Heimilistíminn - 19.03.1978, Blaðsíða 21

Heimilistíminn - 19.03.1978, Blaðsíða 21
málma og annarra jarðefna, sem finnast á landsvæöum þeirra, og einnig verða þeir að kynna sér mun betur réttarstöðu sina innan Bandarikjanna sjálfra<. Þeir, sem fram til þessa hafa hagnazt a fáfræöi Indiánanna eiga án efa eftir að komast að raun um, aö þeir geta verið slyngir samningamenn, ef þeir vilja svo vera láta. Indiánar hafa verið fljótir að semja sig aö siðum hvita mannsins, þegar þess hefur reynzt þörf. Fyrir nokkru mynduðu til dæmis nokkr- ir Indiána-kynþættir meö sér samtök þeirra, sem eiga orkuauðlindir I jörðu. Höföu þeir til fyrirmyndar OPEC. Nefnd- ist þetta samband Coalition of Energy Resource Tribes. Er ætlunin að þetta samband afli upplýsinga um allt það, sem snertir orkuauðlindir og einnig er þvi ætl- að að dreifa upplýsingum um hvað eina þessu viðkomandi. Þá mun sambandið leggja til hæfa samningamenn þegar til samningaviðræðna kann að koma viö ut- anaðkomandi aðila um afnot og nýtingu auðlindanna. Menn biða nú spenntir eftir þvi að sjá, hvaðgerist.þegar Bandarikjunum veröur endanlega ljóst, aö þau ráða ekki yfir um 5% þeirra landsvæðis, sem innan landa- mæranna eru. Það getur margt átt eftir að gerast áður en allir sætta sig við þá staðreynd. Ekki er heldur vist, aö hamingjan ein fylgi vitneskjunni um, að Indiánarnir hafa sjálfir fullan rétt til þess aö nýta auð- lindirnar innan landsvæöa sinna. Það fylgir margt I kjölfár námugraftarins, peningar, þjóöfélagslegar breytingar og sitthvað fleira, sem enginn veit enn með fullri vissu, hvernig ladiánarnir eiga eftir að bregðast við eða þola. Þfb. 21 1 Bandarikjunum eru nú um 1.2 milljónir Indiána. t þeirra hópi eru margir vel- menntaðir og færir menn, sem eiga auð- velt með að verða málsvarar kynbræðra sinna. Um 5% af Bandarikjunum eru iandsvöi, sem tilheyra hinum ýmsu Indiána-flokk- um. Þetta eru eiginlega riki i rikinu, og samkvæmt gömlum skýölum eru þau fuil- komlega sjálfstæð. Enn þurfa Indíánarnir í Bandaríkjunum að berjast Um miðja siðustu öld voru Bandarikin enn landbúnaðar- land. Menn létu það þá ekki viðgangast að hinir uppruna- legu ibúar landsins, Indiánarn ir, kæmu i veg fyrir eðlilega þróun landbúnaðarins með þvi að sitja á löndum, sem voru talin vel hæf til ræktunar. Var þá gripið til þess ráðs, að reka Indiánana i burtu og á landsvæði, sm tæpast nokkur gat imyndað sér að hægt væri að rækta, eða byggju yfir nokkrum veraldlegum auðæf- um. Nséstu áratugina heyrðist svo heldur litið frá þessum kúguðu ibúum landsins, og Indiánarnir drógu fram Iítið á hinn erfiðasta hátt. Engir höfðu jafnlitla atvinnu og þeir, engir jafn slæman aðbúnað, hvað fræðslumál og heilbrigðismál snerti. Meðal- aldur þeirra var einnig lægri en nokkurra annarra ibúa Bandarikjanna. Nú bendir margt til þess, aö menn eigi 20 eftir að sjá eftir þvi, að þeir ráku Indián- ana af landbúnaðarsvæðunum og inn á þessi óbyggilegu svæði. Það hefur nefnilega komið i ljós, að Indiánasvæðin búa yfir auðæfum, sem engum hafði til hugar komið, að þau byggju yfir. Á Indiána-svæðinu við vötnin i Wisconsin og Michigan hafa fundizt kopar og járnauðug svæði, sem eru meira aö segja auðug sé miðað við járn og kopar- námur annars staðar i heiminum. Þegar nú Bandarikin eru farin að liða fyrir skort á kolum og ýmsu öðru, verður mönnum allt i einu ljóst, aö það eru ekki Bandafik- in sjalf, heldur ýmsir Indiánakynþættir, sem eiga úran, kol og oliulindir auk gass, sem gæti breytt ýmsu væru þetta eignir rikisins sjálfs. Gömul skjöl Það hefur nú ennfremur runnið upp fyrir