Tíminn Sunnudagsblað - 01.12.1968, Blaðsíða 2

Kitur í skjdnum
íslendingum veitist örðugt að
skilja færeysku, þegar þeir
heyra hana talaða, og valda því
hljóð ýms, sem ekki eru til í
íslenzku. Með lítilli æfingu og
án alls, er nám fær heitið, get-
ur aftur á móti hver meðal-
greindur íslendingur lesið fær-
eys'ka bók eða blaðagrein sér til
fulls gagns. Þar þarf ekki ann
að en ofurlitla stöðvun til þess
að komast á sporið Um þetta
get ég sjálfur dæmt án nokk-
urs hiks, því að þar hef ég
reynslu sjálfs mín.
Öllu strembnara er Færey-
ingi að lesa íslenzku, ef hann
hefur engin kynni af málinu,
og valda því m.a. mörg nýyrð
í málinu. Þar kemur þó það
á móti, að mjög margir Færey-
ingar kunna ekki svo lítið hrafl í
tungu okkar, og ófáir geta tal-
að hana reiprennandi, þótt ekki
hafi þeir numið hana á bókleg-
an hátt né á skólabekk. Þar
kemur til, að fjöldi Færeyinga
hefur stundað hér vinnu um
langan éða skamman tíma og
engu færri átt mikil samskipti
við íslendinga á þeim árum er
meira var af færeyskum skút-
um hér við land en verið hefur
seinustu ár.
Þetta geta menn gert sér ljóst
ef þeir hugleiða, að ekki eru
mörg ár síðan hér voru stund-
um fimmtán hundruð Fær-
eyingar samtímis á vertíðum.
Þessu fylgir, að þúsundir Fær-
eyinga hafa komizt svo niður í
máli okkar, að íslenzkan hlýtilr
að vera þeim næsta auðlesin,
þrátt fyrir það sem á milli ber,
ef þeir taka sér íslenzka bók
í hönd með þeim ásetningi að
komast fram úr því, sem þar
er letrað.
Bókamarkaðurinn íslenzki er
þröngur sökum mannfæðar, og
af því flýtur, að bókaupplög
eru lítil, þrátt fyrir lestr-
arhneigð þjóðarinnar, bókaút
gáfa áhættusöm og smátt, sem
höfundar bera að jafnaði úr
býtum, nema þá örfáir menn.
Kjör rithöfunda er svo reynt að
bæta með styrkjum og hugn-
unum ýmis konar. En sjaldn-
ast er þetta neitt, sem um mun-
ar að ráðið, margir utan garðs
og fáir, sem lagðir eru við
hægra brjóstið.
Færeyingar eru fámennari
en við, og þess vegna verður
þeim enn þyngri róðurinn, bæði
þeim, sem bækurnar skrifa og
gefa þær út, er stundum er einn
og sami maðurinn í rauninni
gengur að kraftaverki næst,
að þar skuli takast að koma út
talsverðu af bókum, án þess
að þeir, sem í slíkt ráðast, reisi
sér hurðarás um öxl.
Þegar þess er alls gætt, er
hér hefur verið sagt, gegnir
það furðu, og ætti þó fremur
að kallast fáránlegt sinnuleysi,
að ár eftir ár og áratug eftir
áratug, sést aldrei ein einasta
bók færeysk í íslenzkri bóka
búð, hvorki í Reykjavík né
neins staðar annars staðar. Þar
bregður aldrei fyrir bók eftir
Færeying, nema því aðeins, að
hann skrifi á dönsku eins og
William Heinesen gerir, og tíma
rit með færeyskum stafkrók
virðast þar brein bannvara, þótt
allt mori þar í hvers konar tíma
ritum á öðrum málum. Þetta
getur þó ekki stafað af því, að
ekki sé unnt að selja færeyska
bók eða tímarit, jafnvel þótt
einhver vildi fullyrða að íslend-
ingar keyptu slíkt ekki, því að
hér eru þó búsett allmargt Fær
eyinga, og myndu þeir tæpast
allir sneiða hjá lesmáli á móð-
urmáli sínu, ef þeir gætu
fengið það keypt. Eitthvað ann-
að hlýtur að valda þessum firn-
um. En þess er líka að geta,
að Færeyingar eru svo sem ekk-
ert að trana fram sínum bók-
um hérlendis, því að dæmi eru
þess, að færeysk bókabúð svar-
ar ekki bréfum einstaklinga,
sem panta bækur, hvað þá að
hún afgreiði slíka pöntun.
Úr Færeyjum er þessa sögu
að segja: Ég hef ekki séð þar
íslenzka bók í búð, og ekki
hvarflar að mér, að þar hafi
breyting á orðið síðan ég kom
þar síðast. Hitt skal ég ekki
dæma um, hvernig fyrirgreiðsl-
an yrði hér, ef einhver Færey-
ingur vildi láta senda sér ís-
lenzka bók. Engri furðu yrði ég
lostinn, þótt dráttur yrði á
svari.
Mér vitanlega hefur aldrei
verið gerð staðföst tilraun til
þess að breyta þessu, og þess
vegna er alls óreynt hvernig
akurinn kynni að erjast, ef
rækt væri við hann lögð
ekki snöggvast, heldur til lang-
frama. Og hér er til nokkurs
að vinna fyrir báða aðila, því
að í Reykjavík einni er tvöfalt
fleira fólk en á öllum Færeyj-
um, og Þórshöfn er bær, sem
skagar upp í Akureyri að mann-
fjölda. Um þá hagsmuni er að
tefla fyrir starfsgrein, sem er
hverri þjóð engu síður lífsnauð-
syn en það, er magann seður.
að vert virðist að reyna að
brjóta ísinn, sem yfir vötnin
lykst. Tæpast er þó á færi ein
staklinga að gera það í snöggu
bragði, þótt þeir vildu reyna.
Um þetta eiga íslenzkir og fær-
eyskir útgefendur og bóksalar
að _ sameinast og fara myndar-
lega af stað með auglýsingaher-
ferð samtímis í báðum löndum.
En þó er allt ónýtt, ef ■ það er
ekki líka haft hugfast, að hin-
um fyrsta fjörkipp verður að
fylgja eftir með reglubundnu
starfi og vaka yfir því, að ætíð
komi hingað hin beztu rit fær-
eysk ný af nálinni og Færeying-
ar fái jafngn í sínar búðir hinar
girnilegri bækur íslendinga.
Þegar fram í sækti yrði þetta
svo sjálfsögð viðskiptavenja,
báðum til hagnaðar.
Ég vil bæta því við, að ekki
ætti að láta hér staðar nurnið.
Það ætti að koma á gagnkvæm-
um skólaferðalögum barna og
unglinga, og það ætti að koma
á gagnkvæmum myndlistarsýn-
ingum, því að Færeyringar eiga
efnilega myndlistarmenn, ekki
síður en við.
J.H
W2
IlMINN - SUNNUDAGSBLAÐ