Íslendingaþættir Tímans - 13.02.1970, Blaðsíða 31

móðir Margrétar var Guðrún Hall-
dórsdóttir bónda á Syðri-Brekkum
á Langanesi Guðbrandssonar. For-
eldrar Margrétar voru héraðskunn-
ir og raunar víðar fyrir þann mynd
arbrag, er á heimili þeirra var og
búskaparhætti, en margir fórn
þar um, á meðan ferðir voru tíð-
ari en nú um Hólaheiði, og áttu
þar góðu að mæta. Börn þeirra
Þórhalls og Margrétar eru níu:
Björn viðskiptafræðingur, Friðrik
bifvélavirki og Gunnar Þór vélstj.,
allir kvæntir og eiga heima í
Reykjavík, Guðrún gift í Vestur-
heimi, Gunnþórunn gift í Reykja-
vík, Barði útibússtjóri Samvinnu-
bankans á Kópaskeri, kvæntur,
KTistveig við nám í Danmörku, Þor-
bergur við nám í Vélstjóraskólan-
um og Guðbjörg heima hjá foreldr-
um sínum í Hrauntungu 51, í
Kópavogi. Barnabömin eru
fjórtán.
Kaupfélag Norður-Þingeymga er
eitt af elztu starfandi kaupfélög-
um landsins, og hóf starfsemi síma
árið 1894. Á félagssvæði þess eru
vestursveitir Norður-Þingeyjar-
sýslu, Hólsfjöll, Kelduhverfi, Öx-
arfjörður, Núpasveit og Slétta, en
þar fyrir austan tekur við félags-
svæði Kaupfélags Langnesinga
milii öxarfjarðarheiðar og Sand-
vikurheiðar. Kaupfélag Norður-
Þingeyinga nam land á Kópaskeri
á spildu úr ríkisjörðinni Snartar-
stöðum í Núpasveit við austan-
verðan Öxarfjarðarflóa. Kópaskers
vogur hafði á 8. tug aldarinnar
verið löggiltur sem verzlunarhöfn,
og var þar rekin útlend og inn-
lend verzlun á skipum, en byggð
var þar þá engin. Nú er á Kópa
skeri myndarlegt Þorp og skipa-
bryggja, og er sú byggð og mann-
virki þar að mestu til orðið fyrir
atbeina kaupfélagsins eða vegna
atvinnu hjá því. Kaupfélagið kom
upp útibúi á Raufarhöfn á Aust-
ursléttu, sem lagt var niður, er
stofnað var sérstakt kaupfélag á
Raufarhöfn. Kaupfélag Norður-
Þingeyinga hefur lengi verið talið
eitt af bezt stæðu kaupfélögum
landsins, og má eflaust að miklu
leyti þakka það góðum félagsanda
hjá atmenningi og þeim mönnum,
er þar hafa valizt til forystu. Um
þá tvo merkismenn, er fóru með
framkvæmdastjórn félagsins á
tímabilinu 1894—1946, þá Jón
Gauta Jónsson í Æriækjarseli og
Björn Kristjánsson, verður ebki
rætt að þessu sinni.
Um þriðja kaupfélagsstjórann í
röðinni, Þórháll Björnsson, hefur
fátt verið ritað hingað til, enda
vart kominn á ævisögualdur, og
starf hans til skamms tírna mest
bundið við heimahérað, fjarri
fréttamiðstöðvum höfuðborgariiin
ar. Það er mér þó nær að halda,
að ekki hafi önnur trúnaðarstörf
verið betur af hendi leyst hér á
landi á áratugunum 1946—1966,
en störf hans í þágu kaupfélags-
ins á Kópaskeri á þessum iíma.
