Heimilistíminn - 17.05.1979, Blaðsíða 8

Sögur
og
sagnir
ísland og siglingar um norðanvert Atlantshaf
í byrjun 19. aldar
ÍSLANDSVINUR Á BRET-
LANDI VERÐUR STERKARI
HAFNBÖNNUM STÓR-
VELDANNA í EVRÓPU
8. grein
Jón Gíslason:
i
Aöstaöa Bjarna kaupmanns Sivertsens
og félaga hans, varö allerfiö fyrst i staö,
eftir aö hann var oröinn nokkurs konar
herfangi i Skotlandi. Reiöufé þaö sem
breska herstjórnin lét i té var mjög tak-
markaöfenguþeir, hvor um sig einn shill-
ing á dag Bjarni og Petræus en auk þess
fékk sá siöarnefndi hálfan shilling fyrir
hvern fjölskylduaöila sinn en hann var
meö fjölskyldu sina, konu og fjögur börn
auk þriggja vinnukvenna. Erfiöleikar
hansuröubráttmiklir, þar sem kona hans
var þunguöogofan á bættist, aö fjölskyld-
an tók mislingasótt allskæöa og höstuga
og misstu þau h jónin son sinn úr henni og
fósturbarn.
Bjarni varö m jög fljótt i talsveröu fjár-
þroti og buöust málsmetandi menn i Skot-
landi til aö lána honum fé. En hann vildi
ekki þiggja, því hann vissi óglöggt hvenær
hann gæti greitt þaö eöa hvort þaö yröi
nokkru sinni. En svo fór siöar aö Bjarni
8
varö neyddur til aö fá lán hjá vini sínum
og velgeröarmanni, sir Jóseph Banks.
Nauöir Petræusar kaupmanns uröu
honum þvi sárari aö hann var stórauöug-
ur maöur, átti miklar eignir og rak gróöa-
vænlegt fyrirtæki á tslandi. Þaö er taliö
aö hann hafi átt 80.000 rikisdali þegar
hann var 38 ára gamall. Liklegt er aö þá
hafi ekki allt verið arður af tslands-
verslun, þvi liklegt er, aö hann hafi átt
eignir nokkrar, þegar hann hóf hana. En
hitt er öruggt, að hann hefur hagnast vel
af henni. Blaö eitt I Danmörku vorkenndi
Petræusi kaupmanni mjög hin illu örlög
hans aö vera striösfangi i Bretlandi. Þaö
segir svo: „herra Petræus sem á miklar
eignir bæði I skipum og verslun og er
miklu hörmulegra aö maöur skuli veröa
fyrir þessari meöferö sem meö fórnfýsi
hefur komiö miklu góöu til leiöar fyrir
vora Islensku bræður”. Svo mörg eru þau
orö. En fórnfýsi hans mun hafa reynst
takmörkuö, þviáriö 1814, vorueignir hans
metnar á 80915 rlkisdali, og er þar senni-
lega um fullt verð aö ræða burt séö frá
gengisfellingunni er varö i danska rikinu,
skömmu áöur.
En aörar hliöar birtast lika af Petræusi
kaupmanni I samtiðarheimildum. Breti
nokkurer fékk far með honum til Islands
áriö 1818, lýsir honum sem fulltrúa yfir-
stéttarinnar dönsku á Islandi, ógeöfelld-
um frlsneskum gráöugum og líkari
skepnu meö nautshaus en manni. Hann er
engu vanur nema súrkáli, rúgbrauöi og
haröfiski, hóflifur og hafi hann sina henti-
semi i hvivetna, án þess aö taka nokkurt
tillit til annars, tali um hreinlæti meö
hnifinn uppi I sér en hugsi ekki um neitt
nema aö spara hvern skilding og leggja
sig eftir aö hafa háma sem mestu I sig.
Lýsingin er ófögur en mun aö öllu vera
sönn og á ábyggilega viö langtum fleiri
danska kaupmenn á þessum tima.
2
Bjarni Sivertsenhaföi ekki veriö lengi á
hinum nauma kosti bresku herstjórnar-