Íslendingaþættir Tímans - 26.08.1970, Síða 10

MINNING
Jón Marteinsson frá Fossi
Fæddur 26. september 1879.
Dáinn 25. júní 1970.
Þreytta merkir hár og hár
hvítt, er líður vorið.
Sljófgar augað tár og tár.
Tæmist æskuþorið.
Allir hljóta sár og sár,
svo að þyngir sporið.
Leggst við baggann ár og ár,
unz menn fá ei borið.
Ö.A.
Þessi rímsnjalla æviferilslýsing
um háaldraðan og lífsþreytlan
mann, kom mér í hug, er mér
barst andlátsfregn vinar míns og
gamals nágranna, Jóns Marteinsson
ar, bónda frá Fossi í Hrútafirði.
Hún birtir mér eins og i skugg-
sjá ævibraut atorkumanns og
ágæts drengs, sem nú hefur lokið
lífsskeiði sínu, eftir fulla níu ára-
tugi, þar sem markviss vilji og
mikið þrek átti löngum við lítt yf-
irstíganlega erfiðleika við að stríða.
En hvorttveggja var, að Jón
Marteinsson var bæði andlega og
líkamlega óvenjulega vel búinn
til lífsbaráttunnar, enda sætti
furðu hversu vel hann hélt lífs-
gleði sinni og bjartsýni til æviloka.
Jón fæddist á Reykjum við
Hrútafjörð 26. september 1879.
Foreldrar hans voru Marteinn
Jónsson, er síðar fór til Ameríku
og lifði þar langa ævi, og Anna
Jóhannesdóttir ættuð frá Litlu- Ár
vík í Strandasýslu.
Jón ólst upp hjá Sigriði önunu
sinni og Pétri Sigurðssyni manni
hennar í Óspakistaðaseii og síðar
á Fossi. Munu þau hafa reynzt
honum sem beztu foreldrar Varð
hann og snemma þrekmikill og
ötull til allra starfa.
Eftir að hann komst til fullor'ð-
insára gerðist hann vinnumaður
um sinn, svo sem þá var títt um
unga menn, einkum ef þeir voru
frá efnalitlum smábýlum.
Eftir það var hann um nokkur
a? lausamaður, var þá um skeið
\i sr. Páli Ólafssyni prófasti í
\ hi'firði við ísaf jörð.
Hinn 2. nóvember 1909 kvænt-
ist Jón Sigríði Björnsdóttur frá
Óspaksstöðum, hinni ágætustu
konu. Greind hennar og glaðlyndi
varð jafnan hennar sterkasta vörn
gegn vanheilsu hennar af völdum
berkla, sem þá herjuðu svo mjög
um margar sveitir.
Á þeim árum var ekki um neina
opinbera aðstoð ríkisins við fjöi-
skylduframfærslu að ræða svo
sem nú tíðkast. — Og þar sem af-
urðir lítils bús hrukku skammt,
einkum þegar sjúkrakostnaður
bættist við framfærslu á stóru
heimili varð það fangaráð Jóns eft
ir að börnin fóru að komast á
legg að fara frá heimili sínu til
vertíðarvinnu á Suðurnesjum, og
fela drengjum sínum, þótt ungir
væru að annast gegningar búpen-
ings undir umsjón móður þeirra —
en það var henni mikill styrkur,
hvort sem hún var heima eða heim
an, að vita hversu börnin voru sam
hent og samhuga um framgang
hinna daglegu starfa heimiUsins,
en án þess hefði þeim ekki tekizt
þetta merkilega hlutverk sitl. Má
furðu gegna, að þetfa skyldi tak-
ast svo vel sem raun varð á, þótt
þess beri að geta að vera kann að
nokkurs stuðnings hafi þau not’ð
frá hinum ábúanda jarðarinnar.
Því þarna var þá um alt.anga hríð
tvíbýli á jorðinui.
Það má hins vegar öllum vera
ljóst, sem það vilja íhuga, að ekki
hafa það verið létt spor fyrir Jón
að hverfa þannig frá heimili sinu
ár eftir ár til langdvalar I fjar-
lægu héraði, og vita heima af van-
heilli konu sinnar og óþroskuðum
unglingum og börnum hvað sem
fyrir kynni að koma. — Slikar að-
stæður gefa nægt tilefni til ótal
andvökustunda.
Það sem gerði gæfumuninn var,
að Jóni var létt um að varpa frá
sér hversdagserfiðleika áhygg.j-
um og gleðjast með glöðum. Mun
þessi eðlisþáttur í skapgerð hans
hafa létt honum lífsbyrðina fram-
ar öllum vonum.
Þau Sigríður og Jón bjuggu á
Fossi um 30 ára skeið, en brugðu
þá búi og flutti fjölskyldan til
Reykjavíkur.
Jón átti þó erfitt með að slíta
öll tengsli við hérað sitt og heima-
stöðvar, mun það miklu hafa vald
ið um. að hann réðist um mörg
ár eða þar til hann var um áttrætt,
Miðvörður við sauðaveikivarnar
girðinguna á Holtavörðuheiði.
Leysti hann það starf af hendi,
sem önnur, er honum voru falin,
með hinni mestu prýði.
Jón var bókhneigður maður og
skrifaði prýðilega rithönd. Hann
hafði og allmikla hneigð til fræði-
iðkana, en til þess var litt tími né
tækifæri, þó samdi hann á efri ár-
um ekki ómerkar ritgerðir, svo
sem um fyrstu byggð á Borðeyri,
Endurminningar Svanlaugar Árna
dóttur og smáþætti frá æskuámm.
Þetta hefur birzt í Heima er bezt
og sunnudagsblaði Tímans.
Jón hafði gaman af Ijóðagerð
enda hagmæltur. Tók hann þátt í
félagsskap hagyrðinga eftir að
hann fluttist hingað til Reykja-
víkur og var honum það hin mesta
skemmtun.
Jón var alla tið hugfanginn af
10 jSLENDINGAÞÆTííR