Íslendingaþættir Tímans - 25.10.1968, Blaðsíða 12

/
ÁTTRÆÐUR:
ÁSMUNDUR GUDMUNDSSON
FYRRVERANDI BISKUP
Þann 6. október varð einn af
mætustu sonum þessarar þjóðar
áttræður, en það er séra Ásmund-
ur Guðmundsson, fyrrverandi þisk
up. Hann er svo þjóðkunnur mað-
ur, að ekki ætti að þuría sð kynna
hann fyrir þjóðinni í löngu máli.
Hann ber ellina vel og svipurinn
er enn jafn bjartur og heiður og
þegar ég kynntist honum fyrst fyr
ir tæpum 50 árum.
Séra Ásmundur er fæddur að
Reykholti í Borgarfjrði ó. oktober
árið 1888. Hann var sonur hjón-
anna Guðmundar Helgasonar pró-
fasts og konu hans Þóru Ágústu
Ásmundsdóttur, prófasts að 'Odda
á Rangárvöllum. En séra Guðmund
ur var einn af hinum landskunnu
Birtingaholtsbræðrum, sem kunn-
ir voru að gáfum og mannkostum.
Einn af þeim var, eins og kunnugt
er, siðspekingurinn, séra Magnús
Helgason, skólastjóri Kennaraskól
ans. Séra Ásmundur er því af úr-
valslættum embættismanna og
bænda.
Það var auðvitað sjálfsagður hlut
ur, að þessi sonur yrði settur til
mennta eins og títt var um em-
bættismannasyni. Hann tók stúd-
entspróf frá Menntaskólanum árið
1908 og guðfræðipróf árið 1912.
Hann tók próf í heimspeki og he-
bresku við háskólann í Kaup-
mannahöfn árið 1909. Siðan stund
aði hann framhaldsnám í Þýzka-
liandi, Rómaborg, Oxford og Cam-
bridge. Seinna fór hann námsferð
tii iandsins helga og skrifaði um
þá ferð mikla og glæsilega bók,
ásamt Magnúsi Jónssyni prófessor.
Eftir þetta lá framabrautlin opin
til stfellt meiri virðingar- og trún-
aðarsíaría til æðstu embætta.
Árin 19?2—14 var sf ra Ásmund
ur þjónandi prestur í Vasturheimi.
Þá gekk hann í þjónustu íslenzku
kirkjunniar og gerðiöt sóknar-
prestur í Stykkishólmi og var það
árin 1915—19. Þá varð hann skóla
stjóri við alþýðuskólann á Eiðum,
sem þá var að hefja starf. Var það
ómetanlegt happ fyrir þessa ungu
stofnun að fá til forstöðu mann
með gáfum, lærdómi og mannkost
um séra Ásmundar. H.ann veitti
skólanum forstöðu frá 1919—1928
við miklar vinsældir. Það kom í
hans hlut að móta skólann og
leggja þann grundvöll, sem síðar
yrði byggt á. Yfir því starfi öllu
hvíldi mikil gifta. Séra Ásmundur
minntist þessara ára með miklu
þakklæti og hlýhug.
Árið 1928 er hann settur dós-
ent í guðfræði við háskóla Íslands,
og síðar prófessor í sömu grein
árið 1934. En því starfi gegndi
hann til ársins 1954, er hann var
skipaðuir biskup yfir íslandi. Hélt
hann því starfi þar til hann varð
að láta af því vegna aldurs fyrir
tíu árum. Síðan hefur eðlilega ver-
ið hljótt um þennan milda og
góða kirkjuhöfðingja.
Þetta eru nú helztu áfangarnir
á leið sóra Ásmundar, en hér er
ekki nema hálfsögð sagan, og auð-
vitað hefur það verið kirkjan og
kiristindómurinn, sem hann hef-
ur helgað allt sitt heita blóð. Jafn-
vel á meðan hann var skólastjóiri
á Eiðum, þótti mér sem hann væri
alltaf fyrst og fremst prestur í
öilu sínu starfi og öllu sínu lífi.
Ég kynntist séra Ásmundi fyrst
haustið 1919, er hann kom að Eið-
um sem skólastjóri, en ég sem
nemandi. Þessir tveir vetur á Eið-
um verða ógleymanlegir, og það
voru ekki sízt áhrifin frá skóla-
stjöranum, sem gerðu það að verk
um. Ég held, að enginn einn mað-
ur vandalaos hafi haft jafn djúp
áhrif á mig, nema ef vera skyldi
frændi hans, séra Magnús Helga^
son ,skólastjóri. Mér þótti sem
kristinn andi lægi alltaf í loftinu
umhverfs séra Ásmund á rúm-
helgum sem helgum dögum og svo
hefur það jafnan verið síðan. Mað-
urinn er líka óvenju bjartur yfií-
litum og drengilegur. Kennari
var hann ágætur. Hann kenndi að-
allega íslandssögu og íslenzku.
Kristin fræði voru ekki á stunda-
skrá skólans, en skólaandinn var
allur af kristnum toga og einhve'rn
veginn þótti mér sem allt hans líf
væri jafnframt kennsla í kristn-
um fræðum.
Ég gat hér að framan stærstu
og merkustu áfanganna í lífi hans
og starfi. Sú saga er ekki hálf-
sögð, ef ekki er getið ritverka hans
sem eru geysimikil. Fyrstu kynni
mín af þeim, var prédikanasafn
hans: Frá heimi fagnaðarerindis-
ins, sem markaði tímamót á því
sviði, ekki sizt fyrir það, hve þær
voru skrifaðar á fögru og alþýð-
legu máli. Flest rit séra Ásmund-
ar fjalla um guðfræðileg efni og
mörg þeirra eru vísindalegs eðlis.
Það yrði of langt mál að telja
þau öll upp hér, bæði frumsam-
in og þýdd, en þeim verður skip-
að á sinn stað í kristnum bók-
menntum þjóðarinnar.
Þá er en.n ótalið hið mikla starf,
sem séra Ásmundur hefur lagt
fram til allskonar menningar- og
félagsstarfa, en þar hefur hann
víða komið við og markað varan-
leg spor. Kannskj hafa einhverj-
ið í hinni löngu biskuparöð ís-
lenzku kirkjunnar markað dýpri
spor i krisfnisögu þjóðarinnar —
ég veit það ekki. Én Wklega fáir
12
ÍSLENDINGAÞÆTTIR