Heimilistíminn - 13.05.1976, Blaðsíða 7

Dalur dauðans er aftur orðinn grænn.
Gras og tré þekja brattar brekkurnar
fyrir ofan litla námabæinn Aberfan. Sauð-
fé er á beit þar sem svört skriða rann fyrir _
niu árum niður hliðina, og færði á kaf
skóla og þurrkaði tit heila kynslóð.
Þar sem skólinn stóð, er nú garður.
Rólegur og friðsæll, girtur steinvegg og
vaxinn runnum og blómum. t þessum
garði getur gamla fólkið, sem er tengt
föstum böndum, setið og rifjaö upp fortið-
ina.
Utan við garðinn, þar sem skólagarður-
inn var áður, er litill leikvöllur. Þar sem
börnin létu lifið, leika sér nú önnur börn.
Stórt og mikið fjölbýlishús stendur á
undirstöðum raðhúsanna, þar sem 28 full-
orðnar manneskjur mættu örlögum sinum
fyrir niu árum.
Hin sýnilegu ör eru horfin. Stóru, ljótu
hrúgurnar af úrgangi frá kolanámunum
hafa verið fjarlægðir. En önnur ör er
erfiöara að lækna. NIu ár eru ekki nógu
langur timi. öll samúö og rausn heimsins
fyrir utan, nægir ekki. Hinn 21. október
1966 er ennþá skelfileg minning I hugum
flestra. Eins og syrgjandi móðir orðar
það: „Það var dagurinn, sem heimurinn
hrundi”.
Eftir á sögðust margir hafa fengið
aðvörun um slysiö. Sumir fengu martraö-
ir. Atta ára gamall drengur teiknaði
undarlega mynd af skólanum sinum I
rústum og hópi björgunarmanna við.
Fáeinum dögum siðar fórst drengurinn.
Aðrar aðvaranir voru áþreifanlegri.
Þremur árum áður hafði bæjarstjórnin
sentbréf til kolanamusambandsins, sem i
stóö m.a.: Þér geriö yöur vafalaust grein
fyrir að úrgangshaugarnir við Merthyr
Vale gnæfa upp yfir svæðið og ef þeir taka
að hreyfast, getur verið hætta á ferðum.
1 mai 1963 féll smáskriða úr haug númer
sjö eftir mikla úrkomu. Haugurinn bærði
aftur á sér i nóvember. 1 fleiri bréfum frá
bæjarstjórninni var látin I ljós kviöi vegna
hauganna og þess sem gerzt gæti, ef mikið
rigndi.
Sjöundi haugurinn fer af stað.
1 vikunni fyrir 21. október, gerðist
einmitt þaö, sem bæjarstjórnin haföi ótt-
, azt þarna I dalnum með bröttu hiiðunum
og með rauöu múrsteinshúsin I Aberfan
eins og band þvert yfir brattann. Það var
hvasst og úrkoman var 180 millimetrar.
Slikt var ekki óvenjulegt, en þetta var
versta veður þessa árstlma.
Að morgni 21. október rigndi þó ekki.
Það var logn og þokan lá yfir öllu, alveg
niður i dalbotninn.
Leslie Davids, verkstjóri Jagði af staö
inn I þokuna til vinnu sinnar I kola-
námunni rétt fyrir sex um morguninn.
Þegar dagsbirtan var farin að lýsa upp
þokuna, voru verkamennirnir komnir 480
metra undir yfirborö jarðar. Leslie var þó
ekki að störfum niöri I myrkrinu, heldur
uppi á tindi úrgangshaugsins. Sem
verkátjóri bar hann ábyrgð á þeim hópi
Björgunarsveitir leita i rústum skóla
hússins morguninn, sem siysið varö.
manna, sem vann að frágangi 250 lesta
úrgangs daglega.
Ofan af tindi þessa svarta úrgangsfjalls
sáu mennirnir út yfir dalinn yfir á þjóð-
veginn hinum megin. Húsin voru enn hul-
in þoku, aðeins efsti hluti hæstu skorstein-
anna gægðist upp úr henni.
