Tíminn Sunnudagsblað - 30.04.1972, Blaðsíða 20

Tíminn Sunnudagsblað - 30.04.1972, Blaðsíða 20
annað hvort fimm eða sex, ég er etoki hárviss um tölu þeirra, og ég kom víst aldrei í þær allar. Svo held ég, að þar hafi verið allstórt heébergi, þar sem bókasafn skól- ans, Skinfaxi, var til húsa, ásamt fleira sem þar var igeymt. l>etta er þó ekki fyllilega ljóst fyrir mér, svo hér igetur einhverju skakkað. Einnig var á jarðhæðinni heimavist- in með öllu sínu umstangi og fyr- irgangi. Ekki er mér heldur full- kunnugt, hve margt pilta var þar að jafnaði. Varla hafa þeir verið færri en tuttugu, og þó má vera, að einhverju litlu skakki til eða frá. Þar var og ráðskona og þjón- ustustúlka. Þarna hafði allt þetta fólk fæði og húsnæði. Allt þetta útheimti svo mikið húsrými, að ég skil ekki enn í dag, þegar ég rifja þetta upp, hvernig þetta gamla hús gat staðið undir öllu þessu án árekstra, sem aldrei heyrðust nefndir. Allt virtist ganga vel og snurðulaust. Ráðsmann kusu piltar úr þess- um hópi, og að ég ætla nefnd eða stjórn honum til aðstoðar. Fyrsta verk þeirra hvert haust var að ganga á milli verzlanna staðarins og láta kaupmenn gera tilboð í viðskipti við heimavistina næsta vetur. Þetta tók á stundum nokkra daga, þar eð piltar þurftu að gæta ýtrustu sparsemi og aðsjálni, og stóð þessi samningsgerð stundum alllengi. Veltan var allmikil, því að mannmargt var, og kaupmönn- um því eklki sama hvorum meg- in hryggjar þetta lá. Nokkuð lögðu piltar upp úr, að sem skemmst væri til aðdráttar fyrir þá, þar eð allt sóttu þeir sjálfir og báru heim. Þá höfðu kaupmenn enga sendi- sveina. Síðar urðu mér allkunn þessi viðskipti við skólapilta, þar eð þeir höfðu sín aðalviðskipti við verzlun, sem ég starfaði við í all- möng ár, verzlun P.J. Thorsteins- son & Co., síðar * hið svonefnda Milljónafélag. Verzlun þessi var þeim hentug, þar eð hún var næst Flensborg. Oftast munu piltar hafa komið í lok hverrar viku til að sækja það, sem heimavistina van- hagaði helzt um. í lok hvers mán- aðar voru reikningar gerðir upp. Fyrir kom, og efalaust oftar heldur en ég vissi um, að piltar komu með afsláttarhest, sem var þá lagður í þetta stóra félagsbú. Einnig kom það fyrir, að þeir pilt- ar, sem áttu heima nær, komu með sauði í búið. Þetta voru pilt- ar, sem áður höfðu verið í heima- vistinni og áttu vísa vist þar. Þau ár. sem heimavistin ihafði sín aðal- viðskipti við verzlun þá, sem ég vann við, kom það í minn hlut að annast þá afgreiðslu. Við þetta myndaðist á stundum nokkur kunnugleiki milli mín og sumra pilta, og átti sér oft nokkurn ald- ur, brátt fyrir oft allmikla fjar- læsð. Þeir af sfcólapiltum, sem ekki voru í heimavist, oftast meira en helmingur þeirra. urðu að koma sér fyrir á heimilum víðs vegar í kaupstaðnum eða í nágrenni skól- ans. 'Langflestir piltanna voru frá 'alþýðuheimilum, svo til úr öllum sveitum landsins — alþýðufólk, karlar og konur, sem ávallt voru þó fáar þá. Á þeim árum voru lang- flest heimili Hafnarfjarðar alþýðu- heimili, heimili sjómanna og verka- manna, auk örfárra handverks- manna, svo sem trésmiða og járn- smiða. Kaupmannaheimili voru fyrir og fram yfir síðustu aldamót varla fleiri en fiögur. Þar til hér- aðslæknirinn kom og settist að í Hafnarfirði árið 1903 eða 1904, aðeins eitt heimili embætt- ismann þar, heimili sýslu- mannsins. Flest voru heimili þessi mannmörg og bættu því ógjarna é siig aukamanni. Það voru því al- þýðuheimilin, sem piltar urðu langoftast að leifca til um vist yfir skólatímann. Eitt af hinum bezt stæðu heim- ilum í Hafnarfirði var bakaríis- heimilið — heimili Helgu Proppé, sem starfrækti brauðgerðina, að manni sínum látnum, fram yfir síðustu aldamót. Þetta var fyrir- myndarheimili að öllum ibrag. Helga seldi oftast kennurum skól- ans, einum eða fleiri, fæði um skólatímann. Einnig tók hún á skólatímann. Einnig tók hún á stundum eina eða tvær stúlkur úr skólanum í hús sín. Svo er fyrir að þakka, að á þeim tíma, sem hér um ræðir, frá síð- asta tug aldarinnar fram yfir alda- mót, voru langflest alþýðuheimili Hafnarfjarðar bjargálna, en mjög fá mjög fátæk. Það var til þess- ara bjargálnaheimila, sem piltar leituðu til um vetursetu. Komið gat til igreina í einstökum tilfell- um gamall kunningsskapur, jafn- vel vinátta við heimili skólapilta. Þessi kynni gátu átt sér ýmsar rætur, svo sem kaupavinnu kaup- staðarfólksins að sumrinu á bæ foreldra pilta og stúlkna, gömul ættartengsl og fleira. Ég held að fullyrða megi, að skólafólk, sem fékk vestrarvist á heimilum í Hafnarfirði á umræddu tímabili, hafi yfirleitt verið heppið í því efni. Mér var það nokkuð kunnugt, að húsráðendur lögðu sig mjög fram um að gera þessum gestum sínum vistina svo góða sem frekast var hægt. Og gestirnir voru glaðir og ánægðir. Allmikil tilbreytni og upplyft- ing var það fyrir margt alþýðu- heimilið til dæmis roskin hjón, sem annað hvort voru orðin ein eða höfðu lengst af verið það, að fá góðan pilt eða stúlku úr fjarlægri sveit eða sýslu inn á heimili sitt. Þetta fólk gat frætt heimafólk um svo margt, sem því var áður ókunn ugt. Þetta segi ég ekki, án þess að hafa nokkuð .fyrir mér í þessu efni. Ég var ekki með öllu ókunn- ugur nokikrum þessara heimila og sá og heyrði, hve húsbændurnir léku við þetta fólk og töldu því ekkert of gott, sem þeir gátu veitt. Og þannig var þetta á Ibáðar hliðar. 'Ég held, að þegar litið er til þessa tímabils, að Flensborgarskól- inn hafi haft drjúg áhrif til hins betra — haft igóð áhrif á líf hafn- firzkrar alþýðu, burtséð frá þeirri menntun, sem æskufólk þar hlaut við nám pg samskipti við hina ágætu kennara. 356 Sunnudagsblað Tímans

x

Tíminn Sunnudagsblað

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn Sunnudagsblað
https://timarit.is/publication/301

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.