Íslendingaþættir Tímans - 26.08.1970, Qupperneq 22

lagsfræðin sem mest áhrif höfðu
á HeTga tii mótunar og menntun-
ar í Samvinnuskólanum, enda
kenndi Jónas þau sjálfur og lagði
í þá kennsiu sál sína og lífsorku.
Er það marsra mál, að Jónas hafi
verið ágætasti kennari landsins á
þessum árurn og kennsTa hans í
félagsfræði svo langt á undan sam
tíð hans að furðu gegndi. Hefur
sú kennsla mótað nemendur hans
ævilangt og gert mikinn fjölda
þeirra að einstæðum félagshyffgju-
mönnum, en beint öllum nemend-
um hans að samfélaginu, sérstöðu
þess og mí'kilvægi. Er þetta Skýr-
ingin á því. að áhrif Samvinniickól
ans á mótun íslenzks þjóðféTags
og samfélags eru mikiu m°;rí en
ætla mætti miðað við stærð skól-
ans og þann tíma, sem nemendur
hafa dvaTizt bar við framhaldsnám.
Það var félagshyggjum'aður með
einlægan áhuga og opinn hug, sem
brautskráðist frá skólanum vorið
1940, þar sem Helgi Sæmundsson
var.
Jónas frá Hriflu vissi veT og
lagði i það áherzlu við nemendur
slna, að hann var i kennslu sinni
að undirbúa þá og gera þá hæfa
til áframbaldandi sjálfsnáms. Sá,
sem fenvíð hefur nóg af námi við
skólaetingu. hefur verið svikinn
um það bezta sem skólar geta veitt
ungu fóiki. óciökkvandi þorsta að
vlta meira. kanna sjálfur og rann-
saka. SkóTí á alitaf að beina athvgl
inni burtu frá sjálfum sér sem
stofnun. bann á að minnka, Tífið
sjálft að vaxa í vitund nemand-
ans, en lif*ð siálft er önn daganna,
störf 03 athöfn, að byggia upp
samfélag o« gera bað að gróandi
þjóðlffi — Fáir skildu betur og
tileinkuðu sér þessar hug-
myndir iæriföður síns en Helgi
Sæmundeson. — Einmitt þess
vegna var honum svo eðfilegt að
halda át’r'»m að mennta sig upn á
eigin snótnr iafnframt bvf sem
hann hóf bfitttsim \ önnum sam-
félagsine 03 gerðist liðsmaðu'r I
baráttusveit þeirra, sem vildu
breyta v"' "rA1'’'7inu og bæta það.
Það ver t.fu árum eftir að kvnni
okkar H~1'— ^Afust fvrst eða árið
1950 a^ fókum aftur eVínt-
ast á og Tpiða hugann
að sar"- i-!"'Wurn áhuoamífurn
með em,’”-r’fnuðum áhuga og
krafti. Það var úti í Kaup
mannaftöfrt, HeTgi dvaldist þá
ytra að leita sér Tækninga, en ég
var við framhaldsnám í guðfræði
og semitískum málum í Danmörku
og Svíþjóð. — Þótt ólíkt hefði skip
azt til um störf okkar og starfs-
vettvang á áratugnum sem lið-
inn var, Helgi orðinn blaðamaður
við Alþýðublaðið, en ég prestur í
sveit með áhuga á fjarlægum fræð
um, þá skynjuðum við fljótt að
enn tengdu okkur saman áhuga-
mál æskuáranna og við gátum tek-
izt á af sama eldmóðinum og áður
og notið átakanna og auðgazt af
þeim. Á þessum áratug frá 1940
til 1950 hafði Helgi vakið athygli
á sér sem góður þýðandi, sérlega
fundvís á úrvalsrit erlend.
Eftir þessi samskipti í Dan-
mörku árið 1950 vorum við Helgi
tengdir fastari böndum vináttu en
áður. Við áttum að vísu hvor okk-
ar heim, enda báðir orðnir fjöl-
skyldumenn og vik á milli okkar,
þar sem Helgi starfaði í Reykjavík,
en ég I Borgarfirði. — Hegi 'kvænt
ist Valnýju Bárðardóttur, sjó-
manns og verkamanns á Hellis-
sandi á Snæfellsnesi. Fjölskylda
þeirra varð brátt stór, þau eignuð-
ust hóp drengja og var ungum
foréldruím bæði auður og ábyrgð.
