Íslendingaþættir Tímans - 25.10.1968, Síða 14

Áttræður:
SIGURÐUR KRISTJÁNSSON
bóndi, Hrísdal í Miklaholtshreppi
Sigmrður fæddist að Hjarðarfelli
5. október 1888, sonur hjónanna
Kristjáns Guðmundssonar bónda
þar og seinni konu hans Elinar
Árnadóttur.
Sigurður missti föður sinn, þeg-
ar hann var fjögurra ára gamall,
en ólst upp hjá móður sinni og
stjúpa Erlendi Erlendssyni. En þau
féllu bæði frá á unglingsárum hans
og eftir það dvaldi hann á heimili
bróður síns, Guðbjarts, sem hóf
búrekstur að Hjarðarfelli vorið
1906.
Sigurður átti tvö alsystkini, Þórð
síðaf bónda á Miðhrauni og Vil-
borgu húsfreyju á Ölkeldu, fjögur
hálfsystkini samfeðra, þau Guð-
bjart bónda á Hjarðarfelli, Stefán
verk'stjóra í Ólafsvík, Theodóru
húsfreyju í Reykjavík og Alexand-
er, sem drukknaði tvítugur í Ólafs-
vík.
Þá átti hann þrjú hálfsystkini
sammæðra. Þau eru Halldór bóndi
í Dal, Kristján bóndi á Mel í Stað-
arsveit og Ingibjörg, sem var gift
kona í Danmörku, en dáin fyrir
nokkrum árum.
Þetta var stór systkina og barna
hópur, sem ólst upp við fátækleg
ytri skilyrði og varð fyrir endur-
teknum ástvinamissi, sem búast
mátti við að settf mark sitt á börn-
in.
Sigurður hefur þó ekki borið
nein merki þess, að hann hafi bú-
ið við neins konar skort í æsku,
þvi hann varð mjög stór maður
vexti og karlmannlegur í öllu út-
liti, glaður og hress jafnan og
bjartsýnismaður í hvívetna.
Eins og áður getur, réðist Sig-
úrður til heimilis hjá bróður sín-
um að Hjarðarfelli eftir lát for-
eldra sinna og stjúpa. Þar dvaldist
hann til ársins 1920, ein 5 ár sem
bóndi, en 3. marz 1919 gekk hann
að eiga unga stúlku úr sveitimni
Margréti Hjörleifsdóttur frá Hofs-
stöðum. Margrét var aðeins tvítug
er hún giftist, en stórmyndarleg
eins og hún átti kyn til.
Vorið 1920 fluttu umgu hjónin
-I
að Hofsstöðum og hófu þar bú-
skap í tvíbýli við Hjörleif föður
Margrétar, en hann var þá búinn
að missa konu sína, Kristjönu Sig-
urðardóttur, fyrir nokkru.
Fljótlega hlóðst mikil ómegð á
ungu hjónin og heimilið stækkaði
skjótt. Þau gátu því ekki komið
hópnum fyrir í mjög takmörkuðu
húsrými, 9em þau höfðu yfir að
ráða á Hofsstöðum og fluttu vorið
1927 að Dal. Þar bjuggu þau í 4
ár, þá fluttu þau að Hrísdal og
hafa búið þar alla tíð síðan.
Alls eignuðust þau 11 börn, sem
öll eru stórmyndarleg, bæði í sjón
og raun. Öll eru þau gift og bú-
sett víðs vegar á Iandinu. Barna-
börn þeirra eru orðin 50 talsins
og barna-barnabörn 3.
Það má því segja, að þau Hrís-
dalshjónin hafi átt miklu barna-
láni að fagna. En erfið var líf-s-
baráttan oftlega hjá þeim.
Árið 1930—1931 var Sigurður
algjör sjúklingur og var um skeið
tvísýnt um, hvort hann sigraði
þann sjúkdóm. Þá var ómegðin
hvað mest og í hönd fóru kreppu-
árin alræmdu, sem settu möirg
heimili í miklar þrengingar, þó fyr
irvimna væri fullkomin.
Þessir erfiðleikar urðu til þess,
að þau Hrísdalshjónin iétu tvö
af böraium sínum í fóstur til frænd
fólks síns. Áslaug dóttir þeirra fór
til afa síns að Hofsstöðum og ólst
upp hjá honum og Valdimar fór
að Hjarðarfelli og ólst þar upp.
Ekki vildu Hrísdals'hjónin leita
á náðir samfélagsins um hjálp til
að koma börnum sínum á legg og
lögðu því fast að sér til að bjarg-
ast án þess. Ekki voru þá komnar
almennar tryggingar til að létta
fjárhagserfiðleika og því þurfti
meiri nægjusemi, hyggindi og út-
sjónarsemi en nú tíðkast að við-
hafa til að koma stórum barna-
hópi til manns. Þetta verk þeirra
Hrísdalshjóna má því teljast eftiir-
tektarVert afreksverk, sem á lofti
ætti að halda. Að sjálfsögðu hjálp-
uðu börnin til, jafnóðum og þau
komust á legg. Synirnir fóru í
vegavinnu strax 10—12 ára gaml-
ir og öfluðu þar fjár til styrktar
heimilinu og samheldnin var svo
góð, að allir hjálpuðust að, hönd
studdi hendi. Allt blessaðist þetta
því mjög vel.
Eftir að Sigurður fór að búa í
Hrísdal, hóf hann jarðarbætur á
jörðinni. Fyrst byggði hann lítinn
torfbæ fyrir hópinn sinn og bjó
í honum í 12 ár, en 1943 var reist
stórt og myndarlegt steinhús.
Fljótlega hóf hann ræktunar-
framkvæmdir eftir því sem ástæð
ur frekast leyfðu, og síðar bygg-
ingar yfir hey og búfé. Skemmst
er af því að segja, að Hrísdalur
var talinn smábýli, þegar Sigurð-
ur kom þangað, -en er nú orðinn
stórbýli, en þess er þó skylt að
geta, að þar eiga synir Sigurðar,
einkum Hjörleifúr og Kristján, stór
an hlut í á síðari árum, en Sig-
urður hefur þó alla tíð verið hvetj
andi og skipuleggjandi fram-
kvæmdanna.
Einkenni á búskap Sigurðar var
góð meðfeið búfénaðar og snyrti-
leg umgengni í hvívetna. Hann hef
ur alla tíð haft glöggt auga fyrir
gildi þeirra þátta í búskapnum.
Þetta varð m.a. til þess að honum
var ungum falin forðagæzlueftir-
14
ÍSLENDINGAÞÆTTIR