mönnum, að svæði þau sem Indián- unum var eitt sinn úthlutað og eru á stærð við Sviþjóð eru I rauninni sjálfstæð riki, rélt eins og t.d. Monakó, eða Transkei, sem nýlega var skilið frá Suður-Afriku. Þó hafa Iniánarnir falið Bandafikjastjórn að sjá um utanrikismál sin, og verja sig, ef til styrjaldar kæmi.Indiánarnir hafa haft fullan rétt til þess að stjórna öllum sinum innanrikismálum, leggja á sina eigin skatta, hafa eigin löggæzlu og þjóð- höfðingja, ef svo mætti segja, og sitt hvað fleira á borð við sjálfstæð riki. Indiánarn- ir hafa þó ekki notfært sér þessi réttindi sin i stórum stil. Allt frá aldamótunum hafa yfirráð Bandarikjastjórnar yfir Indiánunum og málum þeirra færzt stöð- ugt meira I aukana, og hafa Indiánarnir látið sér það lynda, að minnsta kosti á yfirborðinu. Undanfarið ár hefur dregið mjög úr yfirráðum engilsaxneska stofnsins i Bandarikjunum yfir minnihlutahópunum þar I landi, og á það jafnt við um t.d. Indiánana og svertingja. Aukin menntun hefur haft þar mikið að segja. Nú eru Indiánar I Bandarikjunum um 1,2 milljón- ir talsins, og meðal þeirra eru fjölda- margir, sem notið hafa góðrar menntun- ar, og eru velfærir um aö vera málsvarar kynbræðra sinna. Þeir hafa verið prettaðir Þær upplýsingar, sem nú liggja fyrir um auðæfi falin I jörðu á Indiánasvðun- um, hafa orðið til þess að ýta mjög undir áhuga manna á þvi að Indiánar nái fram sjálfstæði sinu frekar en verið hefur. Þar sem þegar er farið að vinna málma úr jöröu, hafa Indiánarnir séð, aö vegna þekkingarleysis sins, hafa þeir oft verið hlunnfarnir bæði af námufélögunum og stjófnarerindrekum Bandarikjastjórnar. t mörgum tilfellum hafa námufélögin fengið Indiánana til þess aö selja sér námuréttindin meö þvi að greiða I eitt skipti fyrir öll einhverja peningaupphæð. Enda þótt upphæðirnar væru oft hlægi- lega lágar féllu Indiánarnir i þá freistni að selja félögunum allan námurétt I þess- um stöðum. Enginn hafði nokkru sinni haft fyrir þvi að skýra út fyrir þeim á hvern hátt menn almennt reikna út verð- mæti sem þessi, og það langt fram i tim- ann. Sums staðar hafa námufélögin lika komið þvi svo fyrir, að gerðir hafa verið langtima samningar, og þar er reiknað með að Indiánarnir fái árlegar greiðslur fyrir það, sem unniö er úr jöröu. Þó hefur þess verið vel gætt, að greiöslurnar standi i engu sambandi við hækkanir, sem verða kunna á mörkuðum, né heldur verðbólgu i þjóðfélaginu. Félögin hafa þvi ekki hagn- azt svo litið af til dæmis orkuskortinum, sem nú er viða farinn að segja til sin. Allur slikur hagnaður rennur beint i þeirra vasa, og kemur á engan hátt Indiánunum til góða. Fylkisstjórnirnar hafa lika á ýmsan hátt brotið á Indiánunum. Til dæmis hafa yfirvöld i New Mexico lagt skatt á kol þau, sem grafin eru úr jörðu á Navajo- Indiánasvæðunum. Þar verður að greiöa rikinu 1 dollar og 25 cent fyrir hvert tonn af kolum, en sjálfir fá Indiánarnir ekki nema 40 sent fyrir tonnið. Reyndir samningamenn Indiánarnir vita nú, að þeir hafa veriö plataðir, og það I stórum stil. Þeir vilja þvi að allir samningar, sem I gildi eru, verði afnumdir, og ætla sér aö fara var- lega, þegar aftur verður setzt að samn- ingaborðinu. Þeim er oröið ljóst, að þeir verða að læra meira um verðmæti þeirra Fundizt hafa miklar auðlindir olíu, kola, úrans og gass i Bandaríkj unum, og þá aðallega á þeim svæðum, sem Indiánum voru eitt sinn afhent til eignar og yfirráða

x

Heimilistíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimilistíminn
https://timarit.is/publication/304

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.