Heimilistíminn - 30.04.1978, Blaðsíða 8

Pófessor Vladimir Abtsjuk
Spádómsgáfa
Arið 1939 lýsti hinn mikli eðlisfræðingur, 41bert Einstein,
þvi yfir opinberlega, að hann tryði ekki á möguleika þess
að nota kjarnorkuna.
Getur verið, að jafnvel slikum andans mönnum sem Ein-
stein reynist stundum erfitt að
framtiðarinnar?
„AUar upplýsingar nUtima visinda
benda til þess, að engin hugsanleg sam-
setning þekktra efna, engar þekktar gerð-
ir véla né kunn orkuform geri manninum
kleift að smíða tæki, sem sé i reynd not-
hæft til langs flugs i loftinu”. Þessa
fullyrðingu, sem nú hljómar svo kynlega,
setti bandariski stjörnufræðingurinn
Simon Newcomb fram um það leyti sem
rússneski sjómaðurinn Alexander
Mozjaiskl og samlandar Newcombs
sjálfs, bræðurnir Wilbur og Orville
Wright, voru að tengja saman vængi og
venjulega gufuvél, án þess aö vera
kunnugt um „sönnun” stjörnufræðings-
ins. Árangur þessara tilrauna var ein
fyrsta vélin, sem „I reynd var nothæf til
langs flugs mannsins i loftinu” — flugvél-
in.
Geimflaugar höföu ekki fremur en
annað stórafrek okkar aldar, nýting
kjarnorkunnar, heppnina með sér hvaö
forspá varðaöi. Ég held aö við getum lagt
á hilluna allar hugmyndir um aö smiða
slika eldflaug. Þetta sagði bandarlski
visindamaöurinn Vannevar Bush I
skýrslu sinni til öldungadeildar Banda-
ríkjaþings árið 1945. Þó liðu aöeins 16 ár
þar til Gagarin fór I hina sögulegu geim-
ferö sina.
Gott dæmi um seinheppna forspá er
ræða William Thomsons (Kelvin lávarð-
ar), forseta Konunglega visindafélagsins
I London, en þar sagði hann m.a.: ,, .
Nú getum viö sagt með vissu, að hin
glæsilega „bygging” eðlisfræöinnar —
vísindagreinar, sem fjallar um almenna
eiginleika og gerð hins liflausa efnis og
meginform hreyfinga þess, sé i höfuö-
atriðum fullbyggð. Aöeins er eftir að
marka minniháttar ytri drætti...” Sir
William flutti ræöu slna i'yrir starfs-
bræörum sínum, félögum I Visindafélag-
inu, við upphaf ársins 1900, sem visaöi
veginn til 20. aldarinnar með öllum sinum
fjölda ófyrirséðra visindalegra uppgötv-
ana. Með allri virðingu fyrir þessum
kunna visindamanni, þá er erfitt aö verj-
8
spá fyrir um aí'reksverk
ast brosi. þegar mað\ir les fullyrðingu
hans nú I dag
Afstæðiskemiingin Kau, nital.nniiu.gin,
rafeindafræðin. hállleiðarar, kjarnorkan,
geimeðlisfræði — þella eru burðarásar
byggingar eðlisfræðinuar á 20 iildmm.
sem allir sem komnir eru til vits og ára
þekkja. Þella minnir n.aiin á hina mein
legu athugásemd Anatole Kranee , Vis-
indin elu gallalaus. en vlsindamennirnir
gera stiiðugt vitleysur."
Það er sannarlega vandasamt að spá
fyrir um framtlðina!
Þrátt fyrir það spáðu sun.ir n.i nn I; : ,r
um komu kjarnorkualdarinnar. Einn
þeirra var ekki rannsóknaeðlisfræðingur
heldur visindaskáldsagnahiifundurmn
bandariski Hobert Heuilvn \rið 1941 —
fjórum árum l'yrir liarndeikinn i lliro-
shima — lýsti hann þvi i emni af -k.dd
sogum sinum, hvernig Bandarlkjamenn
myndu smlöa sprengju úr uranium-235 og
varpa henni á stórborg i landi óvinarins i
iok slyrjaldarinnar. Lýsingin var svo lif-
undí ug nakvæin, að höfundurinn var sak-
aður um uppljóstrun á hernaðarleyndar-
'iiali Bandarikin og Bretland stunduðu
þa þegar leynilegar rannsóknir á smíði
kjarnonkuvopna.
Þannig reyndist leikmaður, rithöf-
iindiii . iietri spámaður heldur en frægustu
«11•-1''raðingar. þóll kjarnorkuöldin væri
avuxiur starl'a hinna siðarnefndu.
Hevimm að gera okkur grein fyrir þvi,
livi-rriig i þessu stendur. t þessu skyni
■kuliim við situa okkur aö visindaskáld-
sogum Það er emmitt á þvi sviði sem
lurðulegtir forspár hal'a birzt.
Misiök Jules Verne
Visuidaskáldsagnahöfundur spáði fyrir
iim r.tði k jarnorkusprengjunnar, þótt
Allo i; I- insiem lækist þaö ekki. Ef til vill
var i ílliolundurinn bara heppinn? En
hokmeimiafræðingar hafa reiknað það út,
að af lnn furðuhugmyndum Jules Verne
i.ali aðem.s lo reynzt vera misskilningur
eða a gerlega óhugsandi. Af 86 spásögn-
um II (I. Wells, höfundar Ösýnilega