Íslendingaþættir Tímans - 09.03.1972, Blaðsíða 16

Kristinn Kristjánsson
°g
Sesselja Benediktsdóttir
í Nýhöfn
Hinn 7. ágúst sl. andaðist í
fjórðungssjúkrahúsinu á Aíkureyri,
eftir sikamma dvöl þar, Kristinn
Kristjánsson fyrrv. bóndi og vél-
smiður í 'Nýhöfn á Sléttu og hafði
þá nálega sex um áttrætt. Hann
fæddist í Leirhöfn 17. ágúst 1885,
og átti alla ævi heima á sinni
bemskuslóð. Foreldrar hans voru
Kristján Þorgrímsson bóndi í Leir-
höfn og síðari kona hans, Helga
Sæmundsdóttir. Út af Kristjáni,
sem varð 12 bama faðir í tveim
hjónaböndum, er íkomið margt
manna í Norður-Þingeyjarsýslu og
víðar, oig veróur ekki nánar rakið
hér. Með síðari ikonu sinni, Helgu,
eignaðist hann sex sonu, og þegar
nefndir eru Leirhafnarbræður, er
venjulega við þá átt. Af þeim er
nú yngsti bróðirinn, Helgi, einn á
]ífi.
Nú er tæp öld liðin síðan Krist-
ján kom í Leirhöfn, þjóðhátíðarár-
ið 1874, og hefur þar á þessum
tíma gerzt mikil saga og merk,
sem ekki verður sögð hér, en séra
Páll Þorleifsson igerði að nolkkru
grein fyrir í Árbók Þingeyinga ár
ið 1962. Nefna má til dæmis, að
þar á ,jLeir.hafnartorfunni“ hafa
nú í seinni tíð verið níu heimili
sem áður var eitt, og að flatarmál
ræktaðs lands er þar oröið meira
en ó nokkurri jörð annarri d hér-
aðinu. En fleira hefur dafnað og
blómgazt á þessari landnámsjörð
við þjóðbraut norðurhjarans og
margir leggja þangað leið sína.
iÞáttur Kristins Kristjánssonar í
sögu Leirhafnar á þessari öld er
út af fyrir sig ærið efni til frá-
sagnar. Hann var næstelztur þeirra
Leirhafnarbræðra, og var hann þá
11 ára, er faðir hans féll frá árið
1896, en allir voru þeir bræður þá
á barnsaldri. Móðir þeirra, HeLga
Sæmundsdóttir, sem var miklu
yngri en bóndi hennar og átti enn
35 ár ólifuð, hélt áfram búskap í
Leirhöfn og synir hennar síðan
með henni, er þeir höfðu aldur til.
Kristinn átti heima í Leirhöfn og
stóð þar að búi fram um fertugs-
aldur, en ikvæntist árið 1918 Sess-
elju (f. 1892) Benediktsdóttur frá
Akurseli í Öxarfirði Vigfússonar.
Arið 1924 fluttust þau að Nýhöfn,
er byggt var sem nýbýli í landi
Leirhafnar, og áttu þar heima síð-
an. Þau eignuðust sex börn og eru
fimm á lífi. í grennd við Nýhöfn
risu síðar þrjú nýbýli til viðbótar,
og búa þar börn þeirra Nýhafnar-
njóna: Helga í Miðtúni (gift Árna
P. Lund frá Raufarhöfn), Kristján
í Sandvík og Steinar í Reistarnesi.
Tveir þeirra Nýhafnarbræðra, Jó-
hann og Guðmundur, gerðust járn-
iðnaðarmenn. og á hinn fyrrnefndi
heima á Raufarhöfn, en hinn síðar
mefndi í Nýhöfn. Fimmti bróðirinn,
Benedikt lézt árið 1943.
Þó að það yrði hlutskinti Krist-
ins að gerast bóndi í Leirhöfn, og
síðar í Nýhöfn, og þó að hann væri
áhuigasamur um búskap og rækt-
un eins og flest annað, sem hann
komst f námunda við á lífsleiðinni,
var það þó annar þáttur í ævistarfi
hans, sem á sínum tíma gerði hann
kunnan í héraði og víðar og nú er
einkum ástæða til að minnast. En
aðalstarf hans varð í rauninni járn
smíði. Hagleikur hans og hæfileik-
ar á því sviði voru óvenjulegir.
Hann kom upp vélsmiðju á heimili
sínu, ag í þessari smiðju var unn-
ið sikapandi starf umfram það, sem
almennt gerist. Þar var orku hug-
ans að því beitt og hörðum hönd-
um að því unnið að „finna upp“
nýjar aðferðir og nýja hluti, sem
að igagni mættu verða og að gagni
urðu, a.m.k, sumir hverjir eins og
nánar verður að vikið. Kristinn var
alla ævi síhugsandi um tæknileg
vandamál og óþreytandi við að
koma hugmyndum sínum í fram-
kvæmd með tilraunum, eftir því
sem hann hafði tók á.
Guðmundur Þorsteinsson frá
Lundi hefur í Sunnudagsblaði
Tímans 21. nóv. sl. sagt skilmerki-
lega frá jársmíðum Kristins eg
vélsmiðjunni í Nýhöfn, hvemig
þar var umhorfs og hvað þar var
unnið, en Guðmundur var nem-
andi í járnsmíði hjá Kristni í tvö
ár og varð honum handgenginn. Er
frásögn hans vel gerð og merki-
leg. Til er einnig frá hendi Krist-
ins sjálfs, eins og síðar kemur
fram, mjög ítarleg lýsing á smiðj-
unni sem og saga hennar. Til greina
kom fyrir nokkru að halda henni
við og varðveita sem deild í hér-
aðssafni. Enn mun því máli þó
ekki hafa verið til lykta ráðið.
Þegar á barnsaldri kom í ljós
hneigð Kristins til smíða og hug-
vitsemi hans. Þegar hann var á
tólfta ári réðst hann í að breyta
umbúnaði hverfissteins í Leirhöfn
þannig, að steinninn varð stiginn
í stað þess, að hann var áður
handsnúinn með ærnu erfiði. Þótti
að þessu mikið hagræði. Ékki naut
hann tilsagnar í járnsmíði í æsku,
svo að éig viti, en veturinn 1907—
1908 fór hann til Reykjavíkur og
fékk að vinna þar um tíma í járn-
íslendingaþættir
16