Tíminn Sunnudagsblað - 23.06.1973, Síða 3

Þeir höfðu fiskkörfu fyrir björg-
unarstól og burgu öllum á land
« Nokkrar frásagnir um hetjulegar kerlingar, skipsströnd, mannbjörg,
upphoð o.fl. við Húsavík úr syrpu Jónasar Jónassonar á Silalœk
(Fricttgnina sem hér (er á eftir, rit-
ati Jénas Jönasson, bóndi á Sflalæk i
AtaldailS-Þing. áriö 1945,þá 78ára aö
aldri, en hann er nú látinn fyrir all-
mtrgnm árum. Jónas var minnugur
vel. haffti gaman af visum og kviðling-
nm, safnaði þeim og geymdi. t fyrri-
Klnta þessarar frásagnar er greint frá
tveim ..hetju-kerlingum” I gaman-
etmtim tdn en öllu gamni fylgir nokk-
nr alvara, svo sem fram kemur i
nistlinum. Siðar er sagt frá skiptöpum
á Húsavik og nágrenni á öldinni, sem
leit.)
Hetju-kerlingar.
Jórunn og bórunn hétu konur tvær,
sem sýndu af sér skörungsskap og
hetjudáð.sem lengi var i minnum höfö
hér á norðurströndum og ort um hetju-
kvcði. Dáð þeirra var i þvi fólgin að
reka af höndum sér og á flótta tvo
Englendinga. Þó unnu þær ekki afrek-
ið báðar saman, heldur hvor i sinu
lagi, og leið nokkur timi á milli, en
báðar munu hafa verið um sjötugt,
þegar atburðir þessir urðu.
1 „Tiðavisum” séra Þórarins Jóns-
tonar, prests i Múla, er getið um Jór-
unní t eftirfarandi visum:
Í: VHerskipiö með hundrað manns
harðsnúið, og foringjans
getið Tómas Gilpins var
i. göðs af rómi liðstjórnar.
■ -W-‘ -4 - ■■ ■
Tveir matrósar fljóöafund
fýstust kjósa litla stund,
I tutdan flúðu tvistur tvær,
■ tjörgusúðar eltu þær.
Afram sætur æddu mest
eins og fætur toga bezt
eitu drengir, bæ aö bar,
búið spreng af mæði var.
1 þvf kerling út þar stökk,
ekki á ferli hjartaklökk,
á handlegg stinnum barn hún bar,
en beitt i hinni sveöja var.
Sunnudagsblað Tímans
Rösklegt vif með reiðiþjóst
rak þeim hnifinn fyrir brjóst
og hét að sliðra i hjartareit,
hinir viðrast upp sem geit.
Kviðinn linar kviðarskak
kvensemina á flótta rak.
kossa bæði og kveðjur þraut,
kauðar æða hræddir braut.
Furðu stóran hermannshug
hafði Jórunn fullsjötug,
lofstir hressi landi þinn,
lengi blessuð kerlingin.
„Tiðavisur” séra Þórarins i Múla
mun Þórunn Jónsdóttir á Silalæk hafa
lesið, og það varð hennar hlutskipti
nokkru siðar að reka á flótta tvo Eng-
lendinga, sem henni þótti áleitnir (en á
öðrum vettvangi) og verður nú litil-
lega af þvi sagt:
Sumrið 1878 stunduðu tveir Eng-
lendingar laxveiðar á Laxamýri. Þeir
hétu Tómas Kent og Lock. Siðar lét
Lock grafa upp brennistein á Þeista-
reykjum og flytja á reiðingshestum til
Húsavikur og þaðan á skipum til Eng-
lands.
Einn dag í ágústmánuði 1878 komu
þeir Tómas Kent og Lock vestur að
Silalæk með veiðistengur og byssur i
höndum og báðu leyfis að veiða silung
og fugla. Þeim var leyfð veiði silungs
og ránfugla, en ekki anda- né æöar-
fugladráp. Engum silungnum náðu
þeir, en nokkrum fuglum, þar á meðal
hákarla-skúm. Þegar þeir islenzkuðu
nafns hans, lét það svona i eyrum
heimafólks: „ageli, ageli, ageligum”.
Þeim hefur að likindum þótt nafniö
hart i munni. Skúminn skutu þeir á
vatni og báðu vinnumann föður mins
að vaða eftir honum, og var vatnið
honum undir hendur. Þegar hann kom
með fuglinn til lands, rétti Tómas hon-
um 25 aura. Það þætt nútiðarmönnum
vist litið kaup fyrir slikt vos. Þegar
Tómas hætti að dorga við silunginn og
sneri sér að þvi að skjóta fugla, bað
hann föður minn að geyma i vasa sin-
um veiðihjól og linu, sem hann hafði til
vara. En er þeir skildu, gleymdist
hjóliö I vasa föður mins. Skömmu sið-
ar kom gestur að Silalæk, Arni bóndi
Jónsson i Skörðum. begar Arni hafði
lokiö erindi sinu, fékk hann kaffibolla
og brennivinsstaup, eins og þá var sið-
venja. Kvöddust þeir bændurnir siðan
með handabandi og kossi, berhöfðaðir
á hlaðinu. Þá lét Arni þessi orð fylgja
kveðjunni: „Guð og lukkan fylgi þér
alla tima, Jónas minn. Siðan steig
hann á bak hesti sinum og bjóst að riða
brott. En þá rankaði faðir minn við
sér, og af þvi að Arni ætlaði að koma
við á Laxamýri, bað hann Arna fyrir
veiðihjólið til Tómasar Kent.
Arni ætlaði að riða Laxá á svonefndu
Fossavaði, en lenti út að sjó og austur
að Laxárósi. Hefur hann ætlað að
sundriða ósinn en drukknaði þar. Þar
af leiðandi fékk Tómas ekki stangar-
hjól sitt strax. Daginn eftir komu þeir
ensku vestur að Silalæk og heimtuöu
hjól sitt. Þá hafði drukknun Arna ekki
spurzt um sveitina. Faðir minn var þá
viö selveiði vestur i Skjálfandafljóti,
og ekki aðrir heima en krakkar og
kvenfólk. Þar á meðal var nær sjötug
kerling, er Þórunn hét Jónsdóttir,
frænka min. Htín var föðurmóðir
Gunnlaugs Sveinbjarnarsonar i Skóg-
um i Reykjahverfi.
Ekki skildum við neitt af þvi, sem
þeir ensku sögðu og rausuðu úti á hlað-
inu. En þegar þeir fóru að hækka róm-
inn, sáum við Þórunni gömlu skálma
fram á hlað með langan og gildan
birkilurk i höndum. Rak hún lurkinn
harkalega niður I hlaðið mikið högg
framan við fætur gestanna og buldi i.
Um leið hrópaði hún þessi orð:
„Meistarinn er að rota sel i
Skjálfandafljóti”.
Sennilega hafa þeir ensku haldið, að
kerlingin væri aö hóta þeim bráðum
bana, því að þeir gripu hesta sina sem
bráðast, stigu á bak og riðu brott. En
Þórunn bar birkibálkinn sinn inn i
eldhúshorn og lagði hann þar að
507