Morgunblaðið - 25.04.2004, Blaðsíða 15

Í þjóðaratkvæðagreiðslu um aðild-
arsamninginn, sem fram fór í fyrra-
sumar, var hann þó samþykktur með
öruggum meirihluta. Kjörsókn var að
vísu lítil, en það er vandamál í öllum
kosningum sem haldnar hafa verið í
Póllandi á síðustu árum.
Víst má telja að sá mikli fjöldi fólks
sem enga hefur atvinnuna og aðrir
Pólverjar sem „verða útundan“ í
ESB-aðlöguninni og nútímavæðingu
pólsks efnahagslífs, verði auðveldlega
tilkippilegir að styðja popúlista á borð
við Lepper, sem gera út á óánægju
þessa stóra kjósendahóps. Það eru
því líkur á að pólsk stjórnmál verði
áfram stormasöm eftir inngönguna í
ESB og áhrif risans í nýliðahópnum á
evrópsk stjórnmál því býsna óút-
reiknanleg.
Reuters
auar@mbl.is
Kona gengur hjá blómabeði í miðborg Varsjár, þar sem gulum fjólum
hefur verið plantað þannig að þær mynda stjörnur Evrópufánans, í
tilefni af inngöngu Póllands í ESB 1. maí.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25. APRÍL 2004 15
Þekking og reynsla
– á sviði fasteignalána
www.frjalsi. is
Þórður Jónsson, löggiltur fasteignasali, er ráðgjafi á viðskiptasviði.
Frjálsi fjárfestingarbankinn hefur á að skipa hópi
fagfólks með víðtæka reynslu, ríka þjónustulund
og sérfræðiþekkingu á öllum sviðum lánastarfsemi;
viðskiptafræðingum, löggiltum fasteignsölum og
lögmönnum.
Þessu fólki geturðu treyst
50%
afsláttur álántökugjalditil 1. júlí
H
im
in
n
o
g
h
a
f/
90
40
12
4
Ástandið er víða slæmt ínámu- og þungaiðn-aðarbæjum Slésíu ogSuður-Póllands, þar sem
mikið atvinnuleysi ríkir vegna
lokana úreltra og óarðbærra
náma og verksmiðja.
Í Walbrzych (áður Walden-
burg), mitt á milli Wroclaw (áður
Breslau) og tékknesku landamær-
anna, þar sem yfir 38% vinnu-
færra íbúa eru atvinnulaus,
bjarga menn sér með því að grafa
steinkol úr jörðu – ólöglega, með
hendurnar, haka og skóflu sem
einu verkfærin. Atvinnulausir
verkamenn héraðsins hafa í
stórum stíl brugðið á það ráð að
grafa ólöglega eftir kolum sem
liggja mjög nálægt yfirborðinu,
undir skógargólfinu í hlíðum
fjallsins Hvítsteins (Bialy Kam-
ien). Kolalögin þar eru það þunn
(um 2 m), að það borgar sig ekki
að beita stórvirkum (löglegum)
námuvinnsluvélum á þau. Kostn-
aðurinn yrði meiri en afrakst-
urinn. En með því að nota
sautjándu aldar aðferðir við
námagröftinn geta hinir atvinnu-
lausu aflað sér „svartra“ tekna
upp á andvirði um 40.000 króna á
mann á mánuði. Það er þrisvar til
fjórum sinnum meira en atvinnu-
leysisbætur og allt að tíu sinnum
meira en það sem fæst í fé-
lagslega aðstoð út úr velferð-
arkerfi hins févana pólska ríkis.
Einmitt vegna þess hve févana
pólska ríkið er ákvað Al-
þjóðabankinnn nýverið að veita
160 milljónir evra, andvirði um 14
milljörðum króna, í lán til að
hjálpa við nútímavæðingu kola-
námanna í Slésíu. Féð fer í að
fjármagna félagslega aðstoð við
atvinnulausa námamenn o.þ.u.l.
