Íslendingaþættir Tímans - 26.08.1970, Qupperneq 11

hugsjónum ungmennafélaganna
Íig rómantík fornsagnanna, og ein-
ægur fylgismaður Framsóknar-
flokksins allt frá stofnun hans til
iSíns endadægurs.
Þau hjón Sigríður og Jón eign-
rðust ellefu börn, þrjú þeirra dóu
æsku og elzti sonur þeirra Pétur
dó á fuHorðinsaldri frá konu og
þremur börnum. — Þau sjö, sem
éftir lifa eru: Björn, iðnverkamað-
Ur, Gunnlaugur, Valdimar og
$tefán, veggfóðrarar, Karólína og
Sesselja, húsfreyjur og Ólafur
yerzlunarmaði:r Öll búsett í
Íteykjavík.
Jón missti Konu sína 10. júlí
1952, eftir það dvaldi hann hjá
börnum sínum, einkum Birni og
Sessrlju ba" til hin síðustu ár, er
hana þarfn*ði5’í miög hjiíkrunar-
þjónustn, þá fluttist han.n á elli-
heimilið Grund og var þar til
dauðadags, þá orðinn sjóndapur
og heyrnasUor.
Börn hans og tengdabörn fylgd
ust alltaf mjög vel með líðan hans
og reyndu að Létta honum síðustu
Íífsstundlrnar með heimsóknum
og annarri umönnun svo sem íöng
voru á. Var honum vel ljóst að
hverju dró og hugði gott til, þreytt
ur að sofna.
Gunnar Þórðarson.
f
Einn af sonum Islenzkra dala
hefur lokið langri og oft á tiðum
strangri göngu.
f dag verður til moldar borinn
Jón Marteinsson frá Fossi f Hrúta-
firði, i hans heimabyggð, þar sem
hann fvrst leit dagsins ljós, þar
sem hann óx upp, vann mest af
löngu og góðu lífsstarfi, og nú að
síðustu, þrotinn að kröftum og
hniginn að aldri, leggst við hhð
konu sinnar í hvílustað feðranna.
Um Jón má svo mar.gt merkilegt
fiegja, að þar þyrftu færari en ég,
um að s*?Ta. En minningin um
tengdaföður minn er mér svo kær
að ég er sem knúin til að gera
hervni Ufúlega skil.
Það er ergin þörf að fara
um það tæpitungu, að þegar
ungt fóTk vfirgefur sín foreidra-
hús, og stofnar eigin heimili. eeta
viðtökur t’í'ncrriaforeldra ráfiið æði
miklu um bes« framtíðarheill.
Jón var i =enn. faðir og félagi,
afskiptalans «n ráðhollur, virðing-
arverður gleðigjafi. Við sem ekki
höfðum daglegt samband við hann
minnumst hans sennilega lengst,
þar sem hann gladdist með fjöl-
skyldunni á hátíðastundum. Þá
var hann hrókur alls fagnaðar og
undi því betur, sem meir var rifj-
að upp af góðum íslenzkum kvæð
um, en þó allra bezt við glaðan
söng. Það hefði því mátt imynda
sér að svo glaðvær maður hefði
gengið hina breiðu götu lífsins og
ekki kynnzt nema björtu hliðun-
um. En þeir sem vissu að Jón
hafði barizt við næsta óblíð örL'ög,
jafnvel samanborið við hans eigin
samtíð, hvað þá heldur okkar nú-
tíð, hlutu að undrast þetta þrek.
Fyrir 18 árum kvaddi þessa jarð
vist kona Jóns, Sigríður Björns-
dóttir, ættuð úr HúnavatnssýsLu
eins og maður hennar. Hún var
hin mætasta kona sem hafði hor-
ið, óvanálega byrði veikinda mik-
inn hluta ævinnar. Hve vel henni
tókst það má efalaust þakka góð-
um gáfum sem hún var gædd, og
ekki síður fágætu glaðlyndi, er
hún hafði í ríkum mæli. Þau hjón
bjuggu allan sinn búskap að Fossi.
