Tíminn Sunnudagsblað - 28.04.1973, Síða 10

Móhyrna
Hiin var mórauð, eins og nafnið
bendir til, vel i meðallagi stór,
þykkvaxin,frið sýnum og gæðaleg ær.
Hún átti lamb i seinni hluta mai, þegar
hún var veturgömul. Næsta lamb
hennar fæddist 31. mai, þá var hún
tvævetur. En næsta vetur á fengitið,
vildi hún ekki þýöasthrút, svo það var
farið að athuga hana nánar, þaö mun
hafa verið i fyrstu viku janúar. Var þá
komið rokna júgur undir hana.
Það hefði nú mátt ætla að þetta hefði
verið augljóst, án þess að taka á, en
þetta kom sannarlega á óvart. Þá var
sú gáta ráðinn i bili, og við biðum i of-
væni eftir að fá unglamb til yndisauka
um hávetur.
Svo var það að morgni 23. jan. á
fyrsta þorradag, þegar við komum i
húsin, voru tvö kolsvört lömb nýfædd
hjá Móhyrnu, hrútur og gimbur,
prýðisfalleg. Hlutu þau nöfnin Surtur
og Svarthyrna. Þau voru ekki gömul,
þegar þau fóru að fara upp i jötu hjá
mömmu sinni og tina sér strá i
munninn, og það sem meira var, að
þau fóru að éta af mjölinu hennar lika
og von bráðar af mestu græðgi.
Hugðum við þá að ævidagar þeirra
væru þegar taldir, þvi að enginn ung-
lambsmagi þyldi svona fóðurblönduát.
En það undarlega geröist, að þeim
varð aldrei misdægurt.
Um haustið voru þau fjarska falleg,
Surtur og Svarthyrna. Fannst okkur til
valið að setja hana á vetur, og að hún
fengi hrút á fengitfð. En það fór nú dá-
litiðáannanveg, þvi Svarthyrna, litla
bar 7. jan, svartri gimgur, réttum 16
dögum fyrir ársafmælið sitt.
En vikjum nú aftur að Móhyrnu.
Hún hafði gjört alvarleg stefnuhvörf á
lifshlaupi sinu. Læt ég fylgja hér til
gamans timasetningu á burðadögum
hennar að vetrarlagi-
Móhyrna bar:
23. jan. ’59, tveimur lömbum.
22. febr. ’60, einu lambi.
10. jan. ’61, tveimur lömgum.
14. des. '61, tveimur lömgum,
8. febr. ’63, tveimur lömgum.
29. des. ’64, tveimur lömbum.
20. jan. ’66, tveimur lömgum.
Eins og sést á þessu sleppti hún úr
einum vetri, og átti þá eitt lamb að
vorinu, en 13 lömbum bar hún um há-
vetur, og f jórum eitt árið. Eins og áður
er getið, bar hún þrisvar a vori til, svo
að alls átti hún 16 lömb og missti
aldrei lamb.
Dóttir hennar, Svarthyrna, bar aftur
i janúar, þegar hún var tveggja ára, en
svo ævinlega að vori eftir það, eins og
venjuleg ær. Eigi að siður þorðum við
ekki að setja á gimbur aftúr undan
Móhyrnu.
Samt mætti með sanni segja, að
þetta drægi dilk á eftir sér. Stundum
bar það til, að ein eða tvær ær báru um
svipað leyti i jan., febr. og mátti það
svo sem heita i lagi.
En dvo dundu ósköpin yfir, veturinn
1966, að 17ærbáru 23lömbum,frá 14.
jan. til 15. febr. Eitt lamb dó i fæðingu,
en hin öll bráðfrisk og falleg. Það var
æði mikið verk að hriða um þetta svo i
lagi væri, i þröngum húsakynnum,
en það var nú kannski minnst. Fóður-
eyðslan var alveg ótrúlega mikil, bæði
á mjöli og heyri. Lömbin héldu sig að
miklu leyti uppi i jötunum og eyðilögðu
þannig mikið af heyi, en mjölið nýttist
aö mestu leyti, þvi það hvarf með
miklum hraða i lystuga munna.
