrapaði
í Landsveit, var brugðið upp í
sjónvarpinu mynd a-f dauðu og
dauðvona sauðfé í dal einum vest-
ur í Bandaríkjunum. Hauskúpu-
dalur var hann nefndur, keimldkt
nafn og Golgata, og fylgdi sú skýr-
ing myndunum, að þarna hefðu
miklar sauðahjarðir tekið ókenni-
lega, banvæna sýki. Mörg þúsund
kindur voru þegar dauðar. Skepn-
urnar h-afa augljóslega komizt í
„snertingu við eitthvað miður hollt,
sem gá-lauslega hefur verið farið
með.
Nú væri sauðfjárpest í annarri
heimsálfu ekki svo sérlega frétt-
næm, ef ekki kæmi fleira til. Það
vekur aftur á móti ógn og hryll-
ing, að í þessum sama dal eru til-
raunastöð á vegum Bandaríkjahers
og hvílir yfir henni mikil leynd.
Það fer ekki dult, að þessi undar-
1-ega sauðfjársýki er sett í samband
við tilraunastöðina. Hvað er það,
sem haft er fyrir stafni innan
veggja hennar?
Menn munu sjálfsagt minnast
þess, að Bandaríkjaher hefur ver-
ið borinn þeim sökum að nota eit-
urefni, skaðvænleg skordýr og
jafnvel sýk-la í stríði sínu í Víet
Nam. Sjálfir hafa Bandaríkjamenn
ekki dulizt þess, að þeir eyði laufi
skóga með eiturefnum, svo að bet-
ur megi fylgjast með manna-ferð-
um í þeim. Hins hafa þeir þver-
lega synjað, að eiturefnum.^sem
skaðvænleg væru mönnum eða dýr
um, hafi ýerið dreift yfir landið.
Styrjöldin í Víet Nam er ófagur
leikur, og væri gott að mega
treysta því, að henni séu einhver
takmörk sett. Atburðirnir í Haus-
kúpudal koma þó þeirri trú í opna
skjöldu. Ofboðslegum grun skýt-
ur upp, og orð eins og sýklahern-
aður og eiturefnastyrjöld koma
fram á varirnar. Samt er tæpast
unnt að hugsa þá hugsun til enda,
að ein af helztu menningarþjóð-
um heims geti sýslað við tilraunir,
er stefna að slíku ma-rki.
Fyrir nokkru vakti kardínáli
einn bandarískur á sér athygli fyr-
■ir það, að hann lagði blessun sína
yfir styrjöldina í Víet Nam. Nú virð
ist kominn tími til þess að spyrja,
til hvers við höfum trúarbrögð og
kirkjur, sem láta í veðri vaka, að
leiðarstjarnan sé siðgæði og mann-
úð, jafnvel kærleikur, ef prestar
og kennimenn þegja þunnu hljóði
við þeirri a-fsiðun, sem hernaðar-
andinn hefur í för með sér. Er
ekki komin þeirra stund að tala
og vísa hernaðarandanum til
þeirra föðurhúsa, sem nú eru sjald
nefnd orðin í predikunum?
En það er ekki prestastéttin ein,
sem ber ábyrgð. Hver einstakling-
ur og þjóðirnar í hei-ld gera það
lika. ískyggileg vöi-d ha-fa fallið í
skaut mönnum, sem virðast meira
en lítið1 afvegaleiddir.
Það er auðvitað dagsanna, að
hugarfar og afstaða okkar hér á
þessu landi mun lítil áhrif hafa
á örlög heimsins. En það er bæði
mannlegt og mannslegt að a-fneita
því, sem vekur viðbjóð. Og þegar
öllu er á botninn hvolft. er það
þó í brjósti einstaklingsins, sem
það er útkljáð, á hvaða sveif al-
menningsálitið leggst og hversu
máttugt það er.
Mönnum hefur hætt til þess að
líta á afstöðuna til hervæðinga-r-
innar sem andúð á Bandaríkjun-
um eða meðhald með þeim. En
það er sem betur fer rangt. Vax-
andi fjöldi Bandaríkjamanna er
að minnsta kosti andvígur stríð-
inu í Víet-Nam, svo að jafnvel
Johnson hefur orðið að beygja sig.
Þess vegna er um það að velja,
hvorum menn vilji veita siðferð-
islegan stuðning, þeim, sem í her-
lúðrana blá-sa og bombuna dýrka,
eða hinum, sem öndverðir rísa
gegn þeim trúarbrögðum.
JH.
<E0
□
242
)
XÍMINN - SUNNUDAGSBLAÐ