Þar tókust þau sameiginlega á við
erfiðleikana, og þar lifðu þau
björtustu dagana.
Eftir að Jón hætti búskap, var
hann sízt í það búinn að setjast 1
helgan stein. Hann tók að sér fjár
vörzlu á HoLtavörðuheiði, og sinnti
því af mikiili dyggð, sem öðru er
hann lagði hönd að. Þessi atvinna
opnaði honum möguleika á að
igefa sterkum þætti eðli sínu laus
an taum, sem hann fram að þessu
hafði orðið að bæla. Hann tók að
rifja upp minningar og rita þær
niður, og með þeirri iðju lagði
hann drjúgt lóð að mörknm til
verndar fornri menningu, og göml
um sögum. Var næstum furða hve
vel honum fór þetta úr hendi því
lítil var sú menntun sem hann
hlaut, utan sjálfsmenntun. Þessi
ritstörf hafa samt verið honum
létt sökum góðrar málkenndar og
hagmælsku Eru margar stökur
hans fullkomlega sambærilegar
við annað sem bezt hefur verið
talið af því efni.
Eitt sinn þegar hann leit af
heiðinni niður að gamla bænum,
sem nú er í eyði, en áður var
æskuheimili hans, kom honum
betta í hug.
Haustið kallar hátt við dyr
hefur fallið snærinn.
Er nú valla eins og fyr
aldni fjallabærinn.
LítiLsagá neýnuM var' ' “
Ljóð án baga dvína
úti í haga undi ég þar
æsku daga mína.
Allt þar bar sinn blíða svip
bjart var yfir högum.
Ég á þar margan minjagrip
írá minninganna dögum.
Þessi 3 smá erindi eru ekkert;
úrval úr kveðskap Jóns, en þau 1
sýna glöggt tryggð hans við heima ’
hagana, enda lagði hann sig mjög
fram við að draga sögur og sagn- ’
ir þaðan fram í dagsljósið og forða
frá gleymsku.
Þegar líða tók á ævi Jóns var ;
hann ekki svo mjög að sýta sitt;
fyrra þrek og þor. Hann var nógu
skynsamur til að gera sér ljóst, að;
eitt getur komið í annars stað og.
hann ‘kvað:
Þegar dvinar dugurinn
daprast sýn og fleira.
Þá skal hlýna hugurinn
og hafa grínið meira.
Þessa vísu kvað hann oft fyrir;
munni sér, en við hin undruðumst
hreinskilni hans. Vissulega var
hugur hans hlýrri og grínsamari,:
nú en þegar hádagur var með
önnum og erli, og svo oft þuríti
að snúa sér beint í veðrið.
Ég þekkti gamla konu, sem var,
samtíða Jóni. Hún sagði mér marg,
ar sögur af hreysti hans og þreki..
Ein var um það þegar hann hafði.
misst eLztu dóttur sína úr veikinni, ’
sem kona hans barðist svo hraust-
lega við, allan þeirra hjúskap. Þá
hafði Jón unnið við uppskipun I
5 dægur samfleytt og með því'
fengið nægjanlegt fé til útfarar-
innar, síðan lagt upp í þá löngu;
leið frá Reykjavík til Hrútafjarðar.
Þá gisti hann hjá fyrrgreindri'
konu í Borgarfirði. Hún sagðist
hafa hlustað á hann ganga um
gólf alla þá nótt, því þrátt fyrir
þreytuna auðnaðist honum ekki að
njóta hvíldar. En næsta morgun
var, sem þrek hans væri óskert
og förinni haldið áfram.
En ekkiv oru öll hans spor svo
erfið. Hann átti afbragðs konu, góð
börn sem fvrr segir, og alveg sér
stakan hæfileika til að Títa frekar
á bað góða en illa. Hann var fram-
faramaður, huesaði mikið um bióð
mál og skinaði sér í flokk með
þeim sem vildu endurheimta siálf
stæði þióðarinnar og breyta stiórn
arháttum.
Þegar dró að endalokum gerði!
ÍSLENDíNGAÞÆTTIR
11