Tíminn Sunnudagsblað - 01.12.1968, Blaðsíða 7

helzfcu sögurnar. Bréf, sem Willi-
am Morris skrifaði kunningja sín-
um, bera vott um aðdáun hans á
Njálu og Eglu, og eitt helzta skáld-
verk hans er saga Guðrúnar úr
Laxdælu (The Lovers of Gudrun),
sem hann gaf út 1869. Það taldi
hann þá „það bezta, sem ég hef
nokkurn tíma gert“. Ennþá meira
og milcilvægara er þó kvæði hans
um Sigurð Fáfnisbana, Sigurð the
Volsung, sem hann gaf út 1876
Vinir Williams skildu að nokkru
leyti ást hans á sögunum, en þeir
urðu undrandi, þegar hann fór
tvær ferðir, 1871 og 1873, til ís-
lands og ferðaðist víða um landið
til að kynnast sögustöðunum. Það
var ekki lítið ferðalag á öldinni
sem leið, sérstaklega fyrir óvanan
hestamann, en William Morris á-
leit það eins konar pílagrímsför,
þar eð ísland var orðið honum
heilagt land.
Loks verður maður að spyrja,
hvernig á að dæma þetta mikla
verk hans. En fullkomið svar er
erfitt að gefa. William Morris hef-
ur aldrei verið talinn stórskáld, en
skáldverk hans voru áður mjög
vinsæl og birtust í mörgum útgáf-
um. Nú á dögum eru kvæði eins
og hans, sem reyndar eru skáld-
sögur eða öllu hekiur ævintýri í
bundnu máli, alveg úr sögunni.
Síl samt vékuf Skálds&apíií þíiM
nokkra athygli hjá gagnrýnendum.
Enda þótt William Morris fyndist
sál sín eiga heima á íslandi og Ei-
ríkur Magnússon teldi hann skilja
hugsunarhátt sögumanna eins og
‘hann væri sjálfur íslendingur, verð
ur maður að játa, að einmitt þeim
gagnrýnendum, sem kunnugir eru
fornsögunum, fellur skáldskapur
Ihans sízt í geð. Þessi maður, sem
var svo fjölhæfur og iðinn, ein-
beittur og raunsær, hvað daglegt
líf snerti, var hinn mesti draum-
hugi sem skáld. Hann orti ekki um
heim raunveruleikans, heldur um
einhvern draumaheim, sem minn-
ir á undraland ævintýra, róman-
tískt og óraunsætt, en samt aðlað-
andi. Fegurð, kjarkur og gáfur
íbúa þess heims hafa náð fullkomn
un — þeir ganga hátíðlega og ró-
•lega í litskrúðugum klæðum, og
hvað sem fyrir þá kemur trúir
enginn á þjáningar og tilfinningar
þeirra, heldur en þær væru vand-
áðar myndir ofnar í veggteppi.
Þetta gerir ekkert til, þegar Villi-
am Morris er að skrifa hrein og
bein ævintýri, en þegar hann ætl-
1
Þegar William Morris andaðist, minntist Jón Stefánsson haus með
svofelldum orðum:
„ísland hefur misst þann mann, sem hélt nafni íslands hærra
á loft en nokkur annar útlendingur. Það er óhætt að segja, að William
Morris unni íslenzkri tungu, sögu og þjóðerni heitar en nokkur útlend-
ingur, að Konráð Maurer fráskildum. Hann var eitt af höfuðskáldum
Englands á síðari hluta nítjándu aldar, og verður þaö skarð seint
fyllt, sem orðið hefur í flokk íslandsvina, þar sem hann missti við ....
Morris var líkur íslenzkum bónda ásýndum, þrekinn maður og
rekinn saman, rauðbirkinn á hár og skegg, bláeygur og fasteygur. í
klæðaburði var hann mjög tilhaldslaus. Ilann var auðugur maður
og lét eftir sig um milljón króna .... Hann var mjög góðgerðar-
samur maður og ör á fé við fátæka. Þeim, sem þekktu hann bezt, þótti
mest til hans koma, en sumum úti í frá þótti hann vera nokkuð
hrossabrestslegur, enda var hann óhlífinn í orðum, við hvern sem
var að skipta, og fór ekki í launkofa með neitt, sem honum mislíkaði".
ar að segja frá raunsæjum harm-
leik eins og saga GuSrúnar er í
Laxdælu, tekst honum alltaf illa.
