Heimilistíminn - 05.06.1975, Blaðsíða 6

I
Pýramidi Quetzalcoats er rikulega skreyttur myndum af guöinum sjálfum. Hann er
sýndur sem fiðruö slanga. Ferkantaöa höfuöiö meö hringaugun mun vera regnguðinn
Tialoc.
prestar, aðalsmenn og guðakonungurinn
með kórónu sina úr gimsteinum og
skikkju úr sjaldgæfum fjöðrum.
Teotihuacan var risavaxinn bær,
byggður um lendarás sem kallaður var
„breiðgata dauðans” þegar Aztekar
komu á staðinn. Þeir nefndu það svo,
vegna þess að staðurinn var umkringur
pýramidum, sem taldir voru grafhýsi.
Stærstir þessara pýramida eru sól- og
tunglpýramidarnir, sem voru eins konar
undirstöður undir musteri guðanna.
Grunnflötur Sólpýramidans er sá sami að
stærð og Keopspýramidans i Egypta-
landi, en hann er aðeins 65 metra hár,
tæpur helmingur af hæð Keopspýra-
midans.
Guðirnir, sem tilbeðnir voru, voru
náttúruöflin, eldur, regn, vatn og sól.
Myndir af þeim hafa fundizt i musteris-
rústunum — af eldguðunum Huehuetotl,
regnguðinum Tlaloc, fjósemisgyðjunni
Xipe o. fl. i sambandi við Tlaloc er
Quetzalcoatl, fjöðrum klædd slanga,
mikilvægust allra guða og talin ráða frjó-
semi jarðarinnar. Hann bjó i háu fjöllun-
um, þar sem skýin myndast og hann er
sýndur með mikla málningu umhverfis
augun, skart i nefinu, framstandandi
vfgtennur, klofna tungu og fleiri af
einkennum slanga og jagúra. ibúar
Teotihucan mótuðu mjög flóknar trúarat-
hafnir og siði, sem urðu grundvöllur að
trúarbrögðum siðari ibúa þarna Tolteka,
Azteka og Maya.
Margir hafa velt mjög fyrir sér, hvers
vegna og hvernig Teotihuacan — stór og
auðug borg — hafi skyndilega verið yfir-
gefin. Hvers vegna musterin, hallirnar og
tugþúsundir ibúðarhúsa voru skilin eftir
til aö grotna niður. Fornleifafræðingar,
landfræðingar og landbúnaðarsér-
fræðingar telja, að þeir hafi nú fundið
svar við þeirri spurningu.
Reiði guðanna
Fyrir 2000 árum var Teotihuacan-dal-
urinn græn, frjósöm og skógi vaxin slétta.
Hinir óþekktu byggingameistarar Sól- og
tunglpýramidanna tóku að fella skóginn,
sumpart til að rýma fyrir byggingum og
sumpart til að fá akurlendi til að rækta
mais, baunir og melónur. Auk þess fengu
þeirþarna byggingarefni i musterin, hall-
irnar og Ibúðarhúsin og brenni i eldinn.
Eftir þvi sem fólkinu fjölgaði og timinn
leið, minnkaði skógurinn. Stór svæði voru
ræktuð upp, en regnguðinn Tlaloc, sem
fram til þessa hafði haldið sléttunni frjó-
samri, tók að refsa fólkinu. Regnskúrirnar
miklu, sem skógurinn hafði áður gleypt,
skoluðu nú þunna laginu af frjósamri
mold út i árnar og bar hana út I vötnin við
enda dalsins.
Eftir þvi sem skógurinn minnkaði,
þornaði jörðin og tók að likjast eyðimörk.
Harða gosskorpan, sem var undir þunnu
moldarlaginu, kom upp úr og öflugir
vindar, sem geisa um sléttuna, blésu
þurrum jarðveginum brott. A nokkrum
mannsöldrum eyðilögðu ibúar Teotihua-
can frjósama sléttuna með hugsunarleysi
sinu og breyttu henni i eyðimörk.
Guðunum var kennt um. Hver hafði
kallað reiði guðanna yfir Teotihuacan?
Engum datt i hug að það væri eyðslusemi
fólksins sjálfs á gæðum náttúrunnar, sem
um var að kenna. Innri deilur risu upp og
þetta þaulskipulagða samfélag hrundi i
rifrildi og klofningi. Hungur neyddi
ibúana til að leita út á frjósamar slétt-
urnar vestan við Mexikóborg sem nú er,
þar sem fundizt hefur mikið magn af pott-
brotum, styttum og krukkum frá siðasta
menningarskeiði Teothihuacan.
Siðasti dagur
alheimsins?
Áður en ég fór frá Teotihuacan upplifði
ég stórkostlega reynslu. Ég var búinn að
reika um rústirnar allan daginn og sat
eftirvæntingarfullur á hálfhrundum vegg.
Veggur þessi Iá meðfram allri „breiðgötu
dauðans” kilómetra langur og þráðbeinn.
Ég hef átt mörg einkennileg stefnumót
á flakki minu um heiminn, en þetta var
það undarlegasta, fundur með fornum
guðum Mexikó. A þessari töfraþrungnu
nóttu áttu raddir þeirra að hrópa út yfir
Teotihuacan-dalinn við endurvakningu
stórkostlegrar trúarathafnar, sem i
upphafi táknaði lif eða dauða milljóna-
borgar, sem hafði áhrif 2000 km i norður,
langt inn i Bandariki dagsins i dag og 1500
km I suður, allt niður i Guatemala. Þetta
landstæði er á stærð við Vestur-Evrópu.
Tunglið hvarf að fjallabaki og eins og
tiðkaðist fyrir 1500 árum, þegar ibúar
Teothihuacan héldu hátiö þá, er hélt
alheiminum i jafnvægi, var allt ljós i
dalnum slökkt. A ljósastaurunum, sem
komið hafði verið fyrir umhverfis
rústirnar, slökknuðu ljósin eitt af öðru og
hitabeltisnóttin sveipaðist um mig,
meðan ég beið eftir að hitta fornguði
Mexikó.
Fornar menningarþjóðir i Mexikó
skiptu timatali sinu i 52 ára timabil.
Þegar sliku timabili lauk, dó alheimurinn
og fæddist á ný, ef guðirnir vildu. Það var
undir þvi komið að návkæmlega væri
fylgt öllum atriðum i hinni miklu helgiat-
höfn og fórnir færðar.
Altariseldurinn, sem logað hafði
stöðugt sfðustu 52 árin uppi á toppi
Sólpýramidans, var slökktur. 1 öllum hús-
um I byggðinni dó eldurinn i lömpunum og
eldstónum. Fólk fastaði, syrgði, kveinaði
og bað guðina um að láta heiminn ekki
farast, en eldinn lifna á ný og lifið endur-
fæðast.
Á þessum siðasta degi alheimsins hitt-
ust allir ibúar dalsins i Teotihuacan, þar
sem safnazt var saman á torginu mikla
milli musteranna og á breiðgötu dauðans.
Þar hófst gangan mikla, prestar og
fómarlömbin, sem voru menn, gengu
hina löngu leið upp brattar tröppur
Sólpýramidans og mannfjöldinn kveinaði
undir.
6