Heilsan hjá þessum hópi var alveg
frábærilega góð, og var það mikið
fagnaðarefni. Það þurfti ekki að vera
að velta vöngum yfir þvi, að ærnar
fengju doða eða þvi um likt og ekki
fengu lömbin verki eða annan krank-
leika, sem oft hrjáir unglömbin með
vorinu.
Þegarleiðað vori og veöur var gott,
var farið að helypa þessum fénaði út
og brynna i stórum ilátum, úti á hlaði,
sem vatni var dælt i, og var það mikill
léttir, þvi mikið var drukkið- Þegar
vorsauðburður hófst, kom brátt að þvi,
að við létum vetrarbærurnar og
þeirra lið liggja úti og gáfum þeim
jötur úti á túni, sem voru gjarnan
færðar til eftir vindátt.
Ég ætla aö það hafi verið fremur
óvenjuleg sjón, þegar við fórum með
heypoka og mjölfötur að gef gefa
þessari hjörð, og hún gekk fast á hæla
okkar og allt um kring, þvi ekki var
styggöinni fyrir að fara.
Þegar þessum ám var sleppt, var
orðin mjög lítil mjólk í þeim, þvi
mjólkurskeið þeirra var orðið langt,
og svo var þörf lambanna fyrir mjólk
orðin litil og það með nýgræðingnum.
Einkum voru hrútarnir orðnir það
stoltir, að þeim þótti minnkun að láta
sjást, að þeir væru að sjúga rollu.
A haustdögum voru þessar skepnur
fádæma fallegar, ærnar ullsiðar og
vænlegar og lómaði af þeim velliðin.
Lömbin voru likari veturgömlum
kindum en lömbum,en vænleiki þeirra
var minni en efni stóðu til, vi þau fóru
að leggja af, þegar grös tóku að tréna.
Mestur þungi þeirra mun hafa verið
siðast i júli, og þá hefði þurft að farga
þeim.
Nú fer að draga að siðari hluta þessa
ævintýris. Um sumarið var ókyrrð
meðal kinda i haganum, einkum er á
leið águst. Voru þar auðsjáanlega
fremstir i flokki hrútarnir, sem vornir
voru siðastliðinn vetur. Foru þeir oft
um, tveir til fimm saman, og eiruðu
engu, sem á vegi þeirra varð. En nú
ætluðum við að vera snjallir, rákum
að féð, sem var á nálægum slóðum, og
tókum hrútana frá með það i huga að
hafa þá svo á túninu. Þeir komu þarna
flestir mig minnir að þeir væru 7, en
þeir voru 10 alls.
Við höfðum þá inni fram eftir
kvöldinu, en létum þá svo á túnið i
þeirri trú, að nú yrðu þeir rólegir og
ánægðir við að gæða sér á góðri há. En
þeir voru þá á annarri skoðun, tóku
ekki jörð, og æddu sifellt með girðing-
unni og þegar næsti dagur rann, voru
þeir allir hornir. Höfðu vist ýmist
troðið troðið sér i gegnum fimmfalda
girðinguna eða stokkið yfir.
Um haustið þótti okkur einsýnt, að
við yröum að farga öllum ánum og
auðvitað hrútunum lika, þvi allt var
orðiö sama sinnis. Siðari hluta hausts
var Guðmundur Gislason, læknir, á
vegum sauðfjárveikivarna i sláturhusi
K.B., Borgarnesi, að athuga innyfli úr
ám. Var honum gert aðvart um, að
okkar ær gætu haft eitthvað innvortis
umfram það, sem venjulegt væri á
þessum tima, og beðinn að hafa tölu á
þvi. Það var auðsótt og þótti honum
þetta hinn bezti fengur. Fann hann 50
fóstur i 35 ám. Taldi hann að þessar
ær hefðu átt að bera frá jólum til
febrúarloka. Svo er nærri vist, að
370
Sunnudagsblað Tímans