Áratugurinn milli 1950—1960
var baráttutími í lífi Helga Sæm-
undssonar. Hann gerðist á þeim
árum ritstjóri Alþýðublaðsins, ár-
ið 1952 og hafði ritstióm blaðsins
á hendi tíl ársins 1959. Þá tók
hann sæti í úthlutunarnefnd lista-
mannalauna, einnig árið 1952,
nefnd sem er að sama skapi und-
ir gagnrýni og ásökunum sem til
hennar er horft bænaraugum og
reynt að tryggja að náðar hennar
sé notið, en í báðum tilvifcum beitt
ráðum og meðulum sem eru I litlu
samræmi við eðli og göfgi listanna
og einTægni og siálfsafneitun lista-
mannanna. — Á þessum sama ára-
tug varð Helgi Sæmundsson einn
af fulltrúum þjóðarinnar í Mennta
málaráði fslands, frá árinu 1956,
en árið 1959 var hann gerður að
formanni ráðsins og hafði for-
mennsku á hendi um áratug. —
Það má þvi með sanni segja að
menn yrðu Helga Sæmundssonar
varir með ýmsu móti á þessum
áratug, þar sem þar við bættist að
HpIuí lét allmiös tii sín taka í
stiórnmálafTokki sfmum, Alþýðu-
flokknum. og varð einn af vinsæl
ustu og áhrifarí'kustii ræðumönn-
um flokksins. — En öll þessi
miklu umsvif ber einnig að meta
í Ijósi þeirrar staðreyndar, að
Helgi Sæmundsson gekk efcki heill
til skógar á þessum árum. Hann
átti við þráTáta vanheilsu að stríða,
meðfæddan og alvarlegan hjarta-
sjú'kdóm, :sem lét hann lifa eins
og Damokles forðum, með hár-
heitt sverð í þunnum þræði yfir
höfði sér. — Fáa mun hafa grun-
að á þessum árum við hve erfiðar
aðstæður Helgi Sæmundsson vann
og stríddi, því að í vitund almenn-
lngs var Helgi hinn glaði og káti
maður, fullur af gáska og gleítni,
ævinlega tilbúinn að fcasta fram
hnyttiyrðum og sjá hið broslega
og gleðilega í öTlum aðstæðum og
bjarta hlið á hverju máli.
Á hinum þriðja áratug frá þvi
kynni okkar Helga Sæmundssonar
hófust, áratugnum 1960—1970
hafa þau gleðilegu umskipti orðið
í lífi hans, að hann hefur fengið
heilsu og hreysti meiri en áður.
Það varð með þeim hætti, að Hélgi
fór vestur um haf, til Bandarikj-
anna, gefck þar undir tvisýnan
hjartauppskurð, sem heppnaðist
svo að úr eldrauninni miklu
kom maður með endurnýjað-
an þrótt og vissi þá í
fyrsta sinn á ævinni hvað
það er að geta tekizt á við vanda
og verkefni án þess að þurfa að
eiga á hættu að heilsu og þreki
sé ofboðið. Því er nú svo komið,
að á fimmtugsafmæli sínu horfrr
Helgi Sæmundsson fram á veginn
fullur af nýium þrótti, með kraftl
að leggja lið hugðarmálum sínum
og hverfa að viðfangseínum, sem
ekki varð komið við að sinna í tví-
sýnni og hættulegri baráttu fyrrl
ára.
HI.
Við hinir mörgu vinir HeTga
Sæmundssonar óskum honum til
hamlngju á þessum timamótum
ævi hans. Við þökkum honum Tjúf
ar og gleðilegar stundir á liðnum
árum, þökkum honum þrautseieiu
hans og fordæmi. Okkur er það
sönn ánæeia að vita hann nú hress
ari og heilsubetri en áður, enda
vitum við að Helgi mun nota heilsu
sina og krafta til að auðga Hf okk-
ar samferðafóTksÍTis með hekkingu
sinni og ágætum hæfileikum.
HeiH honum hálfrar aldar.
Jafnaskarði i júlí 1970
Guðmundur Sveinsson
Bifröst.
n
ÍSLENDINGAÞÆTTIR