Margt fór þar saman, sem gerði
hann sterkan í starfi: Frábær
áhugi og dugnaður, glöggskygni
og staðfesta í viðskiptamálum, og
einurð til að halda þvl fram, er
hann hugði rétt verr Kunnugleiki
hans á ástæðum n1 i og þörf-
um á félagssvæðinu var mikill, svo
og áhugi hans á því að styrkja
samheldni héraðsbúa og framfara-
sókn heildarinnar. Hann taldi það
mikils vert að efla þá héraðsmið-
stöð sveitanna vestan heiðar, sem
samvinnufélagið hafði þegar skap-
að á Kópaskeri. Átti í því sambandi
drjúgan þátt í því, að hafnarmann-
virki voru aukin þax á staðnum,
skipalega dýpkuð og komið upp
flugvelli, en á Kópaskeri er gott
flugvallarstæði frá náttúrunnar
hendi. Fleira vildi hann láta gera
til eflingar héraðsmiðstöðinni, og
þar með héraðinu í heild, þó að
sumu yrði ekki fram komið. Fram-
kvæmdir á vegum kaupfélagsins
urðu miklar í hans tíð og með
þeim myndarbrag, sem vænta
mátti. Hann var í þjónustu sinni
við kaupfélagssvæðið eins og fað-
ir hans áður, vökumaður, sem allt-
af var á verði og aldrei sló slöku
við. Vinnudagur hans var langur
og afköstin mikiL Austan heiðar
hafði hann ekki mikil afskipti af
málum manna, en einnig þar á-
vann hann sér hylli og traust
margra, er hann fór þar um eða
tók þátt í mannfundum.
En Þórhaliur var á Kópaskeri
fleira en traustur og farsæll kaup-
félagsstjóri og leiðtogi í ýmis kon-
ar héraðsmálum. Hann hafði
snemma og hefur enn óbilandi á-
huga á framgangi samvinnustefn-
unnar í landinu og þeirri lands-
málastefnu, sem henni er tengd
sem og á verndun og eflingu
hinna dreifðu byggða í landinu.
Árið 1933 gekkst hann sem ung-
ur maður fyrir stofnun Framsókn-
arfélags Nosður-Þingeyinga vestan
heiðar, og formaður þess var hann
síðasta áratuginn á Kópaskeri. Á
árunum 1959—1966 átti hann sæti
í miðstjórn Framsóknarflokksins
sem fulltrúi Norður-Þingeyinga.
Þegar Norðurlandskjördæmi
eystra var stofnað haustið 1959,
var hann til þess valinn að vera
einn af fulltrúum Norður-Þingey-
inga á framboðslista flokksins í
kjördæminu, og einnig i kosning-
unum 1963 og 1967. Liðveizlu hans
og forystu á þessum vettvangi hefi
ég ærna ástæðu til að muna og
rneta.
Árið eftir að þau Þórhallur og
Margrét fluttust aftur heim frá
Akureyri, komu þau sér upp íbúð-
arhúsi á Kópaskeri og nefndu
Sandhóla. Þar áttu þau heima all-
an tímann, sem þau voru eftir
þetta á Kópaskeri eða um nálega
30 ára skeið. Fjölmennt var löng-
um í Sandhólum, er stundir liðu,
því að börnin urðu mörg eins og
fyrr var sagt, og gestkomur marg-
ar, einkum eftir að Þórhallur varð
kaupfélagsstjóri. Hvíldi þar eins
og verða vill mikill vandi og mikil
störf á herðum húsfreyju, en ekki
lét frú Margrét þar sinn hlut eftir
liggja. Gestrisni var þar mikil og
fyrirgreiðsla. Þekki ég það af eig-
in raun og kona mín, en við höfum
oft átt leið um Kópasker síðustu
áratugina. Má raunar segja, að í
þau 50 ár, sem þeir feðgar Björn
og Þórhallur, voru kaupfélagsstjór
ar á Kópaskeri, væri kaupfélags-
stjóraheimilið sem „skáli um þjóð-
braut þvera“, svo að notað sé orða-
lag gamalkunnrar- frásagnar um
sama efni.
Síðan Þórhallur réðst í þjónustu
landssamtaka samvinnufélaganna í
aðalstöðvum þeirra, hefur það far-
ið eins og við gerðum okkur í hug-
arlund fyrirfram, vinir hans í
heimahéraði, að hann hefur þar
verið kvaddur til trúnaðarstarfa,
sem mikil ábyrgð fylgir og vandi,
sem á fárra færi er að leysa, svo
að vel sé. Vel ann ég Sambandi
íslenzkra samvinnufélaga þess að
njóta starfskrafta hans og trú-
mennsku. En í byggðarlögum, sem
verjast í vök, er eftirsjá að slík-
um mönnum sem hann er.
Þegar ég ræði við Þórhall Björns
son og virði hann fyrir mér, sýn-
ist mér hann ennþá ungur. Frá
mér og mínum fylgja hon-um hug-
heilar þakkir og árnaðaróskir inn
á ófama braut llfs og starfs.
G.G.
fSLENDINGAÞÆTTIR
31