Pólska stjórnin hefur áætlað að á
fyrstu árum aðildarinnar að ESB,
2004–2006, verði kostnaðurinn við
umbæturnar í atvinnugreininni
1,33 milljarðar evra, 117 millj-
arðar króna. Hún vonast vita-
skuld til að sjóðir ESB muni bera
stóran hluta þessa kostnaðar.
Sjálfsbjargarviðleitni
Oddviti héraðsstjórnarinnar á
svæðinu hefur ítrekað hótað því
að grípa til ráðstafana til að
stöðva námagröftinn ólöglega –
og hættulega (handgrafin náma-
göngin hrynja auðveldlega). En
þessi ólöglega starfsemi er, eins
og sakir standa, ein aðaltekjulind
íbúa Walbrzych. Bæjaryfirvöld –
sem kaupa sjálf þessi ódýru kol
til upphitunar sjúkrahúsanna í
bænum – líta starfsemina jafnvel
jákvæðum augum; hún sé velkom-
in sjálfsbjargarviðleitni sem verki
gegn hinni félagslegu upplausn
sem fjöldaatvinnuleysið hefur í
för með sér (alkóhólismi er land-
lægur).
En eftir inngöngu Póllands í
ESB mun þessi ólöglega og lífs-
hættulega starfsemi ekki líðast
lengi; til þess munu reglugerða-
gæzlumennirnir í Brussel eflaust
sjá. Yfirvöld bæði í héraði og í
Varsjá vonast líka til að þróunar-
og byggðastyrkir ESB muni
hjálpa til að bæta ástandið. En
jafnvel þótt öll sú fjárhagsaðstoð
fengist, sem sjóðir ESB hafa upp
á að bjóða, mun það örugglega
ekki duga til að lækna þann fjöl-
þætta vanda sem við er að glíma
á svæðinu. Að minnsta kosti ekki
í bráð.
Ástandið er svipað um allt
gamla námu- og þungaiðn-
aðarsvæðið í Slésíu og Suður-
Póllandi, þar sem á kommúnista-
tímanum voru byggðar gríð-
arstórar verksmiðjur, sem nú eru
flestar úreltar og óarðbærar, en
voru áður eftirsóttir vinnustaðir
þar sem laun þar voru með því
hæsta sem gerðist í pólska al-
þýðulýðveldinu. Þær verksmiðjur
sem helzt áttu sér raunverulegan
rekstrargrundvöll hafa eftir fall
kommúnismans verið einkavædd-
ar (og starfsfólki stórlega fækk-
að), mörgum hefur verið lokað en
sumum heldur pólska ríkið áfram
gangandi, þrátt fyrir taprekstur.
Heilu borgirnar, hundruð þús-
unda fjölskyldna, eiga allt sitt
undir því að reksturinn haldi
áfram.
Eftir að reglur Evrópusam-
bandsins um samkeppni, rík-
isstyrki og niðurgreiðslur verða
gengin í gildi í Póllandi mun
pólska ríkinu reynast æ erfiðara
að halda þessum ósamkeppn-
ishæfa rekstri áfram. Nútímavæð-
ing er nauðsynleg, en hún tekur
tíma – sennilega áratugi – og þótt
þróunarstyrkir ESB muni eflaust
hjálpa munu þeir ekki stuðla að
neinum kraftaverkum.
Þegar haft er í huga að margar
milljónir manna – verst er ástand-
ið á þessum gömlu þungaiðn-
aðarsvæðum og til sveita, þar sem
nútímavæðingarþörfin er jafnvel
enn meiri en í iðnaði – verða án
atvinnu í Póllandi á næstu árum,
þarf ekki að undra að í aðild-
arsamningana voru sett ákvæði
um að eldri og ríkari aðildarríkin
mættu setja hömlur við frjálsri
för launafólks frá Póllandi í allt
að sjö ár.
Kolagröftur eins og á 17. öld
’Þótt þróunarstyrk-ir ESB muni eflaust
hjálpa munu þeir
ekki stuðla að nein-
um kraftaverkum.‘