Til að færa vagnana með úrganginum
upp á tind haugsins, var notaöur mikill
krani, sem hreyfðist á teinum. Þegar
mennirnir komu upp á sjöunda hauginn,
klukkan hálf átta eða svo, sáu þeir, að
kraninn hafði sigið um eina þrjá metra og
að teinarnir bognuðu yfir sigið. Slikt var
ekki óalgengt, en þetta var á svo stóru
svæði, aö það olli Leslie Davis áhyggjum,
Hann gaf skipun um að hætta úrgangs-
flutningum þann daginn.
Ósköp venjulegur morgunn
1 bænum voru 240 börn, sem gengu i
barnaskólann og unglingaskólann. Þessi
tvö rauðu múrsteinshús voru við Moy
Road og sneru út að dalnum. A6 baki
þeim, gnæfandi yfir tigulsteinsþökin og
skólagaröinn, voru úrgangshaugarnir.
Þremur minútum fyrir níu hringdi Mair
Morgan skólabjöllunni. Það var merki til
bekkjar hennar, börnum yngri en sex
ára.aðkoma I röð I skólagarðinum, Mair,
sem var 25 ára, gekk á undan röðinni inn i
skólann og hóf að útdeilda vatnslitum
fyrir fyrsta tímann
Aftan til i skólahúsinu voru fjórar
skólastofur I röð. 1 einni þeirra var hinn 24
ára Howell Williams með sinn bekk, i
stofunni við hliðina var Madge Rees aö
kenna. 1 þriðju stofunni var ýngsti
kennari skólans Micheal Davies, 21 árs,
að hefja kennslu I fyrsta sinn á ævinni.
Þegar börnin settust niður til að hefja
daginn, sendi Howell tvo drengi til að lesa
af regnmælinum. Tvö önnur börn voru
kölluö til yfirkennarans, Ann Jennings, og
send hundrað metra niður eftir götunni, I
unglingaskólann, þar sem kennsla hófst
klukkan hálftiu. Klukkan var 9.15.
Uppi á tindi haugsins númer sjö höfðu
mennirnir ákveðið að fá sér tesopa. Þeir
voru tólf talsins og höfðu ekkert að gera
fyrst ákveðið hafði verið að hætta. Sumir
þeirra voru farnir áleiðis að skúrnum,
sem þeir höfðu sem athvarf, þegar krana-
stjórinn Gwyn Brown sneri sér viö og leit
fram á brún haugsins. Hann stirðnaði af
skelfingu.
— Strákar! Sjáið! æpti hann.
Hinir gengu til hans, en þeir neituðu að
trúa þvi sem þeir sáu.
Flóðbylgja af leðju
Haugurinn hreyfðist. Hann var ekki
lengur traustur veggur úr grjóti og
mulningi, heldur svart leðjuhaf. Hann
valt eins og alda, yfir sig, eins og við
strönd. En þarna var engin strönd aðeins
þétt þokan og svört leðjan hvarf inn I
hana. Meðan námamennirnir stóðu
lamaðir og horfðu á það sem geröist, kom
önnur alda. Hún gnæfði tiu metra upp,
beygðist fram og þaut áfram með geysi-
legu afli.
Úrgangshaugurinn hvarf fyrir augum
mannanna. Hann þeyttist inn i þokuna.
Þeir hugsuöu um húsin fyrir neöan og
tóku til fótanna. Þeir hlupu við skriðunni
og reyndu árangurslaust að hafa við
henni. Þeir gátu ekki stöðvað martrööina.
Þokan var of þétt til að þeir sæju, hvaö
gerðist, þegar skriöan næði dalbotninum.
En hver og einn þeirra sá fyrir sér hvaða
hús yrðu fyrir og hvaöa konur og börn
græfust undir. En þetta var svo lamandi
að meðvitund sumra mannanna neitaði aö
viðurkenna það. Einn þeirra heyrði
barnsóp gegn um þokuna, annar hlátur
frá skólagaröinum.
Skriðan reif upp tré og gróf hús.
Michael Fitzpatrick, 7 ára og 83 ára
amma hans voru fyrstu fórnarlömbin.
Hús þeirra jafnaöist við jöröu undir
þúsuncjum lesta af leðju og grjóti..
Fjörutiu fjár Ihúsi kramdist ogkafnaði til
bana.
7