Á móti vilja hans sýnist okkur
Guðrún eiga heima í sama drauma
landi og prinsessurnar og riddar-
arnir, sem hann orti um annars,
og af því að við trúum ekki á Guð-
rúnu sem mennska konu, hamast
hann við að endurtaka aftur og aft
ur, að hún sé lifandi, með því að
sýna okkur nákvæmlega allar til-
finningar hennar, sem höfundur
Laxdælu þagði yfir. William Morr-
is skildi og dáði áhrifamikla þag-
ffiælséu fornsagnanna, þar jem
sorgin eða öfundin kemur í ljós í
fáum orðum, en hann gat ómögu-
lega líkt eftir henni. Samt sem áð-
ur er margt ágætt og fagurt í
'kvæðum hans, og mörgum geðjast
vel að þeim sem fyrsta flokks
ævintýrum eða rómantískum harm
sögum. En þeim, sem kunna bezt
að meta Laxdælu og ölsunga
sögu, finnast kvæði Williams Morr
is langdregin og persónurnar móð-
ursjúkar.
Um þýðingar hans eru líka skipt
ar skoðanir. Þær eru mjög vand-
aðar, nákvæmar og fróðlegar, en
samt halda margir norrænufræð-
ingar, að þær gefi ranga hugmynd
um sögurnar, af því að málið, sem
hann notaði í þýðingunum, er
fornt og skáldlegt, og stundum erf
itt að skilja það, þar sem mál sagn
anna er oftast einfalt, næstum þvi
hversdagslegt, og lifandi. En Willi-
am Morris vildi ekki viðurkenna,
að neitt gæti verið hversdagslegt,
hvað sögurnar snerti. Hann dýrk-
aði frelsi og kjark, „helztu dyggð-
ina mannkyns", eins og hann
komst að orði, og hann fann sömu
dýrkun í fornsögunum. Þess vegna
áleit hann ísland á landnámstíð-
inni vera fyrirmynd þess heims,
sem hann dreymdi stöðugt um og
langaði til að skapa í framtíðinni,
og þessi fyrirmyndarheimur varð
honum næstum því heilagur. Hann
bar beztu sögurnar saman við
sjálfa Biblíuna og taldi stíl þeirra
„sem hátíðlegastan". Þess vegna
áttu þýðingar hans líka að vera
hátíðlegar, og til þess þótti hon-
um nauðsynlegt að nota bara þau
orð á ensku, sem eru komin úr
engil-saxnesku. Önnur orð, sem
éru rómönsk sS uppruna. fyrlrleií
hann og taldi þau heyra tií við-.1
skiptamálum og lögfræði. Engil-
saxnesku orðin höfðu líka þann
‘kost að vera oftast mjög lík ís-
lenzkum orðum, og hann vildi láta.
þýðingamar líkjast sem mest
frumritunum. En því miður eru
sum þeirra orða svo forn, að þau
eru með öllu óskiljanleg flestum
lesendum. (Þess má geta, að hann
hikaði ekki við að búa til orð eft-
ir íslenzkum dæmum, ef hann
fann þau ekki á fornensku). Stund-
um þarf lesandinn sjálfur að vera
norrænufræðingur til þess að
skilja málið — en þá er honum
auðvitað ónauðsynlegt að lesa þýð-
ingar. Hægt er víst að venjast
þessu sérkennilega máli og einnig
að hafa gaman af því, en fyrir
þann, sem þekkir norrænu sög-.
urnar bara í þýðingum Williams
Morris, hljóta þær að eiga sér stað
í draumaheiminum, huldar móðu
forneskju og fjarlægðar. Og það
mynd: sennilega ekki vera skáld-
inu á gióti skapi, aem sjálft fann
á íslandi , eiiifu dýrðina drauma“.
967
TfNINN - SUNNUDAGSBLAÐ