Heimilistíminn - 27.01.1977, Side 27

Hornstrandir eru nú f eyöi, en þó halda ýmsir tryggö viö fornar slóöir og koma þangaö
til aö njóta sumarsins og nýta hlunnindi jaröa sinna.
þessa öld, en hefur nú fallið í
auðn.
Allt frá Bæjahverfinu á Snæ-
fjallaströnd til Ingólfsf jarðar er
nú aðeins eitt byggt ból, heim-
kynni vitavarðarins á Horni. Er
því augljóst að nútímafólki, kyn-
slóð tæknimenntaðrar aldar, sýn-
ist ekki jafn fýsilegt að hafa
þarna staðfestu og forfeðrum
þess og formæðrum f yrir nær ell-
efu öldum. En erfitt er að trúa
því, að þeir menn, sem þá komu
langvegu austan um haf hafi af
ráðnum hug viljað dæma sig og
niðja sína til eymdarlífs á hjara
veraldar.
Vafalaust hefur ósnortin nátt-
úra útstrandanna til forna boðið
ýmsa betri kosti til lands og sjáv-
ar fyrstu byggjendunum en niðj-
ar þeirra máttu síðar búa við, en
ekki eru þessi héruð ennþá svo
nytjarýr né náttúran svo naum-
gjöful að þær orsakir einar hafi
dugað til þess að fólkið sleit átt-
hagaböndin og lét byggðina auða
eftir standa.
Af fornum jarðalýsingum má
sjá að þarna hafa verið gagnsöm
býli og hátt metin. Mörgum
þeirra fylgdu ýmiss konar hlunn-
indi, t.d. eggver i eyjum og björg-
um, silungur í ám og lónum, sel-
veiði, viðarreki og góðir mögu-
leikar til sjósóknar, auk þess sem
þar voru grösug og víðlend engi.
Á flestum býlum austan Horns,
sem nú eru í eyði, var á fyrri
hluta aldarinnar rekinn myndar-
búskapur og sums staðar stórbú-
skapur, þegar öll föng eru til
tínd.
Á Hesteyri voru um skeið mikl-
ar athaf nir, þá hafði hlutafélagið
Kveldúlfur þar síldarstöð. Út-
vegsbændur í Aðalvík, einkum á
Sæbóli og Látrum, höfðu mikil
umsvif og gerðu hlut sinn góðan
margt árið.
Norðmenn byggðu kirkju á
Hesteyri árið 1899 og var henni
þjónaðaf Aðalvíkurpresti eins og
um útkirkju væri að ræða.
Oll byggðin austan Horns að
Geirólfsgnúp tilheyrði Grunna-
víkurprestakalli og eru um það
fornar heimildir að kirkja hafi
staðiðá Kirkjubóli i Reykjarfirði
og þar verið annexía frá Stað. —
Þá voru einnig bænahús i
Bolungarvík og Furufirði. Bæna-
húsið þar var endurbyggt 1899 og
skyldi sóknarprestur flytja þar
tíðir tvisvar á ári.
Um Furuf jörð er sagt, að þar
séágætis bújörð, dalurinn fagur,
breiður og grösugur, enda var
þar jafnan fjölbýli. I jarðabók
Árna Magnússonar og Páls Vída-
lins segir að þar sé ,,óbærilegur
troðningur af gestkvæmd þeirra
er úr Jökulf jörðum koma þangað
með hesta eftir viði vetur og
sumar og verði þar að dvelja
meðan trén eru löguð á hestana."
Þessu mun jafnan hafa verið
svo farið meðan byggð hélst í
Furufirði, að bændur komu vest-
an yfir Skorarheiði og sóttu trjá-
við til strandamanna. Þá mun
einnig haf a átt sér stað, að bænd-
ur vestan frá Djúpi fóru austur
um jökulinn og sóttu rekavið að
Dröngum.
Þær fornu heimildir, sem segja
frá búsetu og lífsháttum á
Ströndum, telja að óblíð veðrátta
hafi þrengt mest kost fólksins.
Þokur og regn á sumrin, svo hey
urðu ekki þurrkuð, og ísalög á
vetrum og fram eftir vori, svo
ekki varð sóttur sjór, jafnframt
því að jarðbönn og gróðurleysi
stefndu bústofni bænda í voða.
Þessu lögmáli hnattstöðunnar
hefur byggðin lotið á öllum öld-
um og fólkið orðið að mæta jaeim
erfiðleikum sem þar af leiddu
svo vel sem það kunni á hverjum
tíma.
Ætla mætti að maður tækni-
aldarinnar hefði betri skilyrði til
að bregðast við og forða áföllum
en hinir sem fyrr voru á ferð.
Árið 1817 lá hafís með öllum
ströndum austan Horns og vest-
an. Þá kom inn á Aðalvík grúi af
vöðuselskópum, var það mikið
bjargræði og kom mörgum til
góða, og árið 1837 komu þar á
land ellef u stórhveli undan haf ís.
Árið 1876 kom Þorvaldur Thor-
oddsen inn á Aðalvík með danska
eftirlitsskipinu Fyllu, hafði það
hrakist þangað undan ís. Hann
getur þess að meðan þeir lágu
inni á Víkinni hafi verið dreginn
þar óþrjótandi fiskur, þorskur,
ýsa og lúða. Getur hann þess sér-
staklega, að veiðst hafi 80 punda
lúða á þrjátíu faðma dýpi.
Enda þótt oft væri hart í ári á
19. öld, verður ekki séð að lífs-
bjargarvegir strandamanna hafi
verið neitt lakari en í öðrum
byggðarlögum. Árið 1838 ganga
t.d. tuttugu róðrarskip frá
Gjögri.
Þegar Þorvaldur Thoroddsen
fór um Strandir 1886 og með hon-
Ur nýjum
bókum
27