Íslendingaþættir Tímans - 09.03.1972, Blaðsíða 15

enda Jón oróinn mjög veikur cg við
kvæmur, þótt hann hefði fótavist
fram á siðustu daga.
Óskum við honum allrar bless-
unar á hinum cikkur svo ckunnu
slóðum, sem við vafalaust hverfum
til um síðir.
Sigurlinni Pétursson.
Með Jóni frá Katanesi er geng-
inn til grafar maður, sem ekki fór
að jafnaði almannaleiðir, „batt eklki
bagga sína sömu hnútum og sam-
ferðamenn" og var á margan hátt
sérstæður persónuleiki.
Jón fæddist á Geitabergi í Svina-
dal í Borgarfjarðarsýslu. Þar
bjuggu þá foreldrar hans, Ólafur
Jónsson og Guðrún Rögnvaldsdótt
ir. Bæði voru þau af ætt Borg-
firðinga og Mýramanna otg var ætt
in blönduð nokkrum prestum og
prelátum úr því héraði og öðrum
byggðum landsins og verður slíkt
ekki rekið hér, en Jón var frænd-
margur í Borgarfjarðarhéraði.
Ungur að árum fluttist Jón með
foreldrum sínum að Katanesi, bæ
á hreppsenda á Hvalfjarðarströnd
og ólst þar upp. Sá bær varð þjóð-
kunnur á siðustu árum síðustu ald
ar, vegna skrímslis þess, er þar átti
að vera í lítilli tjörn skammt frá
bænum. Orðstir þess setti um
skeið allt á annan endann um Suð-
ur- og Vesturland eins og kunnugt
er, því um ,,Katanesdýrið“ hefir
margt verið ritað og rætt.
Við Katanes hefir Jón verið
kenndur fiá barnæsku. Auk þess
að hann ólst þar upp að mestu.
bjó hann þar um 30—40 ára skeið.
eftir að hann var búinn að prófa
sjómennsku á Suðurnesjum og
verkamannavinnu með tilheyr-
andi atvinnuleysi „á mölinni" í
Reykjavík. í Katanesi búnaðist hon
um vel. ræktaði tún þar sem áður
voru óræktar mýrar. ræsti fram
hina frægu skrímslistjörn, svo að
hún varð að sléttu engi, byggði
upp bæjar og fénaðarhús, girti
tún, engjar og haga. og kom upp
börnuni sínum og jók efni sín
með hverju ári og varð sæmilega
vel stæður bóndi. Þegar svo var
komið og liann var farinn að eld-
ast oig lýjast til erfiðisvinnu, brá
hann á nýtt ráð og flutti sig til
Reykjavíkur. bjó þar síðan til ævi-
lofca og stundaði þar fasteignasölu
og nokkra lánastarfsemi og varð
talsvert kunnur maður af því
starfi.
Sannarlega má það teljast til
nokkurra tíðinda að ráðsettur
bóndi, kominn á efri ár, og ómennt
aður að öllu, nema eigin reynslu
og hyggindum, skuli hætta sér út
á hina hálu braut og reíilstigu
ivúsabrasks og fjármálaspekulants
sjónarmiða höfuðstaðarins, sem
aikunn er að því að hai'a reynzt
miður holl mörgum sveitamann-
inunt sem i einfeldni sinni og
ókunnugleika heftr lent á þeim
viðsjálu brautum. En bóndinn frá
Katánesi stóð sig vel í þessu nýja
starfi. og lét ekki hlut sinn fyrir
neinum og lét engan plata sig.
.Tón frá Katanesi hafði í æsku til-
einkað sér þau hyggindi er í hag
koma og aukið þau með reynslu
sinni og þekkingu með árunum.
Frá upphafi hefir hann verið gædd
ur þeim hæfileika að vera góður
sölumaður. fundvís og laginn á að
koma því í verð sem selja þurfti
og glöggskyggn á úrræði, þar sem
aðrir eygðu litla eða enga mögu-
leiká, auk þess að vera glöggur á
menn ^g málefni o;g hvernig við
skyldi snúast hverjum þeim vanda
er að höndum bæri. Þessir hæfileik
ar hjálpuðu honum til þess að
standa siig með ólíkindum vel í
hinu nýja startfi.
Ég kvnntist ekki Jóni frá Kata-
nesi fyrr en á síðustu árum hans.
Hann hafði þá að mestu dregið sig
út úr veraldarvafstri og vildi þá
gjarnan njóta einhverrar upplyft-
ingar og hressingar eftir erilsama
ævi með ferðalögum o.fl. því efni
og ástæður leyfðu þá orðið að láta
slíikt eftir sér, en vegna heilsu sinn
ar gat hann þá litt notið þess. Hug
ur hans hneigðist þá til rannsókna
á ætt sinni og uppruna og sann-
aðist þar hið gamla spakmæli að
,.allt leitar til síns upphafs“. Var
hann í þessú sem öðru furðu glögg
ur og athugull. Heilsa hans Ihékk
á veikum þræði hin síðustu miss-
eri, en hann var svo heppinn að
njóta aðstoðar og umhyggju sam-
býliskonu sinnar Svanlaugar Pét-
ursdóttur (Zophoníassonar), svo
að hann gat í ró og næði sinnt
þessum hugðarefnum sínum.
í ættfræðinni áttum við Jón
sömu hugðarefni og glímdum þar
við upplýsingar um sama fólkið og
úr sama byggðarlagi. Þess vegna
tókust með okkur nokkur kynni.
Ég kunni að mörgu leyti vel við
Jón frá Katanesi. Hann var prúður
og spaklátur í tali og framgöngu,
athugull og virtist leita sannleik
ans í hverju máli. Honum var létt
nð Ikasta fram stöku og hann gat
verið glettinn og stundum nein-
yrtur í tali um það, sem honum
þótti miður fara. Oftast var hann
þó hóg\'ær í dómum um samferða-
menn og hann var áberandi lang-
minnuigur á það, sem honum hafði
einhverntíma verið gott gjört. Hitt
duldist efeki, að tiltölulega ffáir af
samferðamönnum hans á lífsleið
inni höfðu orðið aðnjótandi þeirr-
ar tryggðar hans og vináttu, enda
mun sú hafa verið neyndin að lítt
hafi verið hlaðið undir Jón frá Kata
nesi, eða honum hossað af samtíð
sinni. Það sem liann komst fór
hann á eigin spýtur.
Guðm. Illugason.
15
íslendingaþættir